پوکی استخوان: بهترین درمان و پیشگیری کاهش توده یا تراکم استخوان

پوکی استخوان به معنای متخلخل شدن استخوان است و در این حالت استخوان ضعیف می‌شود و به شکستگی حساس می‌شود. این شرایط به ویژه در مفاصل ران، مچ دست، ستون فقرات و شانه تأثیر زیادی بر قدرت استخوان‌ها دارند. این مشکل بیشتر در افراد مسن نسبت به افراد جوان مشاهده می‌شود. با کاهش تراکم استخوان بالای سن 35 سال، حساسیت به شکستگی افزایش می‌یابد. استخوان‌های متخلخل قدرت و چگالی خود را از دست می‌دهند و به آن‌ها ضعف و نازکی بیشتری می‌بخشد.

هدف از درمان پوکی استخوان، تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از شکستگی است. در صورتی که خطر شکستگی استخوان زیاد نباشد، پزشک معمولاً برای جلوگیری از تخریب استخوان تمرکز می‌کند. پزشک ممکن است داروها، هورمون پاراتیروئید، مکمل‌های ویتامین D و داروهایی مانند تری پاراتید را برای تقویت استخوان به شما تجویز کند. همچنین، در صورت داشتن پوکی استخوان، ورزش‌ها و رژیم غذایی ویژه‌ای باید رعایت شود.

علل پوکی استخوان 

مواد معدنی کلسیم و فسفات اساسی برای تشکیل استخوان ضروری هستند. در صورت عدم جذب مجدد کلسیم به میزان کافی، پوکی استخوان رخ می‌دهد. کمبود کلسیم منجر به عدم تعادل در سطح کلسیم خون می‌شود که باعث ضعف، شکستگی و پوکی استخوان می‌شود. فرایند از دست دادن استخوان به تدریج و در طول یک دوره زمانی طولانی رخ می‌دهد. افراد در حدود 30 سالگی به حداکثر تراکم و قدرت استخوان خود می‌رسند. پس از این دوره، تشکیل استخوان کاهش می‌یابد و روند جذب مجدد افزایش می‌یابد.

در بیشتر زنان، پوکی استخوان به دلیل کاهش سطح استروژن رخ می‌دهد. در زنانی که به سن یائسگی نزدیک می‌شوند، هر ساله میزان از دست دادن استخوان حدود 2-3٪ افزایش می‌یابد. بنابراین، یائسگی عامل اصلی کاهش تراکم استخوان در زنان است.

علائم پوکی استخوان 

بیمارانی که پوکی استخوان دارند در مراحل اولیه بیماری علائم برجسته ای از خود نشان نمی‌دهند. علائم پوکی استخوان هنگامی‌که استخوان‌ها ضعیف شده و خرد می‌شوند به خوبی مشهود می‌گردد. علائم و نشانه‌های پوکی استخوان عبارتند از:

• کمر درد به دلیل شکستگی یا فشرده سازی بین مهره‌ها
• درد ناگهانی و شدید در استخوان‌ها
• انحنای ستون فقرات
• درد پایین کمر
• کاهش تدریجی قد
• حالت خمیده بدن
• شکستگی آسان استخوان

عوامل خطر پوکی استخوان

عواملی که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• سن: تراکم استخوان با افزایش سن کاهش می‌یابد.
• جنسیت: احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان چهار برابر مردان است.
• سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
• ساختار استخوان: زنان و مردان لاغری که فریم بدنی آنها کوچکتر است، به دلیل توده استخوان کمتر، می‌توانند راحت تر دچار پوکی استخوان شوند.
• مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند باعث نازک شدن استخوان‌ها شود که خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.
• داروها: برخی از داروها مانند استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها می‌توانند در بروز پوکی استخوان نقش داشته باشند. همچنین داروهای ضد افسردگی، داروهای ادرار آور تیازید و داروهای ضد انعقاد خون می‌توانند خطر پوکی استخوان را افزایش دهند.
• بیماری‌ها: افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس، بیماری سلیاک، مولتیپل میلوما و بیماری التهابی روده در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.
• سبک زندگی کم تحرک: افرادی که بی تحرک هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
• مصرف کم کلسیم: از آنجا که کلسیم نقش مهمی ‌در ایجاد سلامت استخوان دارد، رژیم کم کلسیم می‌تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
• جراحی دستگاه گوارش: افرادی که تحت عمل جراحی دستگاه گوارش قرار گرفته اند، در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند زیرا برداشتن بخشی از روده باعث کاهش جذب مواد مغذی از جمله کلسیم می‌شود.
• عدم تعادل هورمونی: کاهش تولید استروژن، به ویژه در زنان نزدیک به یائسگی، قوی ترین عامل خطر برای ایجاد این بیماری است. همچنین، تیروئید پرکار (پرکاری تیروئید) یا مصرف دوز سنگین دارو برای درمان تیروئید کم کار می‌تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.

عوارض پوکی استخوان

اگر پوکی استخوان درمان نشود، می‌تواند خطر شکستگی استخوان را افزایش دهد و منجر به عوارض دیگری شود، مانند:

• تحرک محدود: پوکی استخوان می‌تواند فشار را به استخوان‌ها، به ویژه استخوان‌های زانو و مفصل ران تحمیل کند. این فعالیت بدنی را محدود می‌کند و خطر بیماری‌های قلبی و دیابت را افزایش می‌دهد.
• افسردگی: پوکی استخوان باعث می‌شود فرد از نظر جسمی‌فعالیت کمتری داشته باشد، که می‌تواند خطر دیابت و بیماری‌های قلبی را بیشتر کند.
• درد: شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان می‌تواند باعث درد شدید شود. شکستگی ستون فقرات ممکن است در نهایت منجر به کاهش قد، درد مداوم کمر و حالت خمیده شود.

تشخیص پوکی استخوان

برای تشخیص پوکی استخوان، پزشک علائمی‌مانند درد در مفاصل، کمر درد و مشکل در راه رفتن را بررسی می‌کند. پزشک آزمایش‌های زیر را برای تأیید پوکی استخوان توصیه می‌کند که عبارتند از:

تست تراکم معدنی استخوان (BMD)  

این آزمایش از طریق بررسی اشعه ایکس به مشاهده قطعات استخوانی کمک می‌کند. همچنین به شناسایی خطر شکستگی استخوان کمک می‌کند. چگالی سنج دستگاهی است که در آزمایش تراکم استخوان استفاده می‌شود. DXA (جاذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه) امکان تشخیص حتی درصد کمی ‌از دست دادن استخوان را فراهم می‌کند. گزینه‌های تست عبارتند از:

• جاذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA): DXA بیشتر روی استخوان بازو، انگشت، پاشنه و استخوان ران انجام می‌شود.
• جاذب سنجی اشعه ایکس با انرژی تکی (SXA): برای اندازه گیری تراکم استخوان پاشنه و مچ دست استفاده می‌شود.

جاذب سنجی تک فوتونی (SPA)

SPA توده استخوانی مچ دست را اندازه گیری می‌کند

• جاذب سنجی دو فوتونی (DPA): این آزمایش برای شناسایی از دست دادن استخوان در ستون فقرات، مفصل ران یا کل بدن استفاده می‌شود.
• توموگرافی رایانه ای کمی‌ (QCT): شباهت زیادی به سی تی اسکن دارد که اندازه گیری تراکم در ستون فقرات یا مفصل ران را امکان پذیر می‌کند.
• سونوگرافی کمی‌ (QUS): به دلیل سنجش تراکم استخوان در پاشنه، به سونوگرافی پاشنه نیز معروف است.

توموگرافی کمی‌محاسباتی محیطی (PQCT)  

تراکم استخوان بازو (مچ دست و دست) را اندازه گیری می‌کند.

درمان

اگرچه تشخیص پوکی استخوان بر اساس نتایج اسکن تراکم مواد معدنی استخوان (DXA) است، اما تصمیم گیری در مورد اینکه شما در صورت وجود چه درمانی می‌توانید بر اساس تعدادی از فاکتورها از جمله خطر شکستگی باشد. اگر به دلیل شکستگی دچار پوکی استخوان شده اید، هنوز باید تحت معالجه قرار گیرید تا خطر شکستگی‌های بعدی را کاهش دهید.

ممکن است برای درمان پوکی استخوان خود نیازی به مصرف دارو نداشته باشید یا خودتان نخواهید. با این حال، شما باید سطح خوبی از کلسیم و ویتامین D را در بدن خود حفظ کنید. پزشک شما ممکن است تغییر در رژیم غذایی یا مصرف مکمل برای این کار را به شما توصیه کند.

داروهای پوکی استخوان

درمان‌های دارویی مختلف و متعددی برای پوکی استخوان وجود دارد. پزشک شما در مورد روش‌های درمانی موجود بحث خواهد کرد و مطمئن خواهد شد که داروها برای شما مناسب هستند.

بیس فسفونات‌ها 

بیس فسفونات‌ها با کاهش سرعت کار سلول‌های تجزیه کننده استخوان (استئوکلاست‌ها) کار می‌کنند. این دارو تراکم استخوان را حفظ می‌کند و خطر شکستگی را کاهش می‌دهد. بیس فسفونات‌های مختلفی وجود دارد، از جمله آلندرونات، اتیدرونات، ایباندرونات، ریزدرونات و زولندرونیک اسید. آنها به صورت قرص یا تزریقی تجویز می‌شوند.

استرانسیم رانلات

به نظر می‌رسد استرانسیم رانلات هم روی سلول‌های تجزیه کننده استخوان و هم سلول‌های ایجاد کننده استخوان جدید (استئوبلاست‌ها) تأثیر دارد. اگر بیس فسفونات‌ها نامناسب باشند، می‌تواند به عنوان یک درمان جایگزین استفاده شود. استرانسیم رانلات به عنوان پودری حل شده در آب مصرف می‌شود.

تعدیل کننده‌های گیرنده استروژن انتخابی (SERM)  

SERM‌ها داروهایی هستند که تأثیر مشابه هورمون استروژن روی استخوان دارند. آنها به حفظ تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی، به ویژه در ستون فقرات کمک می‌کنند. تنها فرم SERM موجود برای درمان پوکی استخوان رالوکسیفن است. رالوکسیفن هر روز به صورت قرص مصرف می‌شود.

هورمون پاراتیروئید (PTH) (تری پارتاید)

هورمون پاراتیروئید به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود. میزان کلسیم در استخوان را تنظیم می‌کند. از درمان‌های هورمون پاراتیروئید (هورمون نوترکیب پاراتیروئید انسانی یا تری پارتاید) برای تحریک سلول‌هایی که استخوان جدید ایجاد می‌کنند (استئوبلاست‌ها) استفاده می‌شود. آنها به صورت تزریق تجویز می‌شوند. در حالی که سایر داروها فقط می‌توانند سرعت نازک شدن استخوان را کاهش دهند، PTH می‌تواند تراکم استخوان را افزایش دهد. با این حال، این دارو فقط در تعداد کمی ‌از افراد استفاده می‌شود که تراکم استخوان آنها بسیار کم است و سایر روش‌های درمانی موثر نیستند.

مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی 

مکمل‌های کلسیم و ویتامین D می‌توانند برای مردان و زنان مسن مفید باشند و خطر شکستگی مفصل ران را کاهش دهند. داشتن کلسیم کافی به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل سالم برای حفظ سلامت استخوان‌ها مهم است. روزانه 700 میلی گرم کلسیم بخورید یا بنوشید. این میزان تقریباً معادل یک پیمانه شیر است. اگر در رژیم غذایی خود کلسیم کافی دریافت نمی‌کنید، در مورد مصرف مکمل کلسیم از پزشک خود راهنمایی بخواهید. برای تأثیر مناسب بر روی استخوان‌ها و جلوگیری از زمین خوردن یا شکستگی یا در درمان پوکی استخوان، به دوز مناسب کلسیم (1.2 گرم در روز) و ویتامین D (20 میکروگرم) نیاز دارید. این دوزها فقط در تعداد کمی ‌از فرمولاسیون‌های مارک دار تجویز شده توسط پزشکان وجود دارد، بنابراین هر قرصی که از طریق نسخه پزشک خریداری می‌کنید ممکن است کلسیم کافی نداشته و به طور کلی ویتامین D نداشته باشد.

درمان جایگزینی هورمون (HRT)

HRT برای زنانی که یائسه می‌شوند استفاده می‌شود زیرا می‌تواند به کنترل علائم کمک کند. به علاوه، نشان داده شده است که HRT تراکم استخوان را حفظ می‌کند و خطر شکستگی در طول درمان را کاهش می‌دهد. با این حال، HRT به طور خاص به عنوان درمانی برای پوکی استخوان توصیه نمی‌شود و اکنون تقریباً اصلا استفاده نمی‌شود. این امر به این دلیل است که HRT بیش از این که خطر پوکی استخوان را کاهش دهد، خطر ابتلا به شرایط خاص مانند سرطان پستان، سرطان آندومتر، سرطان تخمدان و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. در مورد مزایا و خطرات HRT با پزشک خود مشورت کنید.

کلسیتونین 

کلسیتونین یک هورمون است که توسط غده تیروئید ساخته می‌شود. سلول‌های تجزیه کننده استخوان (استئوکلاست‌ها) را مهار می‌کند، که باعث افزایش تراکم استخوان می‌شود. کلسیتونین یا سالکاتونین هر روز به عنوان اسپری بینی یا به صورت تزریقی مصرف می‌شود. عوارض جانبی شامل حالت تهوع، استفراغ و اسهال است.

درمان تستوسترون

درمان تستوسترون برای مردان زمانی مفید است که پوکی استخوان به دلیل تولید ناکافی هورمون‌های جنسی مردانه (هیپوگنادیسم) باشد.

جلوگیری از پوکی استخوان 

اگرچه ژن‌های شما قد و قدرت اسکلت بالقوه شما را تعیین می‌کنند، اما عوامل سبک زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش می‌توانند بر سلامت استخوان‌ها تأثیر بگذارند.

ورزش منظم 

ورزش منظم یک امر ضروری است. بزرگسالان باید هر هفته حداقل 150 دقیقه (2 ساعت و 30 دقیقه) فعالیت هوازی با شدت متوسط ​​(یعنی دوچرخه سواری یا پیاده روی سریع) انجام دهند. ورزش‌های همراه با تحمل وزن و ورزش‌های مقاومتی به ویژه در بهبود تراکم استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان مهم هستند.

اگر مبتلا به پوکی استخوان شده اید، بهتر است قبل از هر فعالیت ورزشی جدیدی با پزشک یا متخصص خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که برای شما مناسب است.

تمرینات تحمل وزن 

تمرینات تحمل وزن، تمریناتی است که در آن ران‌ها و پاها از وزن شما پشتیبانی می‌کنند. تمرینات تحمل وزن مانند دویدن، پرش، رقص، ایروبیک و حتی بالا و پایین پریدن در جا، همه روش‌های مفیدی برای تقویت عضلات، رباط‌ها و مفاصل هستند. هنگام ورزش، کفشی بپوشید که از مچ و پای شما پشتیبانی کافی داشته باشد، مانند کفش ورزشی یا بوت‌های پیاده روی.

افراد بالای 60 سال نیز می‌توانند از ورزش‌های تحمل وزن به صورت منظم بهره مند شوند. این کار می‌تواند شامل پیاده روی سریع، کلاس‌های فیتنس یا یک بازی تنیس باشد. شنا و دوچرخه سواری تمرینات تحمل وزن نیستند.

تمرینات مقاومتی 

تمرینات مقاومتی از قدرت عضلانی استفاده می‌کنند، جایی که عمل کشیدن تاندون‌ها روی استخوان‌ها باعث تقویت قدرت استخوان می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به حرکت شنا رفتن، وزنه برداری یا استفاده از وزنه‌ها در سالن بدن سازی اشاره کرد. اگر به تازگی به یک باشگاه ورزشی رفته اید یا مدتی دور بوده اید، احتمالاً سالن بدن سازی شما را راهنمایی می‌کند. این مرحله شامل نشان دادن چگونگی استفاده از همه تجهیزات و روش‌های توصیه شده ورزشی است. اگر مطمئن نیستید که چگونه از یک وسیله استفاده کنید یا چگونه می‌توانید یک تمرین را انجام دهید، از مربی بدنسازی کمک بخواهید.

غذای سالم

داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل به همه افراد توصیه می‌شود. این کار می‌تواند به جلوگیری از بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی، دیابت و انواع مختلف سرطان و همچنین پوکی استخوان کمک کند.

• کلسیم برای حفظ استحکام استخوان‌ها مهم است. میزان توصیه شده کلسیم حداقل 700 میلی گرم در روز است. این میزان تقریبا معادل یک پیمانه شیر است. کلسیم همچنین می‌تواند در غذاهای مختلفی از جمله سبزیجات برگ سبز، میوه‌های خشک، توفو و ماست یافت شود.
• ویتامین D نیز برای استخوان‌ها و دندان‌ها مهم است زیرا به بدن در جذب کلسیم کمک می‌کند. ویتامین D را می‌توان در تخم مرغ، شیر و ماهی‌های روغنی یافت. با این حال، بیشتر ویتامین D با قرارگیری در معرض نور خورشید در پوست ساخته می‌شود. قرار گرفتن در معرض نور خورشید، بدون ضد آفتاب (10 دقیقه دو بار در روز) در طول تابستان، باید ویتامین D کافی برای کل سال را برای شما فراهم کند.

گروه خاصی از افراد ممکن است در معرض دریافت ویتامین D کافی نباشند. این افراد شامل افرادی می‌شود که همیشه در خانه هستند یا به خصوص ضعیف هستند، افرادی که رژیم غذایی ضعیفی دارند یا پوشیده در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، لباس خاصی می‌پوشند، و همچنین زنان باردار یا شیرده در این گروه هستند. اگر از طریق رژیم غذایی یا سبک زندگی خود در معرض دریافت کافی ویتامین D نیستید، می‌توانید یک مکمل ویتامین D مصرف کنید. برای بزرگسالان، 10 میکروگرم در روز ویتامین D توصیه می‌شود. مقدار توصیه شده برای کودکان 7 میکروگرم برای نوزادان زیر شش ماه و 8.5 میکروگرم برای کودکان شش ماه تا سه سال است. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک خود صحبت کنید.