پارگی مینیسک زانو چگونه تشخیص داده میشود و درمان آن چیست؟

مینیسک، یک دیسک لاستیکی به شکل C است که وظیفه حفاظت زانو در برابر ضربه‌ها را برعهده دارد. در حالت عادی، زانو با حرکت بدون مینیسک با اصطکاک دردناک مواجه خواهد شد؛ به این معنی که استخوان‌ها بدون وجود غضروف به یکدیگر فشرده می‌شوند و فرد درد احساس می‌کند. هر زانو دارای دو مینیسک است؛ یکی در لبه خارجی و دیگری در لبه داخلی زانو. مینیسک با توزیع متوازن وزن بدن بر روی زانو، به استحکام و ثبات زانو کمک می‌کند. پاره شدن مینیسک باعث اختلال در عملکرد زانو می‌شود.

هنگامی که مینیسک پاره می‌شود، ممکن است صدای ترکیدنی از زانو شنیده شود و یا درد شدیدی در سراسر زانو احساس شود. در معاینه پس از آسیب دیدگی، پزشک میزان تورم، دامنه حرکت و عملکرد زانو را بررسی می‌کند و در صورت لزوم دستور عکسبرداری تشخیصی را صادر می‌کند. اگر تشخیص نشان دهد که مینیسک پاره شده است، پزشک در ابتدا به صورت متناسب با شدت آسیب دیدگی فیزیوتراپی را توصیه می‌کند و در مراحل پیشرفته، احتمالاً به جراحی اشاره خواهد کرد.

چه عواملی باعث پارگی مینیسک می­شود؟

در بیشتر موارد، پارگی مینیسک به دلیل حرکت ناگهانی با پیچ خوردن زانو رخ می‌دهد. عموماً این نوع آسیب در هنگام ورزش ورزشکاران رخ می‌دهد. افرادی که غضروف زانو راه دارند (به دلیل سن یا آرتریت) ممکن است به علت یک حرکت ساده مانند قدم زدن روی سطح ناهموار، مینیسک خود را پاره کنند. در برخی موارد، حتی بدون وجود آسیب دیدگی زانو، ساییدگی ناشی از بیماری آرتریت می‌تواند باعث پارگی مینیسک شود.

علایم پارگی مینیسک

هنگام پاره شدن مینیسک ، بیمار صدای ترکیدن چیزی در زانویش را احساس می­کند . پارگی مینیسک علائم دیگری مانند موارد زیر دارد:

• احساس خالی شدن زانو
• زانو درد یا خشکی و تورم زانو
• عدم توانایی خم و راست کردن پا

عوارض پارگی مینیسک

اگر پارگی مینیسک به درستی درمان نشود، پایداری و ثبات زانو دیگر مانند قبل از آسیب دیدگی نخواهد شد. در نتیجه ریسک ابتلا به انواع آسیب دیدگی­های زانو مثل پارگی رباط صلیبی و یا پارگی سایر رباط­ها افزایش پیدا خواهد کرد.

تشخیص پارگی مینیسک

پزشک نمی­تواند فورا بعد از آسیب دیدگی پارگی مینیسک را تشخیص دهد. تورم و درد ممکن است نشانه یک آسیب دیدگی دیگر مثل آسیب دیدگی رباط یا آرتروز مفصل زانو باشد. یک هفته بعد از آسیب دیدگی، بر اساس علائم و نشانه ­های موجود راحت­تر می توان زانو را معاینه و بررسی کرد. بنابراین شرح حال بیمار بهترین راهنما برای تشخیص است و بعد از آن پزشک به معاینه زانو خواهد پرداخت. پزشک وجود فشار روی شکاف مفصل را بررسی خواهد کرد. در عکسبرداری با اشعه X فقط استخوان ها قابل مشاهده است و مینیسک مشخص نیست چون از غضروف تشکیل شده است. ولی برای رد کردن سایر آسیب دیدگی­ها می­توان به این عکسبرداری استناد کرد. در MRI داخل زانو و بافت نرم قابل مشاهده است. بر اساس نتیجه MRI، پزشک می­تواند پارگی مینیسک را تشخیص دهد.

درمان پارگی مینیسک

انتخاب روش درمانی، به میزان و محل پارگی مینیسک بستگی دارد و ممکن است بدون جراحی بهبود پیدا کند. عموما پزشک می­تواند روش های درمانی زیر را به بیمار توصیه کند:

استراحت کردن

کنار گذاشتن کارها و فعالیت­هایی که دوست دارید واقعا خسته کننده است ولی اگر می­خواهید دوباره آنها را انجام دهید باید فشار را از روی زانوهای خود بردارید. از حرکت دادن زانوهای خود پرهیز کنید مخصوصا حرکت­هایی که باعث چرخش زانو می­شوند. برای این که شانس بهبود آسیب دیدگی­تان افزایش پیدا کند از عصای زیر بغل استفاده کنید.

کمپرس یخ

برای کاهش درد و تورم و التهاب حاد، روی محل آسیب دیده به مدت 15 دقیقه کمپرس یخ بگذارید و چند روز اول بعد از آسیب دیدگی این کار را روزانه به مدت 4 تا 6 ساعت انجام دهید.

بالا نگه داشتن زانو 

هنگام خوابیدن یا نشستن زیر زانوهای خود یک بالش قرار دهید، این کار به کاهش درد و تورم و بهیود هر چه سریعتر آسیب دیدگی کمک می­کند.

باندپیچی و بستن 

  با استفاده از زانو بند فشاری یا بانداژ زانوهای خود را ببندید ، با این کار تورم و درد کاهش پیدا کرده و فرآیند بهبود سریعتر طی می­شود.

داروها 

داروهای ضد التهابی NSAIDS مثل ایبوپروفن (Motrin, Advil) به تسکین درد و از بین بردن التهاب کمک می­کنند. این داروها دارای عوارض جانبی هستند از این جهت نباید به صورت طولانی مدت مصرف شوند.

3 تکنیک فیزیوتراپی برای درمان پارگی مینیسک

فیزیوتراپیست­ها در زمینه تکنیک­های درمان بسیاری از اختلالات اسکلتی عضلانی از جمله پارگی مینیسک آموزش می­بینند. این متخصصان به طور مستقیم نمی­توانند کار زیادی برای درمان آسیب دیدگی ها انجام دهند اما به فرآیند بهبود طبیعی بدن و رفع علائم کمک می­کنند.  برای درمان پارگی مینیسک چندین تکنیک فیزیوتراپی وجود دارد:

تمرینات درمانی 

عضلات چهار سر زانو، همسترینگ و ساق ضعیف، باعث تحمیل فشار مضاعفی به زانو وارد می­شود. فشار زیاد فرآیند بهبود پارگی مینیسک را به تعویق می­اندازد. فیزیوتراپیست چند حرکت درمانی به شما آموزش خواهد داد تا :

• عضلاتی که به حرکات زانو کمک می­کنند، تقویت شوند.
• جریان خون در ناحیه آسیب دیده افزایش پیدا کند.
• روان­سازی مفاصل بهبود پیدا کند.
• دامنه حرکت زانو افزایش یابد.

متحرک­سازی (موبیلیزاسیون) مفصل 

یکی از تکنیک­های درمان دستی، متحرک­سازی مفصل است که به بهبود بیماران دچار پارگی مینیسک کمک می­کند. فیزیوتراپیست با استفاده از دستان خود زانو را در دامنه حرکت طبیعی حرکت میدهد. این تکنیک به کشش بافت نرم اطراف زانو کمک می­کند و باعث افزایش دامنه حرکت  زانو می­شود. بعلاوه متحرک­سازی مفصل به کاهش تورم و درد زانوی آسیب دیده نیز کمک می­کند.

قبل و بعد از توانبخشی 

بیشتر پارگی­های مینیسک ، بدون جراحی بهبود پیدا می­کنند. اما برخی از این آسیب دیدگی­ها به درمان­های غیر جراحی جواب نمی­دهند. از این جهت برای درمان آنها انجام جراحی ترمیمی لازم است.

فیزیوتراپی قبل ازعمل جراحی باعث می­شود بدن برای یک جراحی سنگین آماده شود. بعد از عمل، فیزیوتراپیست یک برنامه توانبخشی بعد از عمل تهیه و طراحی می­کند. این برنامه بر اساس شرایط و نیازهای خاص بیمار خواهد بود.

نحوه درمان پارگی مینیسک با جراحی 

برای جراحی پارگی مینیسک، 3 روش جراحی اندوسکوپی قابل انجام است. در پارگی­های جزئی لبه مینیسک، فقط بافت اسکار برداشته می شود. با این کار بهبود آسیب دیدگی سرعت می­گیرد.

در پارگی­های پیچیده، بخش آسیب دیده مینیسک کاملا برداشته می­شود. برای اینکه تا جایی که ممکن است کارایی و عملکرد مینیسک حفظ شود، قسمت­های سالم مینیسک برداشته نمی­شود.

پارگی ناپایدار در لبه مینیسک را می­توان حین جراحی اندوسکوپی دوباره وصل کرد.

یک روش دیگر این است که برای افزایش جریان خون و تحریک بهبودی آسیب دیدگی در غضروف مفصل زانو سوراخ­های ظریفی ایجاد شود. به این روش مته کاری میگویند.

هدف این روش­ها درمان آسیب دیدگی مینیسک است. وقتی هیچ گزینه درمانی دیگری وجود نداشته باشد کل مینیسک برداشته می­شود. این جراحی سنگین به احتمال زیاد 10 تا 15 سال بعد باعث پوکی استخوان در بیمار خواهد شد.

5 توصیه به کسانی که با مینیسک پاره راه می روند

از بریس­های مناسبی استفاده نمایید که به بهبود پارگی مینیسک کمک می­کنند

بریس زانو یکی از لوازم مفید پزشکی است که به بهبود پارگی مینیسک کمک می­کند. مزیت بریس­های زانو این است که در دوران ریکاوری وقتی بیمار در حال فعالیت است از زانوها محافظت میکنند. بریس باعث می­شود  فشار کمتری به زانو وارد شود و ثبات بیش از حدی برای زانو فراهم می­کند؛ این دو مورد برای روند بهبود آسیب دیدگی بسیار حیاتی هستند.

چون بریس­های حمایتی، باعث ثبات و پایداری بیش از اندازه زانو می­شوند و از حرکات چرخشی زانو جلوگیری می­کنند، استفاده از آنها باعث پیشگیری از بروز سایر آسیب دیدگی­ها می­شود. همچنین بریس­های زانو از عقب رفتگی زانو جلوگیری می­کنند. عقب رفتن زانو یکی از شایع ترین علل پارگی مینیسک است.

بریس­های زانو مجهز به فنرهایی هستند که به عنوان جاذب شوک عمل کرده و به تحمل وزن بدن نیز کمک می­کنند. بریس­های زانو با حمایت بیش از حد از زانو، به بیمار کمک می کنند حرکات بشین پاشو در تمرین اسکات را به خوبی انجام دهد.

زانو بند فشاری یک نوع بریس زانو است که به محل آسیب دیده فشار وارد می­کند تا جریان گردش خون در آن ناحیه افزایش پیدا کند. وجود جریان خون کافی برای بهبود سریع آسیب دیدگی  بسیار حیاتی است چون باعث می­شود مینیسک از مایع غضروفی مفصل زانو تغذیه کند. گرچه خونرسانی اندکی در مینیسک انجام می­شود، ولی طبق تحقیقاتی که اخیر انجام شده است،20% بخش بیرونی مینیسک دارای منبع خونی خاص خود است. استفاده از زانوبند فشاری چون باعث افزایش گردش خون می­شود به رفع خشکی و سفتی زانو و همچنین سرعت بخشیدن به روند بهبودی کمک می­کند.

گرم کردن قبل از انجام ورزش 

قبل از پیاده روی یا انجام هرگونه تمرینات ورزشی توانبخشی، لازم است عضلات خود را گرم کنید. مانند گرم کردن خودرو در زمستان، قبل از رانندگی برای اینکه به اجزای موتور آسیب نرسد، باید با روغن موتور سیلندرهای موتور ماشین را روغن کاری کنید. در مورد زانوها نیز همین امر صادق است، ورزش کردن بدون گرم کردن عضلات به زانوها آسیب می­رساند، چون مفاصل بعد از نشستن طولانی خشک و سفت هستند. برای جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر، نرمش­هایی را انجام دهید که باعث حرکت روانتر زانو می­شوند و بعد از آن شروع به انجام تمرینات توابخشی کنید.

استفاده از یک سطح نرم برای پیاده روی

سطوح سخت به زانوی آسیب دیده فشار وارد می­کنند، بنابراین برای بهبودی زانوی خود روی سطح نرم پیاده روی کنید. پیاده روی ورزش بی خطر و مطمئنی برای پارگی مینیسک محسوب می­شود و نسبت به ورزش های پرفشار مثل دویدن کمتر به زانو فشار وارد می­کند؛ ولی راه رفتن روی سطوح سخت آن را به ورزشی پرفشار تبدیل میکند. توصیه ما به بیماران این است که از سطوح نرم مثل مسیرهای پیاده روی خاکی، آسفالت و طبیعی برای پیاده روی استفاده نمایند چون آنها خصوصا در دوران ریکاوری، کمتر به مفاصل زانو فشار وارد می­کنند.

در زمان­هایی که درد کمی دارید پیاده روی کنید

برخی از بیماران هنگام عصر درد یا خشکی زیادی را تجربه می­کنند و برای آنها درد پارگی مینیسک شب تشدید پیدا می­کند ولی برخی دیگر در ساعات مختلف در طول روز دچار درد می­شوند. اگر می­دانید در چه زمان­هایی بیشتر دچار درد می­شوید باید پیاده روی را به ساعاتی که دردتان کمتر است موکول کنید. پیاده ­روی در زمان­هایی که درد کمتری احساس می­کنید خوشایندتر است و باعث میشود زندگی فعالی داشته باشید و کمک می­کند طبق برنامه تمرینات توانبخشی خود پیش روید.

کمپرس یخ بعد از ورزش کردن 

در مراحل اولیه پارگی مینیسک، احتمال تورم یا التهاب اطراف زانو وجود دارد. بنابراین باید تمام تمرکزتان روی کاهش تورم و بازیابی قدرت عضلات باشد. توصیه می­شود، بعد از انجام تمرینات تقویت عضلات و یا پیاده­ روی، روی اطراف زانو کمپرس یخ بگذارید تا از تورم و التهاب آن کاسته شود. اگر یخ را به مدت 15 دقیقه در محل آسیب دیدگی قرار دهید، درد و ورم را کاهش می­دهد.