آرتریت روماتوئید یک اختلال خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به طور نادرست به بافت های خود حمله می کند. در مقابل، روماتیسم مفصلی (RA) عمدتاً سطح داخلی مفاصل را درگیر می کند و باعث تورم و درد شدید می شود که در نهایت منجر به ساییدگی استخوان ها و تغییر شکل مفصل می شود.
روماتیسم مفصلی معمولاً ابتدا مفاصل دست و پا را درگیر می کند و در اکثر موارد در هر دو طرف بدن خود را نشان می دهد. علائم شایع این بیماری شامل گرفتگی مفاصل، به ویژه پس از بیدار شدن صبحگاهی یا استراحت طولانی، می باشد. برخی از افراد همچنین احساس خستگی شدید و کاهش عمومیت را تجربه می کنند.
فیزیوتراپیست می تواند در کنترل درد به شما کمک کند و با استفاده از حرکات بی خطر، عملکرد مفاصل را بهبود بخشد. او همچنین با استفاده از تمرینات تقویتی، به افزایش قدرت عضلات شما کمک می کند و در عین حال تناسب فیزیکی شما را حفظ می کند تا بتوانید به راحتی فعالیت های روزمره خود را انجام دهید.
علل بروز روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی زمانی ایجاد می‌شود که دستگاه ایمنی شما به سینوویوم (لایه پوشاننده سطح داخلی مفصل) حمله می‌کند. التهاب ناشی از این حمله باعث ضخیم شدن سینوویوم شده و درنهایت منجر به تخریب غضروف و استخوان‌های مفصل می‌شود. تاندون‌ها و رباط‌های نگهدارنده‌ی مفصل نیز ضعیف شده و کشیده می‌شوند. به تدریج مفصل شکل طبیعی و متوازن خود را از دست خواهد داد. علت اصلی آرتریت روماتوئید (RA) شناخته شده نیست ولی به نظر می‌رسد که عوامل خاصی می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. ازجمله عوامل خطر برای روماتیسم مفصلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جنس زن
- وجود سابقه فامیلی روماتیسم مفصلی
- قرار گرفتن در معرض برخی از باکتری‌ها مثل باکتری‌هایی که باعث عفونت لثه می‌شوند.
- وجود سابقه عفونت ویروسی مثل ویروس اپشتین بار (EBV) که بیماری مونونوکلئوز را ایجاد می‌کند.
- آسیب فیزیکی مثل شکستگی استخوان، دررفتگی مفصل و آسیب به رباط‌ها
- سیگار کشیدن
- اضافه وزن
علائم
روماتیسم مفصلی یک بیماری مزمن بوده که علائمی مثل التهاب و درد مفاصل را ایجاد می‌کند. این علائم در طی دوره‌های عود بیماری که با نام دوره‌های شعله وری شناخته می‌شوند دیده خواهند شد. زمانی که بیماری در دوره‌ی شعله وری خود نباشد علائم تخفیف پیدا کرده و از بین می‌روند. در حالی که علائم آرتریت روماتوئید می‌توانند ارگان‌های مختلف بدن را درگیر کنند، علائم مفصلی آن عبارتند از:
حساسیت مفاصل
روماتیسم مفصلی باعث حساس شدن مفصل نسبت به لمس خواهد شد. علت این امر فشار التهاب بر روی اعصاب درون کپسول مفصل خواهد بود. این فشار باعث درد و تورم شده و موجب می‌شود تا لمس کردن مفصل با درد همراه باشد. روماتیسم مفصلی معمولا در مراحل اولیه مفاصل کوچک‌تر و به خصوص مفاصل انگشتان دست و پا را درگیر می‌کند. با پیشرفت بیماری علائم نیز به طرف مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، مفصل ران و شانه‌ها کشیده می‌شوند. در اکثر موارد این بیماری، علائم به صورت متقارن در هر دو طرف بدن بروز پیدا می‌کنند.
گرفتگی
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید شاهد گرفتگی و خشکی مفاصل بوده که معمولا به هنگام صبح و یا پس از یک دوره‌ی بی حرکتی افزایش پیدا می‌کند. همانند مورد قبلی، گرفتگی مفاصل نیز ابتدا در مفاصل کوچک‌تر دیده می‌شود.
قرمزی و گرمی
ممکن است مفاصل درگیر بیماری قرمز شوند که علت آن گشاد شدن مویرگ‌های پوستی در اثر التهاب خواهد بود. علاوه بر این، ممکن است التهاب منجر به احساس گرما در مفصل درگیر شود.
خستگی مفرط
خستگی ناشی از روماتیسم مفصلی در اثر واکنش بدن نسبت به التهاب، خواب ناکافی، کم‌خونی و یا داروهای مورد استفاده ایجاد می‌شود.
تب
بروز تب در روماتیسم مفصلی شایع نیست ولی ممکن است در برخی از افراد به هنگام بروز التهاب گسترده، این علامت نیز دیده شود. معمولا دمای بدن مقدار کمی افزایش پیدا کرده و پس از درمان روماتیسم به سرعت کاهش پیدا می‌کند.
کاهش وزن
یکی از علائم اولیه‌ی این بیماری کاهش وزن بدون توجیه بوده که احتمالا یکی از پیامدهای غیر مستقیم التهاب در بدن است. همچنین در صورتی که بیمار احساس تب و خستگی داشته باشد ممکن است اشتهای خود را از دست داده و دچار کاهش وزن شود.
کم‌خونی
التهاب مزمن می‌تواند باعث سرکوب مغز استخوان و کاهش تولید گلبول‌های قرمز شود. این مشکل باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون شده و منجر به کم‌خونی ناشی از آرتریت روماتوئید خواهد شد.
کاهش دامنه حرکتی
افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی ممکن است در دامنه حرکتی خود دچار مشکل باشند. برای مثال ممکن است نتوانند به خوبی مچ دست خود را به بالا و پایین خم کنند. با پیشرفت بیماری ممکن است درگیری رباط‌ها و تاندون‌ها نیز ایجاد شده و خم و راست کردن بخش‌های مختلف بدن با دشواری بیشتری مواجه شود.
تشخیص روماتیسم مفصلی
تشخیص روماتیسم مفصلی در مراحل اولیه دشوار خواهد بود چراکه علائم این بیماری بسیار شبیه به بیماری‌های دیگر هستند. همچنین آزمایش خون و یا تست خاص دیگری برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. در طی معاینه فیزیکی، پزشک مفاصل شما را از نظر تورم، قرمزی و گرما بررسی خواهد کرد. همچنین ممکن است رفلکس‌ها و قدرت عضلانی شما معاینه شود.
آزمایش خون
معمولا میزان ESR و CRP در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید افزایش یافته که این امر نشان دهنده‌ی وجود التهاب در بدن بیمار خواهد بود. ازجمله دیگر آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص آرتریت روماتوئید می‌توان به روماتوئید فاکتور (RF) و آنتی‌بادی‌های anti-CCP اشاره کرد.
تصویربرداری
ممکن است پزشک شما برای تحت نظر گرفتن میزان پیشرفت روماتیسم مفصلی با گذشت زمان، عکس برداری با اشعه‌ی ایکس را به شما پیشنهاد دهد. تصویربرداری MRI و سونوگرافی نیز می‌توانند در تعیین شدت بیماری به پزشک شما کمک کنند.
درمان
روماتیسم مفصلی درمان قطعی نداشته ولی روش‌هایی برای مدیریت درد و کنترل پاسخ‌های التهابی بدن وجود دارند. ازجمله روش‌های درمانی مورد استفاده برای روماتیسم مفصلی می‌توان به تغییرات رژیم غذایی، دارو درمانی و فیزیوتراپی اشاره کرد. از بین این گزینه‌ها، فیزیوتراپی به عنوان بهترین و موثرترین روش درمان روماتیسم مفصلی شناخته می‌شود. فیزیوتراپیست نه تنها به خوبی علائم روماتیسم را کنترل می‌کند، بلکه استراتژی‌هایی را نیز برای محافظت از مفاصل به بیمار آموزش خواهد داد.
دارو درمانی
داروهای مورد استفاده برای درمان روماتوئید آرتریت (RA) به شدت علائم و مدت زمان ابتلا به بیماری بستگی خواهند داشت.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs). این داروها می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند. ازجمله انواع بدون نیاز به نسخه‌ی NSAIDها می‌توان به ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد.
- استروئیدها. کورتیکواستروئیدها مثل پردنیزون التهاب و درد را کاهش داده و آسیب‌های مفصلی را کند می‌کنند.
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs). این داروها می‌توانند سرعت پیشرفت روماتیسم مفصلی را کاهش داده و از مفاصل و بافت‌های دیگر در مقابل آسیب‌های دائمی دفاع کنند. ازجمله انواع رایج این داروها می‌توان به متوترکسات، لفلونامید، هیدروکسی کلروکین و سولفاسالازین اشاره کرد.
- عوامل بیولوژیک. این داروها که با نام اصلاح کننده‌های بیولوژیک شناخته شده و کلاس جدیدتری از داروهای DMARD هستند شامل آباتاسپت، آدالیموماب و آناکینرا خواهند بود. این داروها بر روی بخشی از سیستم ایمنی که التهاب ایجاد کرده و باعث آسیب‌های مفصلی می‌شود تاثیر می‌گذارند.
فیزیوتراپی برای روماتیسم مفصلی
متخصصین فیزیوتراپی یک برنامه‌ی ورزشی مخصوص برای شما طراحی کرده که می‌تواند در افزایش قدرت، انعطاف پذیری، تعادل و هماهنگی بدن به شما کمک کند. متخصص فیزیوتراپی همچنین می‌تواند برای بهبود حالت بدن نکاتی را به شما آموزش دهد تا بتوانید با درد کمتر و عملکرد بهتری به فعالیت‌های روزانه‌ی خود بپردازید.
قبل از شروع متخصص فیزیوتراپی روش‌های مختلفی را به شما پیشنهاد خواهد داد که می‌توانند در کاهش علائم موثر باشند. این روش‌ها شامل موارد زیر خواهند بود:
- آموزش
- گرما و سرما
- سوزن خشک
- تکنیک‌های مدیریت درد
- تکنیک‌های مدیریت خستگی
- آب درمانی
- تکنیک‌های درمان دستی مثل ماساژ
- تحریک الکتریکی
- تمرینات درمانی
- بریس
کاردرمانی
در بسیاری از موارد بیماران روماتیسمی برای انجام فعالیت‌های ساده‌ای مثل آشپزی، لباس پوشیدن و حمل اشیا با مشکل مواجه می‌شوند. این مشکل در صورت عدم وجود حمایت کافی می‌تواند برای بسیاری از افراد ناراحت کننده باشد.
متخصصین کاردرمانی افرادی هستند که این حمایت را ارائه می‌کنند. آن‌ها سبک زندگی فرد را بررسی کرده و حیطه‌هایی که می‌توان کیفیت زندگی در آن‌ها را افزایش داد را شناسایی می‌کنند. متخصص کاردرمانی روش‌های مختلف انجام کارها را به بیمار آموزش می‌دهد تا او بتواند به شکل بهتری فعالیت‌های روزمره‌ی خود را تکمیل کرده و زندگی عادی داشته باشد.
متخصصین کاردرمانی ابزارها و تجهیزاتی را در اختیار بیمار می‌گذارند که به آن‌ها در انجام فعالیت‌های روزمره کمک می‌کند. این وسایل کمکی ممکن است شامل قاشق و چنگال مخصوص، وسایل حمایتی حمام، عصا، واکر و تجهیزات خاصی مثل در باز کن برقی کنسرو باشند.
عمل جراحی
در صورتی که نتوان با استفاده از دارو پیشرفت بیماری را متوقف یا کند کرد ممکن است لازم باشد تا برای ترمیم مفاصل آسیب دیده از عمل جراحی استفاده شود. عمل جراحی به شما کمک می‌کند تا بتوانید به شکل بهتری از مفصل خود استفاده کنید. همچنین درد شما پس از انجام جراحی کاهش یافته و عملکرد مفصل نیز بهبود پیدا می‌کند. جراحی‌های مورد استفاده در روماتوئید آرتریت (RA) شامل موارد زیر خواهند بود:
سینووکتومی. عمل جراحی برای برداشتن لایه‌ی پوشاننده سطح داخل مفصل (سینوویوم) که می‌توان آن را بر روی زانو، آرنج، مچ دست، انگشتان و مفصل ران انجام داد.
ترمیم تاندون. التهاب و آسیب‌های مفصلی می‌توانند باعث شل شدن یا پارگی تاندون‌های اطراف مفصل شوند. جراح می‌تواند تاندون‌های اطراف مفاصل شما را ترمیم کند.
جوش دادن یا فیوژن مفصل. جوش دادن مفصل با استفاده از عمل جراحی به منظور پایدار کردن مفصل و کاهش درد در مواردی که نمی‌توان مفصل را تعویض کرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تعویض کامل مفصل. در طی این عمل جراحی، اجزای آسیب دیده‌ی مفصل برداشته شده و یک پروتز از جنس فلز و پلاستیک به جای مفصل شما قرار داده می‌شود.
