اسکولیوز به عنوان وجود یک یا چند منحنی جانبی ستون فقرات در صفحه کرونال تعریف میشود. هرچند منحنی‌های غیرطبیعی ممکن است در هر سه بعد بر تراز ستون فقرات تأثیر بگذارد. رادیوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) همه می‌توانند نقش مهمی در ارزیابی اسکولیوز و تعیین علت اصلی آن داشته باشند. در اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا سی‌تی اسکن از مجموعه‌ای از اشعه ایکس برای ایجاد یک تصویر مقطعی از ستون فقرات استفاده میشود. انتخاب مناسب‌ترین روش تصویربرداری برای یک معاینه خاص ممکن است با آشنایی بیشتر با مظاهر تصویری علل مختلف اسکولیوز کمک کند. علاوه بر این، تفسیر تصویر ممکن است با درک اصول زیربنایی، پیشرفت و مدیریت اسکولیوز بهبود یابد.
متخصصین مرکز جامع توانبخخشی امید برای ارزیابی بیماران مبتلا به اسکولیوز از دقیق ترین اسکن ها استفاده می کنند تا میزان دقیق انحراف ستون فقرات و عوارض ناشی از آن را بررسی و محاسبه کنند. براساس نتایج اسکن ها از جمله سی تی اسکن ستون فقرات، متخصصین می توانند برنامه درمانی مناسب بیمار را با رویکرد پلکانی تجویز کنند. درمان از روش های ساده مانند ورزش، بریس و فیزیوتراپی آغاز میشود و در صورت لزوم درمان های پیچیده تر تجویز خواهد شد.
انواع اسکولیوز
اسکولیوز معمولاً به اسکولیوز اولیه (به عنوان مثال ایدیوپاتیک) یا ثانویه طبقه‌بندی میشود. اسکولیوز ایدیوپاتیک بیشتر با توجه به سن بیمار (نوزاد، نوجوان و بزرگسال) طبقه‌بندی میشود، در حالی که اسکولیوز ثانویه بیشتر بر اساس علت طبقه‌بندی میشود.
سی‌تی اسکن چیست؟
سی‌تی اسکن یا توموگرافی رایانه‌ای، یک روش تصویربرداری تشخیصی است که از ترکیب اشعه ایکس و فناوری رایانه برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده می‌کند. این روش به وسیله تابش اشعه ایکس و با استفاده از یک دستگاه خاص، تصاویر دقیقی از اجزای مختلف بدن از جمله استخوان‌ها، عضلات، چربی، اندام‌ها و رگ‌های خونی را تولید می‌کند. سی‌تی اسکن با ترکیب این دو تکنولوژی، تصاویر با کیفیت و وضوح بالا از داخل بدن ایجاد می‌کند.
سی‌تی اسکن نسبت به اشعه ایکس استاندارد، دقت و جزئیات بیشتری دارد. در اشعه ایکس استاندارد، یک پرتو ایکس به سمت بخشی از بدن در حال بررسی تابیده میشود. یک صفحه در پشت قسمتی از بدن، تغییرات پرتو ایکس را پس از عبور از پوست، استخوان، عضله و سایر بافت‌ها ثبت می‌کند. اگرچه می‌توان اطلاعات زیادی از طریق اشعه ایکس استاندارد به دست آورد، اما جزئیات بیشتری در مورد اندام‌های داخلی و ساختارهای مختلف به دست نمی‌آید.
در سی‌تی اسکن، پرتوی اشعه ایکس به صورت دایره‌ای در اطراف بدن حرکت می‌کند. این عمل باعث میشود نماهای مختلفی از یک ارگان یا ساختار و جزئیات بسیار بیشتری ایجاد شود. اطلاعات اشعه ایکس به یک سیستم رایانه‌ای ارسال میشود که داده‌های اشعه ایکس را تفسیر کرده و آن‌ها را به صورت تصاویر دو بعدی روی مانیتور نمایش می‌دهد. همچنین، با استفاده از فناوری و نرم‌افزارهای رایانه‌ای، تولید تصاویر سه بعدی نیز ممکن است.
سی‌تی اسکن می‌تواند در تشخیص تومورها، بررسی خونریزی داخلی، ارزیابی صدمات و آسیب‌های داخلی و همچنین نمونه‌برداری از بافت یا مایع مورد استفاده قرار بگیرد.
چه تفاوتی بین MRI و سی‌تی اسکن وجود دارد؟
MRI با سی‌تی اسکن (اسکن CT یا توموگرافی محوری محاسباتی نیز نامیده میشود) متفاوت است زیرا از اشعه استفاده نمی‌کند. اسکن MRI برای تصویربرداری از بافت حاوی آب بهتر است. MRI می‌تواند در تشخیص ناهنجاری‌های نخاع، برآمدگی دیسک، فتق کوچک دیسک، گرفتگی اعصاب و سایر مشکلات بافت نرم بهتر باشد. همچنین در مواردی که اشعه ایکس منع مصرف دارد، مانند زنان باردار، ممکن است از MRI استفاده شود. افرادی که دارای ایمپلنت فلزی هستند به دلیل وجود میدان مغناطیسی قوی که در این آزمایش استفاده شده است، ممکن است قادر به انجام MRI نباشند. سی‌تی اسکن برای تصویربرداری از بافت‌های کلسیفیه شده مانند استخوان‌ها بهتر از MRI است. سی‌تی اسکن جزئیات بسیار خوبی را برای تشخیص آرتروز و شکستگی ارائه می‌دهد.
چه موقع برای اسکولیوز از سی‌تی اسکن استفاده کنیم؟
هدف اصلی از انجام CT یا MRI در بیمار مبتلا به اسکولیوز شناسایی علت اصلی بیماری است. علاوه بر این، روش‌های تصویربرداری مقطعی برای هدایت درمان جراحی و ارزیابی عوارض بعد از عمل مفید هستند. رادیوگرافی روش انتخابی برای ارزیابی اولیه تصویربرداری تشخیصی است. کافی است بیشتر ناهنجاری‌های استخوانی مادرزادی و تکاملی، که بیشتر موارد اسکولیوز با منشا پاتولوژیک زمینه‌ای را تشکیل می‌دهند، حذف شوند. قابل توجه است که علل استخوانی مادرزادی و تکاملی انحناهایی را ایجاد می‌کنند که در عکسبرداری از بخش نسبتاً کوتاهی از ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. نوروفیبروماتوز با انحنای دیستروفیک، اگرچه غیر معمول است، اما ممکن است یک منحنی سگمان کوتاه ایجاد کند. در مواردی با تغییر شکل استخوانی پیچیده، رادیوگرافی به تنهایی کافی نیست و استفاده از CT اجباری است. به خصوص هنگامی که جراحی برنامه‌ریزی شده باشد. MRI با افزایش فرکانس برای ارزیابی بیماران با الگوی منحنی غیرمعمول یا تظاهرات بالینی هشدار دهنده استفاده میشود.
سی‌تی اسکن مولتی دتکتور با بازسازی تصویر سه بعدی، قابلیت تجسم ناهنجاری‌های پیچیده استخوانی اسکولیوز مادرزادی را فراهم می‌کند. با استفاده از سی‌تی اسکن، می‌توان تصاویر سه بعدی از ناهنجاری‌های استخوانی را به دست آورد که امکان تشخیص و برنامه‌ریزی جراحی برای برداشتن مهره‌های معیوب را بهبود می‌بخشد. همچنین، سی‌تی اسکن می‌تواند ناهنجاری‌های غیرمنتظره در استخوان‌ها را تشخیص داده و به تصویر کشیده، که این امر در برنامه‌ریزی جراحی بسیار مفید است. همچنین، قبل از جراحی، انجام آنژیوگرافی CT برای تشخیص وجود شرایط عروقی ناهنجار همزمان نیز می‌تواند اطلاعات مهمی فراهم کند.
چگونه می‌توانم برای سی‌تی اسکن آماده شوم؟
اگر از آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CTA) استفاده می‌کنید، هنگام تعیین وقت قبلی دستورالعمل‌های خاصی به شما داده میشود.
احتیاط‌ها
اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید باردار هستید، لطفاً قبل از تعیین وقت معاینه با پزشک خود مشورت کنید.
لباس
ممکن است از شما خواسته شود که لباس مخصوصی بپوشید. در این صورت، لباس مخصوص برای شما تهیه میشود. لطفا همه پیرسینگ‌ها را بردارید و تمام جواهرات و اشیا با ارزش را در خانه بگذارید.
آلرژی
در صورت واکنش آلرژیک به هر ماده کنتراست، لطفاً هنگام برنامه‌ریزی برای اسکن، نماینده مرکز دسترسی را مطلع کنید. اگر در گذشته نسبت به هر ماده کنتراست واکنش شدید یا آنافیلاکتیک داشته باشید، کنتراست IV تجویز نمی‌شود. برای واکنش‌های خفیف تا متوسط برنامه‌ای طراحی میشود که شامل مصرف دارو قبل از معاینه CT باشد. هنگام تعیین وقت سی‌تی اسکن، درباره تمام این برنامه‌ها با شما به طور مفصل صحبت میشود. هرگونه واکنش شناخته شده نسبت به ماده کنتراست باید با پزشک شخصی شما در میان گذاشته شود.
خوردن / نوشیدن
اگر اسکن شما بدون کنتراست انجام میشود، می‌توانید قبل از اسکن بخورید، بنوشید و داروهای تجویز شده خود را مصرف کنید.
اگر پزشک شما سی‌تی اسکن را با کنتراست سفارش داده است، سه ساعت قبل از سی‌تی اسکن چیزی نخورید. پزشکان شما را به نوشیدن مایعات شفاف تشویق می‌کنند. همچنین ممکن است بتوانید داروهای تجویز شده خود را قبل از معاینه مصرف کنید.
دیابت
افراد دیابتی باید سه ساعت قبل از زمان اسکن یک صبحانه یا ناهار سبک بخورند. بسته به داروی خوراکی دیابت، ممکن است از شما خواسته شود تا 48 ساعت پس از CT اسکن، استفاده از دارو را قطع کنید. دستورالعمل‌های دقیق پس از معاینه داده خواهد شد.
در طی سی‌تی اسکن چه اتفاقی می‌افتد؟
سی‌تی اسکن ممکن است به صورت سرپایی یا با بستری شدن شما در بیمارستان انجام شود. بسته به شرایط شما و اقدامات پزشک ممکن است روش‌ها متفاوت باشد. به طور کلی، سی‌تی اسکن این روند را دنبال می‌کند:
- ممکن است از شما بخواهند که لباس مخصوص سی‌تی اسکن را بپوشید. در این صورت، لباس مخصوص برای شما تهیه میشود. برای ایمن‌سازی تمام وسایل شخصی شما یک کمد در نظر گرفته شده است. لطفا همه پیرسینگ‌ها را بردارید و تمام جواهرات و اشیا با ارزش را در خانه بگذارید.
- اگر می‌خواهید سی‌تی اسکن با کنتراست انجام دهید، یک خط IV برای تزریق ماده کنتراست در دست یا بازو قرار می‌گیرد. برای کنتراست خوراکی، یک ماده آماده‌سازی کنتراست مایع خوراکی به شما داده میشود. در برخی شرایط ممکن است کنتراست به صورت مقعدی داده شود.
- شما روی یک میز اسکن قرار خواهید گرفت که به شکاف بزرگ و دایره‌ای دستگاه اسکن کشیده میشود.
- تکنسین در اتاق دیگری خواهد بود که محل کنترل اسکنر در آن قرار دارد. با این حال، شما از طریق یک پنجره به طور مداوم در معرض دید او خواهید بود. بلندگوهای داخل اسکنر این فناوری را قادر می‌سازد تا با شما ارتباط برقرار کند و شما را بشنود. ممکن است یک دکمه تماس داشته باشید تا در صورت بروز هر گونه مشکلی به تکنسین خبر دهید. تکنسین در همه حال مراقب شما خواهد بود و به طور مداوم با شما در ارتباط خواهد بود.
- با چرخش اسکنر در اطراف شما، اشعه ایکس برای مدت کوتاهی از بدن عبور می‌کند. صداهای کلیک را می‌شنوید که عادی است.
- اشعه ایکس جذب شده در بافت‌های بدن توسط اسکنر شناسایی و به رایانه منتقل میشود. رایانه اطلاعات را به تصویری تبدیل می‌کند که توسط رادیولوژیست تفسیر میشود.
- مهم است که در طول عمل کاملا بی‌حرکت باشید. ممکن است در مراحل مختلف از شما خواسته شود که نفس خود را حبس کنید.
- اگر از روش کنتراست برای اسکن شما استفاده شود، ممکن است هنگام تزریق کنتراست به خط IV، برخی از اثرات آن را احساس کنید. این عوارض شامل احساس گرگرفتگی، طعم شور یا فلز در دهان، سردرد مختصر، یا حالت تهوع و یا استفراغ است. این تأثیرات معمولاً برای چند لحظه ادامه خواهد داشت.
- در صورت بروز هرگونه مشکل تنفسی، تعریق، بی‌حسی یا تپش قلب باید به تکنسین اطلاع دهید.
- پس از اتمام مراحل، از اسکنر بیرون می‌آیید.
- اگر خط IV برای تجویز کنتراست وارد شده باشد، برداشته میشود.
- با اینکه که CT اسکن دردی ایجاد نمی‌کند، اما دراز کشیدن در مدت زمان انجام این عمل می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی یا درد شود، به خصوص در صورت آسیب‌دیدگی یا عمل تهاجمی مانند جراحی. تکنسین برای به حداقل رساندن هرگونه ناراحتی و درد از همه اقدامات راحتی ممکن استفاده می‌کند و اسکن را در اسرع وقت تمام می‌کند.
بعد از سی‌تی اسکن چه اتفاقی می‌افتد؟
- اگر در طی اسکن شما از ماده کنتراست استفاده شده باشد، ممکن است برای مدتی تحت نظر باشید و از نظر وجود عوارض جانبی یا واکنش به کنتراست مانند خارش، تورم، بثورات پوستی یا مشکل تنفس، تحت نظر باشید.
- در صورت مشاهده هرگونه درد، قرمزی و یا تورم در محل IV پس از بازگشت به خانه پس از عمل، باید پزشک خود را مطلع کنید زیرا این می‌تواند نشان دهنده عفونت یا نوع دیگری از واکنش باشد.
- بعد از سی‌تی اسکن مراقبت خاصی نیاز نیست. شما می‌توانید رژیم غذایی و فعالیت‌های معمول خود را از سر بگیرید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه دیگری کند.
- ممکن است پزشک بسته به شرایط خاص شما دستورالعمل‌های اضافی یا متناوب را بعد از عمل به شما بدهد.
خطرات سی‌تی اسکن چیست؟
اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید باردار هستید، باید این موضوع را به ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود اطلاع دهید. مقدار دوز تابش مورد استفاده در سی‌تی اسکن اندک است. ممکن است بخواهید از پزشک خود در مورد میزان اشعه استفاده شده در طی سی‌تی اسکن و خطرات مربوط به وضعیت خاص خود بپرسید.
اگر شما مبتلا به بیماری لخته خون هستید یا به راحتی مضطرب می‌شوید، قبل از شروع اسکن به پزشک خود بگویید. ممکن است قبل از عمل برای آرامش بیشتر یک آرامبخش ملایم برای شما تجویز شود.
