ستون فقرات طبیعی دارای چندین منحنی از جلو به پشت بین گردن و لگن است. در اسکولیوز، ستون فقرات به صورت غیرطبیعی به سمت پهلو قرار می‌گیرد یا پیچ می‌خورد. اگرچه به نظر می‌رسد اسکولیوز در برخی خانواده‌ها به دلالیل موروثی وجود دارد اما در بیشتر موارد به دلایل ناشناخته در کودکان و نوجوانان که قبلاً ستون فقرات مستقیمی داشتند ظاهر می‌شود. هدف از فیزیوتراپی دو مورد است: 1) کاهش علائم اسکولیوز و احیای عملکرد بیمار و 2) انجام این کار بدون تکیه به روش‌های جراحی. البته گاهی اوقات جراحی و فیزیوتراپی به صورت دستی انجام می‌شوند و یکی از آن‌ها جایگزین دیگری نیست. همه این‌ها به وضعیت شما بستگی دارد و شما همیشه باید با پزشک خود در ارتباط باشید تا بدانید روش درمان مناسب شما چیست.
انواع انحنای ستون فقرات
اسکولیوز بدون علت شناخته شده اسکولیوز ایدیوپاتیک نامیده می‌شود. دختران و پسران به یک اندازه تحت تأثیر اسکولیوز ایدیوپاتیک قرار می‌گیرند اما انحنای ستون فقرات در دختران بزرگ‌تر از پسران است و نیاز به درمان دارند.
در چند مورد، علت اسکولیوز مشخص است شامل موارد زیر است:
- اسکولیوز مادرزادی – زمانی این اتفاق می‌افتد که ستون فقرات نتواند به طور کامل شکل بگیرد یا در طول رشد (در حالی که در رحم مادر است) به طور نادرست شکل بگیرد.
- اسکولیوز عصبی – این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌ها و استخوان‌های ستون فقرات در بزرگسالی شکسته و یا خراب شوند. همچنین ممکن است زمانی ایجاد شود که برخی از بیماری‌ها مانند فلج مغزی باعث شوند ماهیچه‌ها به طور نامنظم از ستون فقرات حمایت کنند یا آن‌ها را به طور ناهموار به سمت ستون فقرات بکشند.
- پوکی استخوان با شکستگی – استخوان‌ها در افراد مبتلا به پوکی استخوان مستعد شکستگی هستند و ستون فقرات یک مکان مورد علاقه برای شکستگی است. اگر یک طرف مهره (استخوان ستون فقرات) بعد از شکستگی بیش از طرف دیگر فشرده شود، ممکن است در نتیجه آن ستون فقرات خم شود.
نشانه‌ها
به طور معمول، ستون فقرات، وقتی از جلو یا عقب به آن نگاه کنید، صاف است. اما وقتی فرد دچار اسکولیوز می‌شود، ستون فقرات او از یک طرف خم می‌شود و دوباره به عقب باز می‌گردد یا به طور معمول دو ناحیه منحنی وجود دارد که یکدیگر را متعادل می‌کنند، شبیه به شکل S است. علائم دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- یک شانه پایین‌تر از دیگری است
- شانه گرد
- شکل قفسه سینه نامتقارن (ناهموار)
اکثر مبتلایان به اسکولیوز به غیر از وضعیت غیر طبیعی و نگرانی‌های زیبایی، مشکل دیگری ندارند. اگر اسکولیوز شدید باشد و درمان نشود، می‌تواند باعث مشکلات دیگری شود، از جمله:
- کمر درد که ممکن است در بزرگسالی در اثر تضعیف رباط‌ها ظاهر شود
- گزگز کردن یا بی‌حسی در پاها
- ناهنجاری‌های دائمی
- کوفتگی (خستگی)
- مشکلات تنفسی
- مشکلات قلبی – به ندرت اسکولیوز با مکانیک غیرطبیعی قلب مانند ناهنجاری دریچه قلب معروف به پرولاپس دریچه میترال همراه است. مشخص نیست که آیا شکل غیر طبیعی بدن فوقانی منجر به این مشکل می‌شود یا اینکه دریچه و ستون فقرات هر دو به دلیل یک مشکل منفرد رشد غیرطبیعی دارند.
- ستون فقرات که بیش از حد به سمت داخل یا پایین خمیده است و به عنوان پشت تابدار شناخته می‌شود
- لگنی که از یک طرف جلو می‌رود
- یک پا که کوتاه‌تر از پای دیگر است
اسکولیوز یک بیماری طولانی مدت (مزمن) است که می‌تواند با گذشت زمان بدتر شود. بعضی اوقات ممکن است یک ستون فقرات خمیده که در دوران کودکی یا اوایل کودکی ایجاد شده است تا سال‌های نوجوانی بدون توجه و درمان به حال خود رها شود. وضعیت غیر طبیعی ستون فقرات می‌تواند بر رشد عضلات و رباط‌های مرتبط با ستون فقرات تأثیر بگذارد و باعث می‌شود که دنده‌ها و لگن نیز پیچ خورده و به اطراف بچرخند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده اینکه کودک شما علائم اسکولیوز را دارد یا اگر در یک برنامه غربالگری مدرسه انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات تشخیص داده شد، با پزشک فرزند خود تماس بگیرید.
مدت زمان پیش بینی شده
اسکولیوز یک بیماری مادام‌العمر است که معمولاً در کودکی یا بزرگسالی آغاز می‌شود. پس از پایان رشد سریع استخوان پس از بلوغ، اسکولیوز معمولاً بدتر نمی‌شود. اما از آنجا که ستون فقرات در بزرگسالی دچار ضعف طبیعی می‌شو ، انحناها و علائم می‌توانند به تدریج بدتر شوند.
تشخیص
دستیابی به یک ارزیابی فیزیکی جامع با یک متخصص اسکولیوز اعصاب یک بخش اساسی برای تشخیص مناسب اسکولیوز در ترکیب با اشعه ایکس ، CT و / یا MRI است.
- اشعه ایکس در حالیکه به حالت ایستاده و صاف قرار گرفته‌اید بهترین روش برای نشان دادن شدت انحنا (انحنای خفیف یا شدید) و شناسایی پارامترهایی است که با نتایج جراحی یا غیرجراحی همراه است.
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) در آشکارسازی ناهنجاری بافت نرم، به خصوص فشرده‌سازی نخاع و ریشه عصبی که اغلب در بیماران مبتلا به اسکولیوز رخ می‌دهد، مفید است.
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اطلاعات دقیق در مورد ساختار استخوانی ستون فقرات، از جمله هیپرتروفی مفصل فاست، استئوفیت یا شکستگی‌هایی مانند نقص پارس یا شکستگی ناشی از فشرده‌سازی را نشان می‌دهد.
درمان انحنای ستون فقرات
درمان اسکولیوز به عواملی مانند سن و جنس بیمار، شدت انحنای ستون فقرات، محل قرارگیری انحنا، نوع اسکولیوز و وجود دوران قاعدگی در دختران بستگی دارد. سن شروع قاعدگی نشانگر مرحله رشد استخوان است و می‌تواند به تعیین خطر پیشرفت بیماری کمک کند.
بیشتر موارد اسکولیوز به صورت خفیف هستند و نیازی به درمان قابل توجه ندارند. با این حال، به منظور اطمینان از عدم تشدید انحنا، توصیه می‌شود که فرد مرتباً تحت معاینات پزشکی قرار گیرد. مواردی که شدت بیشتری دارند و باعث ناراحتی یا علائم دیگر می‌شوند، و همچنین مواردی که به احتمال زیاد بدتر می‌شوند، نیاز به درمان دارند که ممکن است شامل تمرینات تقویتی باشد. در موارد بسیار شدید اسکولیوز، استفاده از بریس‌های پشتی و در موارد بسیار بد، ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
فیزیوتراپی چگونه به بیماران اسکولیوز کمک می‌کند؟
گزینه‌های درمانی برای اسکولیوز به طور عمومی به سه دسته تقسیم می‌شوند: جراحی، استفاده از بریس (تقویت کننده پشت) و فیزیوتراپی. البته، همیشه گزینه‌های دیگری نیز وجود دارند، اما این دسته‌بندی کلی می‌تواند به عنوان یک نقطه شروع مناسب عمل کند. انتخاب برنامه درمانی برای هر فرد، به عوامل مختلفی بستگی دارد و پزشکان همیشه به نیازهای خاص هر فرد توجه می‌کنند.
یک نکته مهم درباره فیزیوتراپی این است که آن به تمام مراحل بیماری اسکولیوز مرتبط است. بدون توجه به این که شما در مرحله استفاده از بریس هستید یا اخیراً جراحی کرده‌اید، فیزیوتراپی تقریباً همواره می‌تواند مفید باشد. بسته به شرایط شما، پزشک شما یک برنامه درمانی شخصی را که با شدت مورد شما هماهنگ باشد، تنظیم خواهد کرد. درمان‌های فیزیوتراپی برای این بیماری شامل موارد زیر است:
- دامنه تمرینات حرکتی: بسته به ماهیت بیماری شما، درمانگر فیزیکی طیف وسیعی از راهنمایی‌های درمانی را برای شما فراهم می‌کند که به رفع محدودیت‌های عملکردی اسکولیوز کمک می‌کند.
- درمان دستی: متخصصان فیزیوتراپی در این روش درمانی عملکرد را به مفاصل، عضلات و سایر بافت‌های نرم که تحت تأثیر اسکولیوز قرار گرفته‌اند، باز می‌گرداند. آن‌ها غالباً از دو دست خود استفاده می‌كنند تا بدن شما را به انجام الگوی حركت سالم‌تر بازگرداند.
- تمرینات قدرتی: درمانگر فیزیوتراپی شما قدرت اصلی شما و سایر عضلات مجاور را در نزدیکی ناحیه آسیب‌دیده به حالت عادی برمی گرداند. مناطق دیگر شامل باسن، شانه‌ها، سر و پا است.
البته این‌ها فقط چند زیر مجموعه از فیزیوتراپی است. بدیهی است که موارد بسیار دیگری نیز وجود دارد. متخصص فیزیوتراپی شما با شما همکاری خواهد کرد تا مشخص کند کدام رویکرد مربوط به مورد خاص شماست. به همین دلیل، یکی از بهترین ابزارها در درمان شما آموزش اسکولیوز است.
روش درمانی شراس
همچنین شایان ذکر است که روش شراس یک روش غیر جراحی برای معالجه اسکولیوز است. این مکتب فکری از تمریناتی ناشی می‌شود که فیزیوتراپی برای هر بیمار سفارشی می‌کند تا انحنای خاص خود را به وضعیت خنثی برگرداند. هدف از روش شراس طولانی کردن و تثبیت ستون فقرات و در عین حال پرداختن به چرخشی است که اسکولیوز ایجاد می‌کند. به طور معمول روش شراس این اهداف را بوسیله موارد زیر بدست می‌آورد:
- تمرینات تنفس
- آگاهی از وضعیت قرارگیری بدن
- ترمیم تقارن عضلانی
- ترمیم وضعیت تراز ایستایی
این روش در مورد فیزیوتراپی همیشه باعث بهبود قابل مشاهده در بیماران مبتلا به اسکولیوز خواهد شد. گرچه طول برنامه متغیر است اما روش شراس معمولاً از پنج تا بیست جلسه تشکیل می‌شود. جدیدا شدت این برنامه‌ها بسیار کم‌تر و زمان جلسات کوتاه‌تر شده است. برای جبران این امر، جلسات در طی مدت زمان طولانی‌تر انجام می‌شوند. امروزه جلسات روش درمانی شراس در هر نقطه از بدن 30 دقیقه تا یک ساعت به طول می‌انجامند. البته طول و دفعات جلسات همیشه به میزان استقامت بیمار و همچنین شدت بیماری آن‌ها بستگی دارد.
چه موقع باید به بریس فکر کنیم
برای کودکان مبتلا به انحنای متوسط ستون فقرات، تحقیقات نشان داده است که پوشیدن یک بریس به گونه‌ای کار می‌کند تا با بزرگ شدن کودک، از کجی‌ها و انحناها جلوگیری شود. هدف این است که تا زمانی که فرد رشد خود را متوقف نکرده است از خمیدگی متوسط ستون فقرات جلوگیری شود. هرچه کودک بریس را بیشتر بپوشد، نتیجه بهتری خواهد گرفت.
قسمت دشوار این است که تا زمانی که رشد ستون فقرات شما متوقف نشده است، باید بریس‌ها پوشیده شوند. معمولاً پزشک هر 3-6 ماه یکبار وضعیت بیمار را بررسی می‌کند و مشخص می‌کند که چه مدت باید بریس خود را بپوشید. بریس‌های مخصوص روز معمولاً هر روز 16 تا 23 ساعت پوشیده می‌شوند، در حالی که سایر بریس‌ها را باید هنگام پوشید. پزشک به شما توصیه می‌کند که به چه نوع بریسی نیاز دارید و به چه میزان باید از آن استفاده کنید
چه زمانی جراحی اسکولیوز می‌تواند موثر باشد
اگر درمان‌های غیر جراحی اثر خاصی نداشته باشند و عدم تعادل ستون فقرات همراه با پشت ناپایدار یا پا درد داشته باشید ممکن است جراحی اسکولیوز گزینه مناسبی باشد:
- لامینکتومی که به آن جراحی رفع فشار نیز گفته می‌شود بخشی از لامینای مهره‌ها را برمی‌دارد تا فشار روی نخاع را کاهش دهد
- میکرودیسککتومی (میکرودکامپراسیون) یک عمل جراحی با حداقل تهاجم برای کاهش فشار اعصاب است
- فیوژن ستون فقرات به طور دائم دو مهره را بوسیله ماده استخوانی یا مصنوعی به یکدیگر پیوند می‌زنند
- استئوتومی بخش‌های نخاعی را مجدداً تراز می‌کند
- برداشتن مهره ستون فقرات تراز ستون فقرات مجددا تنظیم می‌کند و هنگامی که استئوتومی یا سایر جراحی‌ها اسکولیوز را اصلاح نکنند، این روش ستون فقرات را ترمیم می‌کند.
بهبودی به شرایط و نوع عمل شما بستگی دارد. اگرچه بهبودی کامل می‌تواند یک سال طول بکشد. شما نباید 6 تا 12 هفته بعد از عمل اشیاء سنگین را بلند کرده و خم شوید.
پیش آگهی
هنگامی که اسکولیوز به موقع تشخیص داده می‌شود، به طور عمومی درمان می‌تواند از پیشرفت بیشتر مشکل جلوگیری کند. بیشتر موارد اسکولیوز به صورت خفیف هستند و باعث ناراحتی یا محدودیت جسمی قابل توجهی نمی‌شوند. در موارد شدید که نیاز به جراحی دارند، بیمار معمولاً به سرعت بهبود می‌یابد. اگرچه اکثر افراد مبتلا به اسکولیوز خفیف می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند، اما برخی افراد توصیه می‌شود از ورزش‌های سنگین یا ژیمناستیک پرهیز کنند. پزشک شما درباره محدودیت‌های خاص فعالیت با شما مشورت خواهد کرد. اسکولیوز شدید، در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به تغییر شکل قابل توجهی و بروز دردها یا مشکلات تنفسی در سنین بزرگسالی شود.
پیشگیری
به جز اسکولیوز مرتبط با پوکی استخوان، در بیشتر موارد اسکولیوز قابل پیشگیری نیست. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد بهبود وضعیت بدن یا انجام تمرینات ورزشی می‌تواند از بروز آن جلوگیری کند. اقداماتی مانند افزایش توده استخوان و تقویت استخوان‌ها، از جمله مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، انجام ورزش منظم تحمل وزن و استفاده از داروهای ساخت استخوان ممکن است به جلوگیری از موارد ناشی از شکستگی ستون فقرات کمک کند. در بعضی موارد، تشخیص به موقع ممکن است از تشدید بیشتر بیماری جلوگیری کند.
باید ستون فقرات فرزند خود را به صورت منظم بررسی کنید. این کار را از بدو شیرخوارگی آغاز کنید و در صورت وجود هرگونه نگرانی، با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید. ارزیابی توسط پرستاران مدرسه و معاینات منظم کودکان نیز می‌تواند کمک کند تا موارد اسکولیوز شناسایی شوند.
