کیفوز (یا قوز یا گوژ) یکی از اختلالات ستون فقرات است که در آن، انحنای ستون فقرات به طرف بیرون (تحدب) بیش از حد طبیعی اتفاق می‌افتد و قسمت بالای پشت بدن به شکل نامعمولی گرد می‌شود. این عارضه که به عنوان گوژپشتی هم شناخته می‌شود، ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما در میان نوجوانان شیوع بیشتری دارد.
برای مشاوره رایگان و درمان می‌توانید با شماره‌های 09107803155 یا 09354354034 تماس حاصل نمایید.
کالبدشناسی
ستون فقرات از سه بخش تشکیل شده است که در نمای جانبی سه قوس طبیعی را شکل می‌دهند. قوس‌های C شکل گردن (مهره‌های گردنی) و کمر (مهره‌های کمری) به عنوان لوردوز شناخته می‌شوند. انحنای به شکل C برعکس در قفسه سینه (مهره‌های صدری) به عنوان کیفوز شناخته می‌شود. قوس طبیعی ستون فقرات برای حفظ تعادل بدن بسیار مهم است و در راستای ایستادن صحیح به ما کمک می‌کند. اگر هر یک از این قوس‌ها بیش از حد بزرگ یا کوچک شود، ممکن است راست ایستادن دشوار شده و شکل بدن غیرطبیعی به خود بگیرد.
قوز پشتی (گوژپشتی) چیست؟
انحنا یا قوز 20 تا 45 درجه مهره‌های صدری طبیعی است، ناهنجاری‌های ساختاری یا وضعیتی مقدار این انحنا را به خارج از این بازه تغییر می‌دهد. اگرچه اصطلاح دقیق پزشکی برای انحنا بیش از 50 درجه هیپرکیفوز (قوز بیش از اندازه) است، اما افزایش انحناء مهره‌های صدری که منجر به گرد به نظر رسیدن بالای بدن می‌شود معمولاً و به اختصار کیفوز، قوز یا گوژپشتی نامیده می‌شود.
انوع قوز پشتی (گوژ پشتی)
قوز پشتی انواع مختلف دارد. شایع‌ترین گونه‌هایی که کودکان و نوجوانان را درگیر می‌کند، عبارت است از:
- گوژپشتی وضعیتی
- گوژپشتی شوئرمن
- قوز مادرزادی
گوژپشتی وضعیتی
شایع‌ترین نوع گوژپشتی، کیفوز وضعیتی، معمولاً در دوران نوجوانی و با حالت اندامی نامناسب یا قوز کردن مشخص می‌شود و ارتباطی با ناهنجاری‌های شدید ساختاری ستون فقرات ندارد. انحنا ناشی از گوژپشتی وضعیتی معمولاً گرد و هموار است و غالباً برای درمان قوز کمر هنگامی که از بیمار خواسته می‌شود تا صاف بنشیند یا بایستد و “قوز نکند”، برطرف می‌شود.
قوز پشتی (گوژپشتی) وضعیتی در میان دختران شیوع بالاتری دارد. این عارضه به ندرت دردناک است و چون پیشرفت نمی‌کند، معمولاً مشکلی را در بزرگسالی به وجود نمی‌آورد.
گوژپشتی شوئرمن
گوژپشتی شوئرمن یا قوز پشتی عمدتاً در دوران نوجوانی تشخیص داده می‌شود و در بعضی موارد، به ویژه در افراد لاغر، به صورت شدیدتری ظاهر می‌شود. این وضعیت گونه‌ای از بدشکلی است که به وسیله ناهنجاری ساختاری ستون فقرات ایجاد می‌شود. در این وضعیت، مهره‌ها در جلوی ستون فقرات به یکدیگر نزدیک می‌شوند و در عقب از هم جدا می‌شوند. این انحنای غیرطبیعی باعث کاهش فضای معمول بین دیسک‌ها می‌شود و تحدب غیرطبیعی در بالای پشت بدن ایجاد می‌شود.
گوژپشتی مادرزادی
قوز پشتی (گوژپشتی) مادرزادی زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات جنین در رحم مادر به طور طبیعی رشد نکند و استخوان‌ها چنان که باید شکل نگیرد یا چند مهره به یکدیگر جوش بخورد و بچسبد. گوژپشتی مادرزادی معمولاً به موازات رشد کودک تشدید می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
نشانه‌ها و علائم گوژپشتی متغیر است و به علل و شدت بروز آن بستگی دارد. علائم زیر متداول است:
- گرد شدن شانه‌ها
- قوز قابل مشاهده روی پشت بدن
- درد ملایم پشت بدن
- خستگی
- سفتی و خشکی ستون فقرات
- گرفتگی عضله‌های همسترینگ (عضله‌های پشت ران)
معاینه
پزشک برای بررسی انحناء از کودک می‌خواهد تا از کمر خم شود.
پزشک در طول معاینه از کودک می‌خواهد تا با چسباندن دو پا به یکدیگر رو به جلو خم شود، زانوها را صاف نگه دارد و بازوها را راحت آویزان کند. پزشک با انجام این آزمون، که تست رو به جلو خم شدن آدامز نام دارد، بهتر می‌تواند شیب ستون فقرات را ببیند و ناهنجاری ستون فقرات را تشخیص دهد.
رادیوگرافی: پزشک برای تشخیص تغییر در مهره‌ها یا مشاهده هر گونه ناهنجاری استخوانی دستور رادیوگرافی می‌دهد.
آزمایش‌های عملکرد ریه: چنانچه قوز کمر شدید باشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های عملکرد ریه می‌دهد تا مشخص شود که آیا تنفس کودک به دلیل کاهش فضای قفسه سینه محدود شده است یا خیر.
اسکن سه بعدی: یکی از جدیدترین تکنیک‌های ارزیابی قوز پشتی (گوژپشتی)، اسکن سه بعدی است که در مقایسه با دیگر روش‌ها ایمن‌تر و دقیق‌تر است.
درمان
متوقف ساختن بیشتر شدن قوز و جلوگیری از بدشکلی هدف درمان گوژپشتی محسوب می‌شود. پزشک نکته‌های زیر را هنگام تعیین درمان مناسب مد نظر قرار می‌دهد:
- سن کودک و وضعیت سلامت عمومی
- تعداد سال‌های باقیمانده رشد
- نوع گوژپشتی
- شدت انحنا یا قوز
درمان غیرجراحی
بیماران دچار گوژپشتی وضعیتی معمولاً تحت درمان غیرجراحی قرار می‌گیرند. درمان‌های غیرجراحی برای از بین بردن قوز مبتلایان به نوع شوئرمن با زاویه کمتر از 75 درجه نیز کاربرد دارد. درمان‌های غیرجراحی مورد استفاده برای رفع گوژپشتی به شرح زیر است:
برای مشاوره رایگان و درمان می‌توانید با شماره‌های 09107803155 یا 09354354034 تماس حاصل نمایید.
اسکن سه بعدی
پزشک گاهی صرفاً برای بررسی وضعیت قوز و اطمینان از تشدید نشدن آن دستور انجام اسکن سه بعدی می‌دهد و از بیمار می‌خواهد تا پایان دوره رشد در فواصل منظم برای اسکن مراجعه کند. چنانچه گوژپشتی تشدید نشود یا دردناک نگردد، درمان دیگری ضرورت ندارد.
بریس
استفاده از بریس به بیماران در حال رشد مبتلا به گوژپشتی شوئرمن توصیه می‌شود. نوع بریس و ساعات استفاده روزانه از آن به شدت انحناء بستگی دارد. پزشک بریس را همگام با بهبود وضعیت دستکاری می‌کند. بریس معمولاً تا زمان متوقف شدن رشد و بلوغ اسکلتی بسته می‌شود.
ورزش درمانی و فیزیوتراپی
متخصص رژیم غذایی مناسب حاوی کلسیم و ویتامین D را توصیه می‌کند. سنجش تراکم استخوان، به ویژه در صورت سابقه ابتلا اعضا خانواده به پوکی استخوان یا وقوع شکستگی در گذشته، از ضعیف شدن استخوان‌ها، شکستگی‌های فشاری و گوژپشتی متعاقب آن در بیماران مسن‌تر جلوگیری می‌کند. تمرین‌ها و حرکت‌های اصلاحی خاص با تقویت عضله‌های شکم و پشت بدن به تسکین درد کمر و پشت بدن و بهبود حالت اندامی کمک می‌کند. ورزش درمانی برای کشش عضله‌های منقبض و گرفته همسترینگ و تقویت ناحیه‌ای از بدن مفید است که در اثر هم‌محور نبودن ستون فقرات آسیب دیده است. در تصویر زیر بعضی حرکت‌های موثر برای درمان گوژپشتی نشان داده شده است.
درمان جراحی
جراحی در شرایط زیر توصیه می‌شود:
- بیماران مبتلا به گوژپشتی شوئرمن با قوز بزرگتر از 75 درجه
- بیماران دچار پشت درد و کمر درد شدیدی که با درمان غیرجراحی تسکین نمی‌یابد.
