کیفوز تروما (قوزپشتی) در اثر آسیب دیدگی در تصادف
کیفوز پس از سانحه (PTK) به نوعی از قوزپشتی گفته می‌شود که پی‌آمد سانحه یا آسیب‌دیدگی جدی است. این عارضه در اثر آسیب‌هایی مانند تصادف وسایل نقلیه موتوری یا زمین خوردن و سقوط ناگهانی پیش می‌آید. ضربه‌ای که در اثر آسیب‌دیدگی به بدن وارد می‌شود، باعث شکستگی فشاری (کمپرشن) و یا دررفتگی و جابه‌جا شدن مهره‌ها (اسپوندیلولیستزی) می‌شود. این آسیب‌ها گاهی اوقات منجر به ایجاد بدشکلی کیفوز یا قوز و انحنای غیرعادی ستون فقرات می‌شود. چنانچه آسیب‌دیدگی در زمان مناسب درمان نشود، قوز تشدید می‌شود.
برای بهتر درک کردن اثر این آسیب‌دیدگی‌ها لازم است که آناتومی ستون فقرات را بررسی کنیم. ستون فقرات در اصل مجموعه‌ای از قطعات استخوانی به نام مهره است که توسط مفصل‌های فاست به هم متصل می‌شوند و این مفصل‌ها حرکت ستون فقرات را ممکن می‌سازند. بین این مهره‌ها دیسک‌های بین مهره‌ای قرار دارند که از مفصل‌ها محافظت می‌کنند. نخاع آخرین بخش از ستون فقرات است که در امتداد کانال نخاعی کشیده شده است، کانال نخاعی مجرایی است که توسط مهره‌ها ایجاد شده است.
کیفوز پس از سانحه ممکن است در هر ناحیه‌ای از ستون فقرات از ناحیه‌ی پایین کمر تا مهره‌های گردنی ایجاد شود. انحنای معمول ستون فقرات در شرایط عادی بین 40 ـ 50 درجه است. اما میزان انحنا در بیماران دچار قوزپشتی بیشتر است. شکستگی مهره باعث ایجاد نوعی بدشکلی ستون فقرات می‌شود که متخصصین از آن با اصطلاح مهره‌های سه گوش یا گوه‌ای شکل یاد می‌کنند. سه گوش شدن مهره‌ها موجب بدشکلی ستون فقرات، درد و محدود شدن توانایی حرکتی می‌شود.
فهرست مطالب
علائم
بیماران بلافاصله بعد از آسیب‌دیدگی دچار درد می‌شوند. چون سانحه غالباً باعث آسیب‌دیدگی‌های مختلفی مانند آسیب‌دیدگی‌های سر، گردن و شکم می‌شود، لازم است که ارزیابی کاملی شامل ارزیابی عصبی انجام شود.
منشاهای درد عبارت است از:
- خستگی عضلات ستون فقرات
- التهاب مزمن و فرسایش تدریجی
- گیرافتادگی (تحت فشار قرار گرفتن) ریشه عصب یا نخاع قدامی
- مشکلات تعادلی در حالت نشسته
- ضایعه‌های پوستی و زخم‌های فشاری در بیماران فلج دارای قوز شدید
بیماران در اثر سانحه غالباً دچار چند نوع آسیب‌دیدگی جدی می‌شوند و به همین دلیل درد شایع‌ترین علامت بیماران است. شایع‌ترین عارضه‌هایی که بیماران دچار گوژپشتی بعد از سانحه از آن شکایت دارند، عبارت است از:
- درد کمر یا گردن
- ناتوانی در صاف ایستادن
- گودی کمر (لوردوز) شدید
- احساس پر بودن معده که در واقع به علت فشار آوردن برجستگی قوز به اندام‌های گوارشی به وجود می‌آید.
تشخیص علائم کیفوز پس از سانحه
چون کیفوز بعد از سانحه در اثر آسیب‌دیدگی به وجود می‌آید، درد معمولاً علامت اصلی است. بسیاری از بیماران آسیب دیده غالباً دچار چند نوع آسیب می‌شوند، بنابراین لازم است که ارزیابی کاملی انجام شود و پزشک ناحیه‌های دیگری مانند سر یا شکم را معاینه کند. همچنین بسیاری از پزشکان معاینه‌ی عصبی را به منظور تشخیص دادن آسیب‌ها و نقص‌های عصبی انجام می‌دهند. علائم معمول قوز کمر بعد از سانحه به شرح زیر است:
- درد کمر و گردن: کمر درد ممکن است با ناتوانی در صاف ایستادن همراه باشد. به همین نحو ممکن است گردن درد در اثر تلاش بیمار برای جبران این حالت اندامی نامناسب شروع شود.
- قوس کمر (لوردوز شکمی): برخی بیماران سعی می‌کنند قوزپشتی را با دادن قوس بیش از حد به مهره‌های کمری و گردنی جبران کنند. در این حالت عضلات برای حفظ هم‌ترازی ستون فقرات تحت فشار بیش از اندازه قرار می‌گیرند.
- سیری: برجستگی غیرعادی ستون فقرات به محتویات شکم و دیافراگم فشار می‌آورد. بیماران در نتیجه وارد شدن این فشار، سریع‌تر از معمول سیر می‌شوند.
- مشکلات تنفسی: چنانچه قوز شدید باشد، به ریه‌ها نیز فشار می‌آورد.
- بدشکلی جسمی: کیفوز بعد از سانحه مانند موارد عادی قوز با تغییرات ظاهری متعدد، مانند تفاوت ارتفاع شانه‌ها، جلو آمدن سر و گرد شدن غیرعادی شانه‌ها همراه است.
چنانچه گردن یا ستون فقراتتان به تازگی آسیب دیده است، به سرعت برای درمان مناسب اقدام کنید. اگر تحت درمان قرار نگیرید، عارضه به تدریج تشدید خواهد شد.
تشخیص
پزشکان در فرآیند تشخیص از ابزار زیر استفاده می‌کنند:
- عکس رادیوگرافی برای یافتن شکستگی و تعیین نوع شکستگی گرفته می‌شود.
- MRI به منظور ارزیابی تحت فشار قرار گرفتن عصب‌هایی انجام می‌شود که ممکن است باعث بروز علائم حسی یا حرکتی مرتبط شده باشد.
- اگر گستردگی آسیب‌دیدگی در تصاویر عادی رادیوگرافی مشخص نباشد و ارتوپد به وجود دررفتگی ـ شکستگی مشکوک باشد، سی تی اسکن انجام می‌شود.
چنانچه آسیب‌دیدگی به شیوه‌ای غیرعادی التیام یافته باشد و نظم و هم‌ترازی ستون فقرات را به هم زده باشد، ممکن است کمر درد با ناتوانی در صاف ایستادن همراه باشد یا بیمار در اثر حالت اندامی نامناسب دچار گردن درد نیز بشود. بیماران در تلاش برای جبران کردن قوزپشتی دچار گودی کمر نیز می‌شوند. در نتیجه مهره‌های گردنی و کمری قوس غیرعادی پیدا می‌کند و بیمار بیش از حد برای حفظ هم‌ترازی ستون فقرات به عضلاتش فشار می‌آورد.
برخی بیماران نیز سریع‌تر از حالت عادی سیر می‌شوند. احساس سیری کاذب زمانی ایجاد می‌شود که برجستگی غیرعادی شکم باعث شود که محتویات شکم به دیافراگم فشرده شود.
درمان کیفوز تروما
درمانهای غیرجراحی
بعضی موارد کیفوز تروما را می‌توان با موفقیت با بهره‌گیری از روش‌های غیرجراحی درمان کرد. روش‌های غیرجراحی درمان قوزپشتی بعد از سانحه عبارت است از:
- بریس: بریس ستون فقرات را در زمان بهبود یافتن نگه می‌دارد و کمک می‌کند تا ستون فقرات به حالت عادی برگردد.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی درد را تسکین می‌دهد، عضلات اطراف ستون فقرات را تقویت می‌کند و حالت اندامی را بهبود می‌دهد. تمرین‌های کششی برای بهبود انعطاف‌پذیری ستون فقرات و تسکین کمر درد مفید است.
- مسکن: داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن روش موثری برای درمان درد ناشی از قوزپشتی محسوب می‌شود. البته پزشکان مسکن‌های قوی‌تری برای موارد شدیدتر تجویز می‌کنند.
- داروهای پوکی استخوان: مصرف داروهای تقویت کننده استخوان از شکستگی بیشتر ستون فقرات و تشدید بدشکلی جلوگیری می‌کند.
درمانهای جراحی
درمان جراحی کیفوز تروما شامل فیوژن ستون فقرات (خشک کردن مهره‌ها) و تثبیت ستون فقرات با استفاده از وسایل خاص می‌شود. تکنیک جراحی به فاز آسیب‌دیدگی بیمار بستگی دارد. عمل در فاز حاد معمولاً از پشت انجام می‌شود. اما چنانچه آسیب‌دیدگی به شکل نامناسب التیام یافته و بدشکلی کیفوز ایجاد شده باشد، جراح رویکرد دوگانه‌ای را اتخاذ می‌کند و عمل را از پشت و جلو انجام می‌دهد.
درمان بعضی موارد قوزپشتی علاوه بر فیوژن به استئوتومی نیز نیاز دارد. جراح در عمل استئوتومی برش‌هایی را روی استخوان ایجاد می‌کند تا بتواند هم‌ترازی ستون فقرات را دوباره برقرار کند. به علاوه ممکن است لازم باشد که قطعات استخوان شکسته شده از کانال نخاعی برداشته شود تا نخاع آسیبی نبیند. برداشتن قطعات استخوان شناور و رفع فشار از روی نخاع و اعصاب به تسکین درد نیز کمک می‌کند. بیماران در طول درمان و دوران نقاهت تحت نظر هستند تا اطمینان حاصل شود که عارضه‌های عصبی تشخیص داده شده و درمان شده‌اند.
- فیوژن خلفی ستون فقرات با استفاده از وسایل تثبیت: این رویکرد درمان جراحی اصلی برای کیفوز تروما به شمار می‌رود. جراح از طریق برشی که در پشت بدن ایجاد کرده است، به ناحیه مورد نظر دسترسی پیدا می‌کند.
- فیوژن قدامی ـ خلفی ستون فقرات: جراح دو برش را در جلو و پشت بدن ایجاد می‌کند.
- استئوتومی: ممکن است استئوتومی برای بازیابی هم‌ترازی ستون فقرات لازم باشد. جراح استخوان را در این عمل می‌برد و احتمالاً قطعاتی از استخوان را نیز برمی‌دارد.
دوران بهبود
دوران نقاهت جراحی کیفوز بعد از سانحه به لطف پیشرفت‌های به دست آمده در دانش پزشکی آسان‌تر از گذشته شده است. چنانچه آسیب‌دیدگی دیگری وجود نداشته باشد، بیمارانی که عمل از پشت بر روی بدنشان انجام شده است، می‌توانند فردای روز عمل از تخت پایین بیایند. اما اگر عمل با ایجاد برش از پشت و جلو انجام شده باشد، دوران نقاهت قدری طولانی‌تر خواهد بود. درمانهای غیرجراحی نیز در کنار جراحی انجام می‌شود. بریس برای حفظ هم‌ترازی ستون فقرات در دوران بهبود بسته می‌شود و فیزیوتراپی نیز معمولاً بعد از عمل توصیه می‌شود.
انتظار می‌رود که دامنه حرکت ستون فقرات بیماران در صورت انجام دادن جراحی فیوژن قدری کاهش پیدا کند. البته شدت این عارضه بستگی به تعداد مهره‌هایی دارد که به هم جوش داده شده‌اند.
