کیفوز باعث انحنای واضح و آشکار ستون فقرات و گرد شدن غیرطبیعی قسمت فوقانی کمر (“گوژپشتی” یا ” قوز کمر”) می‌شود. کیفوز می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در زنان مسن دیده می‌شود. در دوران بلوغ نیز به دلیل تغییرات بدنی، از جمله رشد سریع استخوان، این بیماری رایج است.
بیشتر بیماران مبتلا به کیفوز علائم دیگری غیر از تغییر شکل ستون فقرات ندارند و برای داشتن زندگی سالم به درمان‌های اندکی احتیاج دارند. بیمار برای درمان قوز کمر خود ممکن است از بریس کمر استفاده کند یا تمریناتی انجام دهد که به طور بالقوه وضعیت او را بهبود بخشد و ستون فقرات او را تقویت کند. در موارد شدیدتر، کیفوز می‌تواند ناتوان کننده باشد و چنان تغییر شکل گسترده‌ای ایجاد کند که بیمار دچار مشکل تنفسی شود.
متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید، در طول برنامه توانبخشی توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهند و به منظور کاهش درد و سفتی، افزایش قدرت عضلات و بهبود وضعیت بدن شما را پشتیبانی می‌کنند تا بتوانید ورزش و کارهای روزمره خود را در حد توان ادامه دهید.
آناتومی ستون فقرات
اطلاع از آناتومی ستون فقرات به درک بهتر کیفوز کمک می‌کند. ستون فقرات دارای 3 بخش است که 3 منحنی طبیعی را تشکیل می‌دهد. این سه منحنی هنگام اتصال به هم به حالت “S” در می‌آیند. منحنی‌های C شکل گردن و کمر لوردوز نامیده می‌شوند، اما منحنی معکوس «C شکل» قفسه سینه، به نام ستون فقرات توراسیک، کیفوز نام دارد.
در یک فرد معمولی، ستون فقرات قفسه سینه دارای کیفوز طبیعی بین 20 تا 45 درجه است. در حالی که اصطلاح پزشکی که برای منحنی بسیار بیشتر از حد معمول، اغلب بیش از 50 درجه، بکار می‌رود “هایپرکیفوز” است. اصطلاح “کیفوز” معمولاً توسط جراحان ستون فقرات برای اشاره به این وضعیت بالینی استفاده می‌شود.
کیفوز چیست؟
بدن انسان به گونه‌ای طراحی شده است که به ما امکان نشستن و ایستادن را می‌دهد. ستون فقرات نرمال قفسه سینه (اواسط کمر) دارای انحنای طبیعی رو به جلو بین 20 تا 45 درجه است که فضای لازم برای قلب و ریه‌ها را فراهم می‌کند. این انحنای رو به جلو با انحنای نرمال کمر به نام لوردوز همراه است.
کیفوز اصطلاحی برای انحنای اغراق آمیز یا گرد شدن ستون فقرات فوقانی / میانی (توراسیک) بزرگتر از 50 درجه است. این انحنای بزرگ باعث ایجاد یک قوز می‌شود که به آن “گوژپشتی” “کمر گرد” یا “قوز کمر” نیز می‌گویند. فرد مبتلا به کیفوز ممکن است برای صاف ایستادن مشکل داشته باشد. کیفوز می‌تواند در هر سنی ایجاد شود و هر دو جنس را درگیر کند. این تغییر شکل ستون فقرات دلایل زیادی دارد و با اسکولیوز نیز همراه است.
انواع کیفوز
- کیفوز پاسچرال: رایج‌ترین نوع کیفوز در دوران نوجوانی کیفوز پاسچرال است. این مشکل در اثر وضعیت قرارگیری ضعیف یا خمیدگی ایجاد می‌شود و با تغییر شکل ساختاری قابل توجهی در ستون فقرات ارتباط ندارد. این نوع کیفوز اغلب با ورزش بهبود می‌یابد
- کیفوز شوئرمان: این نوع کیفوز نیز در سنین نوجوانی آشکار می‌شود. اما با تغییر شکل قابل توجه ستون فقرات همراه است. به ویژه در بیماران لاغر.
- کیفوز مادرزادی: این نوع کیفوز از بدو تولد وجود دارد و زمانی اتفاق می‌افتد که ستون فقرات قادر به رشد طبیعی در رحم مادر نباشد.
چه عواملی باعث ایجاد کیفوز می‌شوند؟
- نقص مادرزادی که رشد طبیعی ستون فقرات را تغییر می‌دهد. این یک علت شایع فلج پایین بدن است.
- کیفوز تروماتیک در اثر آسیب عمده‌ای در ستون فقرات ایجاد می‌شود که باعث شکستگی یک یا چند مهره شده است.
- کیفوز می‌تواند در نتیجه جراحی ستون فقرات مانند لامینکتومی ایجاد شود
- کیفوز مرتبط با سن نتیجه شکستگی‌های اساسی مهره‌ها به دلیل پوکی استخوان است. بیماری دژنراتیو دیسک مهره‌ها را فشرده و کیفوز را بدتر می‌کند.
- وضعیت بد بدن
- مهره‌های به شکل وج ناشی از کیفوز شوئرمان (ناشی از یک بیماری ژنتیکی یا ارثی). این مشکل نوجوانان را در سنین جهش رشد آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌دهد و هنگامی که رشد کامل شود، متوقف می‌شود.
- اختلالات عصبی عضلانی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی می‌تواند باعث کیفوز شود
- تومور در ستون فقرات و درمان با شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز می‌تواند از دلایل ایجاد کیفوز باشد
علائم کیفوز
علائم کیفوز بر اساس علت اصلی و شدت انحنا متفاوت است. این بیماری به دلیل بدشکل شدن ستون فقرات می‌تواند بر ظاهر بدن تأثیر بگذارد و یا باعث درد و سفتی مداوم کمر، سختی و خستگی عضلات همسترینگ شود. یک انحنای شدید می‌تواند فعالیت‌های روزمره مانند نشستن و بلند شدن از روی صندلی و راه رفتن را با مشکل روبرو کند. زمانی که کیفوز باعث می‌شود زاویه دید شما به سمت پایین باشد، رانندگی برای شما غیرممکن می‌شود.
عوارض کیفوز می‌تواند به نخاع و ریشه‌های عصبی فشار وارد کند و باعث بی‌حسی، ضعف و گزگز شدن پاها شود. هنگامی که انحنا بیشتر می‌شود، می‌تواند ریه‌ها و شکم را فشرده کند و در تنفس و هضم غذا اختلال ایجاد کند.
کیفوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ارزیابی کیفوز به آزمایش‌های ارتوپدی خاص و اشعه ایکس نیاز دارد. جراح ارتوپدی شما یک معاینه بدنی کامل انجام می‌دهد، سابقه پزشکی و سابقه خانوادگی شما را مرور می‌کند و در مورد علائم شما سوال می‌کند. پزشک از شما می‌خواهد از کمر به جلو خم شوید تا ستون فقرات شما را معاینه کند. برای تعیین اینکه آیا دلیل انحنای کمر شما، پاسچر بد شماست یا نه، از شما می‌خواهند که روی میز دراز بکشید. اگر انحنای کمر شما در اثر پاسچر بد بوجود آمده باشد، از بین خواهد رفت. در غیر این صورت، این انحنا کیفوز است و علت آن بررسی خواهد شد.
رفلکس، انعطاف‌پذیری، قدرت، راه رفتن و مهارت‌های حرکتی شما آزمایش می‌شود. اشعه ایکس ایستاده یا خوابیده سفارش داده می‌شود. سایر آزمایشات تصویربرداری از جمله آزمایش تراکم استخوان و MRI نیز برای ارزیابی اعصاب و نخاع ممکن است انجام شود. سی‌تی اسکن می‌تواند تصاویر دقیق‌تری از ستون فقرات ارائه دهد. اگر علائم شما شامل بی‌حسی و ضعف باشد، آزمایشات عصبی خاصی انجام می‌شود. اگر انحنا شدید باشد، آزمایشات عملکرد ریه سفارش داده می‌شود. اگر علائم شامل بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف باشد آزمایش عصبی انجام می‌شود.
درمان کیفوز
بیشتر بیماران مبتلا به کیفوز خفیف برای بهبودی فقط به درمان‌های غیر جراحی نیاز دارند.
مشاهده
درمان ممکن است شامل یک مشاهده ساده برای کنترل انحنای ستون فقرات باشد. با این کار پزشک بررسی می‌کند که آیا انحنای کمر بیمار با گذشت زمان بدتر می‌شود یا خیر. بیمار ممکن است تحت نظر ارتوپد به ویزیت‌های دوره‌ای و اشعه ایکس نیاز داشته باشد. این کار تنها درمان لازم خواهد بود، مگر اینکه انحنا بدتر شود یا بیمار درد قابل توجه یا مشکلات تنفسی را تجربه کند.
فیزیوتراپی برای کیفوز
درمان فیزیوتراپی به علائم فردی و درجه انحنا بستگی دارد.
در اکثر افراد مبتلا به کیفوز، فیزیوتراپی به تقویت عضلات پشتیبانی کننده ستون فقرات و اصلاح وضعیت بد بدن کمک می‌کند. در موارد شدیدتر یا وقتی که کیفوز به سرعت بدتر می‌شود، ممکن است لازم باشد بیمار از بریس نخاعی استفاده کند تا از انحنای بیشتر جلوگیری کند یا ممکن است بیمار به جراحی ستون فقرات نیاز باشد.
در این موارد، فیزیوتراپی بعد از عمل برای سهولت بهبودی و تسریع بهبودی شما انجام خواهد شد.
فیزیوتراپی متناسب با وضعیت خاص شما خواهد بود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات دامنه حرکتی برای ستون فقرات، گردن و شانه‌ها برای رفع سفتی.
- کشش منفعل برای افزایش دامنه و کاهش تنش.
- موبیلیزاسیون یا دستکاری مفاصل
- ماساژ بافت نرم
- تمرینات تقویتی برای عضلات شکم و اکستنسورهای کمر برای تثبیت ستون فقرات و به حداکثر رساندن عملکرد.
- تمرینات تنفسی مانند دیافراگم و تنفس دنده‌ای جانبی گاهی برای کاهش سفتی در دنده‌ها آموزش داده می‌شود.
- مدیریت دائمی پاسچر در آینه اغلب برای افزایش آگاهی از وضعیت بد بدن و اصلاح آن استفاده می‌شود.
- ارزیابی ارگونومیک
استفاده از بریس
استفاده از بریس اصلی‌ترین روش مدیریت غیر فعال کیفوز است. بیماران مبتلا به کیفوز خفیف تا متوسط (کمتر از 75 درجه) می‌توانند برای کنترل علائم و به حداقل رساندن تغییر شکل کمر خود، این درمان محافظه کارانه را در نظر بگیرند. بریس کیفوز از نیروهای خمشی سه نقطه‌ای استفاده می‌کند که کیفوز توراسیک را کاهش می‌دهند. در بیماران نابالغ اسکلتی مبتلا به کیفوز توراسیک بیش از 45 درجه و کمتر از 75 درجه نیز می‌توان بریس را در نظر گرفت. بیشتر کودکان در مدت زمان حدود 3 هفته به بستن بریس عادت می‌کنند. مواردی وجود دارد که می‌توانید برای سازگار شدن کودک خود با بریس انجام دهید:
- بریس را باید روی یک تی‌شرت یا تاپ پنبه‌ای که کاملا اندازه فرزند شما باشد بپوشید. پیراهنی بدون درز پیدا کنید، زیرا کودک در آن راحت‌تر خواهد بود و پوست او در برابر سایش و زخم شدن محافظت می‌شود.
- فرزند شما باید بریس را بعد از مدرسه تا زمان خواب (4-6 ساعت) بپوشد.
- 2 ساعت پس از پوشیدن بریس، آن را بردارید تا پوست کودک خود را بررسی کنید. اگر پوست صورتی است، 2 ساعت دیگر بریس را باز بگذارید.
- دوباره پوست را بررسی کنید. اگر قرمز است، بریس را به مدت نیم ساعت دربیاورید.
- در پایان هفته اول، کودک شما باید از بعد از مدرسه تا صبح از بریس استفاده کند. پس از این مدت، زمان استفاده تمام مدت از بریس رسیده ست.
- ممکن است صندلی‌های سفت یا سخت برای نشستن با بریس راحت‌تر از صندلی‌های نرم باشند.
- هنگام مسافرت با اتومبیل، سعی کنید یک بالشتک محکم زیر صندلی کودک خود قرار دهید تا از پشتیبانی بیشتری برخوردار شود.
جراحی
درمان جراحی کیفوز اغلب برای بیمارانی که مبتلا به کیفوز مادرزادی هستند توصیه می‌شود. فیوژن ستون فقرات متداول‌ترین روش جراحی برای درمان کیفوز است، زیرا می‌تواند درجه انحنای ستون فقرات را کاهش دهد، بهبودی را با گذشت زمان حفظ کند، از پیشرفت بیشتر انحنای ستون فقرات جلوگیری کند و درد کمر بیمار را تسکین دهد. فیوژن ستون فقرات در اصل روشی است که مهره‌های آسیب‌دیده را به هم “جوش” می‌زند و فیوز می‌کند. بنابراین مهره‌ها به یک استخوان جامد تبدیل شده و به همان صورت بهبود می‌یابند. کیفوپلاستی یکی دیگر از گزینه‌های جراحی است که ممکن است به وضعیت بیمار و سایر عوامل بستگی داشته باشد.
