رگ به رگ شدن کمر: علائم و درمان

کمر انسان ساختار پیچیده‌ای از استخوان‌ها و ماهیچه‌هاست که توسط مجموعه‌ای از غضروف‌ها، تاندون‌ها و رباط‌‌ها حمایت شده و از طریق شبکه‌ای از رگ‌ها و عصب‌ها تغذیه می‌شود. کمر _به طور مشخص بخش تحتانی کمر یا ناحیه گُرده‌ای_ میزان زیادی از وزن بدن را هنگام پیاده‌روی، دویدن، بلند کردن اجسام و سایر فعالیت‌ها تحمل می‌کند؛ بنابراین کاملا طبیعی است که ابتلا به جراحت‌های ناحیه تحتانی کمر مانند رگ‌به‌رگ شدن کمر امری رایج باشد.

رگ‌به‌رگ شدن چیست؟

رگبه‌رگ شدن یک نوع آسیب است که در ماهیچه یا تاندون رخ می‌دهد. تاندون‌ها ساختارهای نواری شکل و محکمی هستند که ماهیچه‌ها را به استخوان متصل می‌کنند. در رگبه‌رگ شدن ناحیه کمر، ماهیچه‌ها و تاندون‌هایی که از استخوانهای ستون فقرات حمایت می‌کنند، به پیچش، کشیدگی یا پارگی دچار می‌شوند.

دلایل رگ‌به‌رگ شدن کمر

بسیاری از گرفتگی‌های ناحیه تحتانی کمر حین انجام فعالیت‌های روزمره مانند ورزش یا کار رخ می‌دهند.

دلایل عمده و عوامل خطرزای رایج در بروز کشیدگی‌های ماهیچه‌ای از این قرارند:

• بلند کردن اجسام سنگین: کشیدگی ناشی از حمل اجسام سنگین، پیچ خوردن ستون فقرات، برداشتن اجسام از روی زمین یا حمل اجسام روی سر را می‌توان عللی رایج برای رگ‌به‌رگ شدن ناحیه تحتانی کمر دانست. رویه درست برداشتن اجسام شامل ترفندهایی است که موجب می‌شوند جسم مورد نظر نزدیک به قفسه سینه نگه داشته شود و از پیچ خوردن ناحیه بالای بدن هنگام بلند کردن اجسام ممانعت به عمل آورده شود.
• ضربه ناگهانی: برخورد و ضربات ناشی از تصادف‌ها می‌تواند فشار فوری و سنگینی بر ماهیچه‌های ناحیه تحتانی کمر وارد آورد. به عنوان مثال ورزش‌های پربرخورد از قبیل فوتبال و چوگان موجب می‌شوند فشارهای مضاعفی بر مفاصل و ماهیچه‌ها وارد شوند. ضربه ناگهانی ناشی از یک تصادف رانندگی یا سقوط از ارتفاع را می‌توان از جمله دلایل رایج برای بروز جراحت‌های ماهیچه‌ای در کمر دانست. ماهیچه‌های خشک و تحلیل‌رفته در اثر ورزش نکردن امکان بیشتری برای ابتلا به این جراحت‌ها دارند.
•  حرکت‌های تکرارشونده: حرکات بدنی مکرر و پرتنش می‌تواند موجب گرفتگی یا پارگی ماهیچه‌ها شود. ورزش‌هایی مانند قایقرانی، گلف و بیسبال ممکن است باعث شوند دردهای مزمنی به علت حرکات سنگین و متعدد بدنی به وجود بیایند. این دردهای مزمن ممکن است به طور تدریجی عذاب‌آور شوند یا یک درد عادی ممکن است در ماهیچه‌ای که پیش‌تر آسیب دیده و ناگهان زیر فشار زیاد قرار گرفته به شدت ازدیاد یابد.
• طرز ایستادن نادرست، ماهیچه‌های ضعیف شکم و کمر: وقتی ماهیچه‌های ناحیه شکمی یا تحتانی کمر ضعیف باشند، کمر انسان بیشتر مستعد ابتلا به جراحت می‌شود. خم شدن به سمت جلو فشار مضاعفی بر ماهیچه‌های ناحیه تحتانی کمر و ستون فقرات وارد می‌آورد. به همین طریق ماهیچه‌های خشک و انعطاف‌ناپذیر می‌تواند در طول زمان فشار بر ناحیه تحتانی کمر را بیفزاید.
• رو آوردن به یک فعالیت بدنی جدید: انجام یک حرکت یا ورزش تازه می‌تواند از طریق اِعمال فشار ناگهانی و بی‌سابقه بر یک یا چند ماهیچه، باعث کشیدگی آن‌ها شود.

فهرستی که در بالا درج شده به هیچ‌وجه جامع نیست و تنها مواردی رایج از رگ‌به‌رگ شدن کمر را یادآوری می‌کند.

عوامل متعدد دیگری نیز هستند که احتمال رگ‌به‌رگ شدن کمر را افزایش می‌دهند که از آن جمله می‌توان به استعمال سیگار (هرگونه مواد دارای نیکوتین)، خشکی و محدودیت در حرکت دادن عضلات کمر و اضافه وزن اشاره کرد.

تشخیص رگ‌به‌رگ شدن کمر

 معمولا گردآوری سوابق پزشکی و انجام معاینه بدنی برای تشخیص گرفتگی ماهیچه‌ای در ناحیه تحتانی کمر کافی است.

• سوابق پزشکی: که مشتمل بر اطلاعاتی درباره علایم فعلی یا زمان و نحوه بروز این علایم می‌باشد مانند این که آیا درد پس از وقوع یک جراحت آغاز شده، به طور ناگهانی بروز یافته یا به تدریج شدت گرفته است. همچنین سوابق پزشکی شامل اطلاعاتی درباره شدت فعالیت ورزشی، عادات خوبیدن و مشکلات پیشین پزشکی می‌باشد.
• معاینات بدنی: که مبنی بر تشخیص محدوده حرکت‌پذیری و انعطاف‌پذیری در ناحیه تحتانی کمر و همچنین در نواحی ماهیچه‌های ران، لگن و همسترینگ (پشت ران) می‌باشد. با لمس کردن ناحیه تحتانی کمر (که پرماسیدن نیز نامیده می‌شود) می‌توان متوجه وجود موارد غیرطبیعی مربوط به مهره‌های پشت که علت اصلی بروز درد هستند را کشف کرد. به علاوه می‌توان به کمک آزمون بالارفتن پا، ناراحتی‌های دارای ریشه عصبی را شناسایی کرد تا احتمال جراحت‌هایی مانند فتق دیسک یا تنگی مجرای نخاعی بررسی شود.

اگرچه آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا اسکن ام‌آر آی برای تشخیص جراحات کمری بسیار کارآمد هستند، اما در مواردی که شک و تردید وجود دارد، می‌توان از این آزمایش‌ها برای تشخیص عوامل دیگری که ممکن است به درد کمر منجر شوند، مانند شکستگی یا فتق دیسک، استفاده کرد. برای بیمارانی که سابقه مشکلات در غده‌ها یا جراحت‌های تصادفی را دارند، قبل از انجام معاینات عادی، معمولاً نیاز به آزمایشات تصویربرداری دارند. به طور معمول، ابتدا اقدام به تهیه تصاویر اشعه ایکس می‌شود و در صورت مشاهده موارد مشکوک، درخواست برای انجام اسکن ام‌آر آی صادر می‌شود.

درمان رگ‌به‌رگ شدن کمر

معالجه گرفتگی‌های ناحیه تحتانی کمر اصولا آسان است و به زمان کوتاهی نیاز دارد. یک برنامه ورزشی بلندمدت یا انجام اصلاحاتی در فعالیت‌های ارگونومیک و ورزشی می‌تواند توصیه شود.

باید از رو آوردن به ماساژهای شدید ستون فقرات در آغاز روند درمان احتراز کرد. بهترین راه آن است که طی روندی تدریجی و اختصاصی به بازیابی سلامتی پرداخته شود و با تحت نظر داشتن همزمان علایم تشدیدکننده و بهبوددهنده پیش رفت.

در نهایت این شدت جراحت ماهیچه‌ای است که نوع معالجه را تعیین می‌کند.

درمان‌های آغازین برای رگ‌به‌رگ شدن کمر

اغلب موارد گرفتگی‌های کمری با استفاده از معالجات خودمراقبتی یا غیرتهاجمی درمان می‌شوند. برخی درمان‌های معمول در گام نخست برای رگ‌به‌رگ شدن کمر در ادامه درج شده است:

• داروهای ضد التهابی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن، آسپیرین و ناپروکسن موجب کاستن از التهاب می‌شوند که اغلب دلیل اصلی درد می‌باشد. این داروها را می‌توان با نسخه پزشک یا حتی بدون آن تهیه کرد.
• داروهای مسکن که به نسخه پزشک نیاز ندارند: از قیبل استامینفون که به واسطه تاثیر بر پردازش سیگنال‌های درد توسط مغز منجر به تخفیف احساس درد می‌شود. ممکن است استامینفون یکی از محتویات فعال در پدها یا داروهای نسخه‌ای باشد.
• آرام‌بخش‌های عضلانی: ممکن است که برای دوره‌های کوتاه‌مدت به منظور کاستن از اسپاسم عضلانی تجویز شوند. اغلب این داروها تاثیر مستقیمی بر ماهیچه‌ها ندارند بلکه گیرنده‌های درد در سامانه عصبی مرکزی را فرو می‌نشانند. این داروها دارای عوارض جانبی متعددی هستند و خطر اعتیاد نیز در پی دارند.
•  کیسه‌های یخ: موجب تخفیف التهابی می‌شوند که بلافاصله پس از جراحت وارده در عضلات بروز می‌یابد. توصیه‌های معمول این است که یک کیسه یخ یا سرد به مدت 10 الی 20 دقیقه در بازه‌های منظم طی روز روی محل جراحت قرار داده شود. به منظور پیشگری از یخ‌زدگیِ بافت بدن پیشنهاد می‌شود یک حوله یا واسطه دیگری میان یخ و پوست قرار داده شود.
• کیسه‌های گرمایی: موجب افزایش جریان خون می‌شوند که اثر بهبوددهنده بر درمان داشته و موجبات کاهش تنش در ماهیچه‌های کشیده شده را فراهم می‌آورند. به عنوان یک قاعده کلی این نوع درمان 48 ساعت پس از وقوع جراحت آغاز می‌شود. به منظور ممانعت از سوختگی باید مانعی میان کیسه و پوست قرار داده شود. استفاده از گرما پیش از تغییر موقعیت یا آغاز یک فعالیت می‌تواند به کاهش درد ناشی از جابجایی بینجامد. به عنوان مثال استفاده از یک کیسه داغ روی قسمت تحتانی کمر به مدت 10 دقیقه پیش از برخاستن از رخت‌خواب هنگام صبح موجب تخفیف خشکی و سفتی عضلات می‌شود.
• ماساژ-درمانی: باعث می‌شود گردش خون بهبود و عضلات آرامش یافته و ضمن ارتقای محدوده حرکت، درد نیز کاهش بیابد. ماساژ-درمانی موجب انتشار اندروفین‌ها در بدن نیز می‌شود که کاهش سیگنال‌های درد در سامانه عصبی را به دنبال دارد. ماساژ عصبی-عضلانی به طور مشخص برای کاهش درد در عضلات قسمت تحتانی کمر توصیه می‌شوود. ‌
• پیاده‌روی و حفظ فعالیت بدنی: که در طول روز برای حفظ سلامت و صحت عملکرد ساختار مهره‌های کمر اهمیت دارد. حتی پیاده‌روی‌های کوتاه و مداوم می‌تواند کارساز باشد –پیاده‌روی به مدت 3 تا 5 دقیقه دز طول روز برای دفعات متعدد به تخفیف سفتی و خشکی عضلات پایین کمر کمک می‌کند و طی این فرایند از درد و ناراحتی کاسته می‌شود.

فارغ از توصیه‌هایی که سایر افراد می‌کنند، بدانید که استراحت در رخت‌خواب کمکی به شما نمی‌کند. پیش‌تر مردم تصور می‌کردند که بهترین درمان برای رگ‌به‌رگ شدن کمر دراز کشیدن به پشت تا زمان احساس بهبودی است. امام مطالعات نشان داده که این تصور درست نیست. در واقع پس از یک یا دو روز کاهش فعالیت و استراحت باید فعالیت‌های بدنی سبک را آغاز کنید.

نرمش‌هایی برای رگ‌به‌رگ شدن کمر

عضلات ناحیه پایین کمر، شامل عضلات شکم، باسن و ران، برای حمایت و استحکام ستون فقرات بسیار حائز اهمیت هستند. حفظ و تقویت قوام این عضلات می‌تواند به پیشگیری از جراحات کمر کمک کند و در صورت صدمه دیدن مهره‌های کمر، درد آنها را کاهش دهد.

یک برنامه تمرینی جامع برای ناحیه کمر شامل تمرینات کششی و تقویتی در مناطق پایین کمر، شکم و عضلات پایین بدن، همچنین تمرینات هوازی عمومی می‌شود. علاوه بر این، باید تمرینات خاصی براساس نیازهای فردی تجویز شود. برنامه تمرینی که بهترین نتایج را به دست می‌دهد، بستگی به عواملی مانند سطح تناسب بدنی، تشخیص مشکلات خاص کمر و علایق شخصی دارد.

حرکات شکمی

دلیل مفید بودن این حرکت:

توصیه می‌شود پیش از آغاز ورزش بدن خود را گرم کنید چرا که این کار به انعطاف‌پذیری، گردش خون و بهبود عملکرد کمک می‌کند. حرکات شکمی به منظور افزایش حرارت عمومی بدن طراحی شده‌اند. این نرمش عضلات تراگشتی شکمی را گرم کرده و بافت‌های اطراف لگن خاصره و ستون فقرات را تقویت می‌کند.

1.  با زانوهای خمیده و پاهای صاف به پشت دراز بکشید.
2.  یک دست را به آرامی روی شکم خود قرار داده و با سفت کردن عضلات شکمی آن‌ها را به سمت ستون فقرات بکشید.
3.  اطمینان حاصل کنید که که نفس خود را حبس نکرده‌اید.

این حرکت را برای دو دور و در هر دور 10 بار تکرار کنید.

حرکت اصلاحی: اگر این تمرین موجب هر گونه ناراحتی در شما می‌شود، آن را نشسته یا استاده انجام دهید.

راهپیمایی هسته بدن

دلیل مفید بودن این حرکت:

این حرکت ناظر بر عضلات اطراف شکم، کمر و لگن خاصره می‌باشد. مطالعات نشان داده تمرینات استحکام‌بخش هسته بدن نسبت به روتین‌های معالجات سنتی بدنی در کاستن از درد ناحیه تحتانی کمر موثرتر هستند. این تمرین ماهیچه‌های موردنظر را در وضعیتی آسوده و بدون درد فعال می‌کند.

1. با زانو و ران‌ خمیده به پشت دراز بکشید.
2. عضلات شکمی خود را سفت کنید و یکی از زانوها را به سوی سینه خود بلند کنید.
3. پاها را عوض کنید.

حرکت اصلاحی: اگر این تمرین موجب ناراحتی شما می‌شود به جای دراز کشیدن، نشستن را امتحان کنید.

زانوی تنها به سینه

دلیل مفید بودن این حرکت:

داشتن عضلات کفلیِ (سُرینی) کوتاه یا سفت موجب می‌شود ماهیچه‌های ناحیه تحتانی کمر فشار زیادی تحمل کنند که احساس درد را به دنبال خواهد داشت. این تمرین به منظور کشیده شدن ماهیچه سرینی بزرگ طراحی شده است.

1.  با زانو و ران خمیده به پشت دراز بکشید.
2.  با هر دو دست جلوی یک زانو را بگیرید و آن را پس از کشیدن به سمت سینه به مدت 20 تا 30 ثانیه در همان وضعیت نگه دارید.
3. طرف دیگر را امتحان کنید.

حرکت اصلاحی: اگر این تمرین موجب هرگونه ناراحتی می‌شود، دستان خود را پشت زانوها قرار داده و با نگه داشتن عضلات همسترینگ، زانوها را به سمت سینه بکشید.

پیشگیری از رگ‌به‌رگ شدن کمر

در ادامه چند توصیه برای پیشگیری از دچار شدن به گرفتگی کمر درج شده است:

• اگر هنگان انجام یک فعالیت بدنی هرگونه دردی را ناحیه تحتانی کمر خود احساس کردید، بلافاصله انجام آن را متوقف کنید.
• اگر تا یک روز پس از شدت بخشیدن به تمرین‌های ورزشی خود دچار درد در ناحیه تحتانی کمر شدید، برای چند روز از شدت تمرین‌ها بکاهید.
• کمر خود را انجام مداوم تمرین‌های کششی در وضعیت سلامت نگه دارید.
• از خوابیدن روی شکم خودداری کنید. به پهلو یا پشت بخوابید و زییر پاهای‌تان بالش بگذارید.
• هنگام بلند کردن اجسام سنگین روی زانوها خم شوید و از کمر خم نشوید.
• اگر اضافه وزن دارید از آن بکاهید.
• طرز درست نشستن روی صندلی را یاد بگیرید.
• استعمال دخانیات را کنار بگذارید. نیکوتین مانع گردش مناسب خون در ماهیچه‌ها می‌شود.

پس از گرفتگی کمر چه وقت با پزشک تماس بگیریم

در صورت داشتن علایم زیر با پزشک تماس بگیرید:

• احساس درد شدید و نداشتن توان برداشتن بیش از چند گام
• احساس بی‌حسی در محل جراحت یا پاها
• داشتن سوابق متعدد از جراحت در ناحیه تحتانی کمر
• داشتن ورم یا تغییر شکل غیرعادی
• داشتن دردی که مانع از خوابیدن است
• داشتن ضعف مشهود و بیش از حد در دست یا پا پس از بروز جراحت