لگن درد در خانم ها و آقایان چه علتی دارد (فیزیوتراپی عضلات کف لگن)

درد لگن یکی از علائم اساسی برخی بیماری‌های زنان مانند اندومتریوز یا فیبروم و همچنین عارضه‌های جدی‌تر مانند بارداری خارج از رحم یا سرطان است. عوامل دیگری مانند عفونت آپاندیسیتیس و سنگ کلیه نیز می‌توانند منجر به درد لگن شوند، به طوری که در مواردی مردان نیز ممکن است با درد لگن مواجه شوند. همچنین، دلایل دیگری نیز برای درد لگن خاص مردان وجود دارد.

درد لگن به صورت یک درد مبهم یا فشار در منطقه شکم زیر ناف احساس می‌شود که ممکن است شدید و تیرکشنده باشد. این درد ممکن است به صورت مداوم یا موقتی همراه با علائم دیگری مانند خونریزی یا ترشحات غیرطبیعی از واژن و درد در پایین کمر همراه باشد.

علت لگن درد چیست؟

علل لگن درد به این فاکتورها مربوط می­شود:

دستگاه تولید مثل زنان 

اختلالات دستگاه تولید مثل زنان که باعث بروز لگن درد می­شوند شامل این موارد هستند:

• بارداری خارج رحمی: جنین به جای لانه گزینی در رحم، در لوله­ های فالوپ رشد می­کند و باعث خونریزی واژن می­شود. پاره شدن لوله فالوپ یک وضعیت اورژانسی خطرناک است که باعث درد شدید، افت فشار خون، غش و شوک می­شود.
• بیماری التهاب لگن: در این بیماری، معمولا در اثر وجود بیماری­های مقاربتی مثل سوزاک یا کلامیدیا رحم، تخمدان­ها، لوله­ های فالوپ و واژن دچارعفونت می­شوند. درد لگن هنگام مقاربت جنسی تشدید پیدا می­کند. در این بیماری امکان ایجاد آبسه در لگن همراه با لگن درد شدید و تب وجود دارد.
• اندرومتریوز: در این بیماری، بافت پوشش داخلی رحم در سایر نقاط بدن مثل تخمدان­ها، لوله فالوپ یا روده­ ها رشد می­کند و باعث لگن درد در دوران قاعدگی یا حین رابطه جنسی و بعضا هنگام اجابت مزاج می­شود.
• فیبروم رحم: تومورهای خوش خیم لگن باعث قاعدگی سنگین و طولانی می­شود و اغلب با دردهای مبهم یا فشار در لگن همراه است.
• تخمک گذاری دردناک: وقتی تخمک از تخمدان آزاد می­شود درد خفیف و یک طرفه در لگن احساس می­شود. اگر این درد شدید باشد می­تواند علامت اندرومتریوز باشد.
• پاره شدن کیست تخمدان: پاره شدن کیست معمولا علامتی ندارد ولی ممکن است با درد یک طرفه لگن نیز همراه باشد که اغلب بعد از برقراری رابطه جنسی یا انجام فعالیتهای سنگین باعث درد شدید و ناگهانی می­شود.
• پیچ خوردگی تخمدان: پیچ خوردن رباط­های نگهدارنده تخمدان باعث عدم خونرسانی به تخمدان شده و موجب درد شدید و ناگهانی لگن می­شود؛ این درد میتواند مبهم، تیرکشنده یا کرامپی باشد که به پایین کمر یا کشاله ران کشیده می­شود. همچنین ممکن است با تب خفیف، حالت تهوع و استفراغ همراه باشد.
• سرطان تخمدان: برخلاف سایر سرطان­های دستگاه تناسلی زنان، لگن درد از علائم اولیه سرطان تخمدان است که با علائم دیگری مثل نفخ شکم، درد پایین کمر و ناراحتی­های دستگاه گوارش مثل یبوست همراه است.
• سرطان اندومتر: در این بیماری، لگن درد در مراحل پایانی مشاهده می­شود. خونریزی غیرعادی واژن مثل خونریزی­های بعد از یائسگی یا لکه بینی بین دو قاعدگی از نشانه های سرطان اندومتر است.
• سرطان سرویکس: خونریزی غیرعادی واژن مخصوصا بعد از مقاربت جنسی می­تواند از علائم سرطان سرویکس باشد که در مراحل بعدی بیمار دچار لگن درد میشود.

دستگاه تولید مثل مردان 

علل لگن درد درمردان بیشتر به پروستات مربوط می­شود، این غده کوچک مایع منی تولید می­کند.

• التهاب پروستات: التهاب باعث ورم غده پروستات و بعضا بافت­های اطراف آن شده و موجب لگن درد و ادرار دردناک می­شود.
• سرطان پروستات: درد لگن در مراحل پیشرفته سرطان بروز پیدا می­کند. درد در مراحل اولیه ممکن است به دلیل انتشار سرطان به استخوانها باشد.

دستگاه گوارش 

بیماری­های مختلفی که دستگاه گوارش خصوصا روده بزرگ (کولون) را درگیر می­کنند، می­توانند باعث درد پایین شکم شوند که در لگن احساس می­شود.

• آپاندیسیت: التهاب آپاندیس باعث درد شدید اطراف ناف می­شود که به سمت راست پایین شکم (به همین دلیل با لگن درد اشتباه گرفته می شود) انتشار پیدا میکند. از دیگر علائم این عارضه کاهش اشتها، تب، استفراغ و درد هنگام حرکت است. آپاندیسیت نیاز به درمان فوری دارد.
• سندروم روده تحریک پذیر: این اختلال دستگاه گوارش باعث دردهای کرامپی شکم می­شود که با استرس و غذا خوردن تشدد پیدا می­کند. با اجابت مزاج درد کمتر می­شود. نفخ شکم، اسهال و یبوست از علائم دیگر این بیماری هستند.
• دیورتیکولیت: عفونت یا التهابی است که در دیواره روده بزرگ رخ می­دهد.
• یبوست: کار نکردن روده (کمتر از 2 تا 3 بار در هفته) باعث درد شکم می­شود.

دستگاه اسکلتی عضلانی

لگن دارای یک ساختار استخوانی پیچیده است که از چندین ماهیچه، رباط و تاندون تشکیل می­شود. چون لگن از اجزای بسیاری تشکیل شده است مستعد ابتلا به مشکلات اسکلتی عضلانی  متعددی است که باعث درد لگن می­شوند. دو مورد از این مشکلات توضیح داده شده است:

• اختلال عملکرد کف لگن: عضله کف لگن به درستی منقبض و شل نمی­شود و علاوه بر ایجاد مشکلات مربوط به عملکرد جنسی، ادرار کردن و حرکات روده، باعث درد لگن می­شود.
• سندروم درد ستیغ ایلیاک: درد در بالای بخش منحنی ایلئوم (بزرگترین استخوان لگن) که در اثر ضعف عضلات کمر، لگن و شکم یا به دلیل التهاب تاندونها و رباطهای این ناحیه رخ می­دهد.

دستگاه ادراری 

دو بیماری در دستگاه ادراری باعث لگن درد می­شود، سنگ کلیه و عفونت.

• سنگ کلیه: وقتی مواد معدنی در ادرار افزایش پیدا می­کند، باعث تشکیل کریستال می­شود. اگر سنگ به اندازه ای بزرگ باشد که باعث انسداد دستگاه ادراری شود بیمار دچار لگن درد شدید به همراه ادرار خونی، حالت تهوع و استفراغ می­شود.
• عفونت دستگاه ادراری: درد مثانه و تکرر ادرار، سوزش ادرار، فوریت دفع ادرار و خون در ادرار نشانه های عفونت ادراری است.

علائم درد لگن

بیمار همراه با لگن درد دچار چند علائم دیگر نظیر موارد زیر می­شود:

• دردهای قاعدگی
• دردهای کرامپی قاعدگی
• خونریزی، لکه بینی یا ترشح غیرعادی واژن
• دشواری در دفع ادرار یا ادرار دردناک
• یبوست یا اسهال
• نفخ شکم
• مشاهده خون در مدفوع
• درد هنگام مقاربت جنسی
• تب و لرز
• درد در ناحیه باسن و لگن
• درد در کشاله ران

تشخیص علل لگن درد؟

برای تشخیص علل لگن درد، پزشک تمام علائم و سابقه پزشکی بیمار را بررسی خواهد کرد. معاینه و آزمایشات پزشکی نیز به تشخیص علل لگن درد کمک می­کند. پزشک بر اساس شرح حال بیمار دستور انجام یک سری آزمایشات را می­دهد :

• آزمایش خون و ادرار
• آزمایش بارداری برای زنان در سن باروری
• کشت ترشحات آلت تناسلی زنان و مردان برای بررسی وجود بیماری­های مقاربتی مثل سوزاک و کلامیدیا
• تصویربرداری با اشعه x از شکم و لگن
• لاپراسکوپی تشخیصی (برای بررسی مستقیم ارگانهای لگن و شکم)
• هیسترسکوپی (روش بررسی رحم)
• آزمایش مدفوع (بررسی نمونه مدفوع برای مشاهده خون میکروسکوپی)
• اندوسکوپی اجزای تحتانی شکم مثل کلونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی (برای بررسی داخل رکتوم و کل یا قستمی از کولون یک لوله نوری وارد روده می شود).
• سونوگرافی (با استفاده از امواج فراصوت ارگان های داخلی بدن بررسی می­شوند)
• سی تی اسکن شکم و لگن (اسکنی که با استفاده از اشعه x و کامپیوتر تصاویر سطح مقطعی از بدن می­گیرد).

درمان لگن درد

روش‌های درمان درد لگن بسته به عامل ایجاد کننده درد، شدت آن و الگوی آن متفاوت است. در برخی موارد، درمان درد لگن با استفاده از داروها مانند آنتی‌بیوتیک صورت می‌گیرد. اگر درد لگن به دلیل اختلال در عملکرد یکی از ارگان‌های لگن ایجاد شود، روش‌های درمانی مانند جراحی یا روش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. فیزیوتراپی نیز در برخی موارد می‌تواند موثر باشد. زیرا درد مزمن لگن برای بیماران ممکن است موجب استرس و ناراحتی شود، تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که مشاوره و ملاقات با روانشناس یا روانپزشک به این بیماران کمک می‌کند. پزشک می‌تواند اطلاعات کافی در مورد روش‌های درمان درد لگن را به بیمار ارائه دهد.

فیزیوتراپی عضلات کف لگن

طی سال‌های زندگی، زنان و مردان ممکن است با اختلالاتی در منطقه کف لگن مواجه شوند، از جمله درد لگن، بی‌اختیاری در کنترل ادرار و مدفوع، درد هنگام رابطه جنسی و افتادگی ارگان‌های لگن. کف لگن از تعدادی عضله، رباط و بافت‌های همبند در اطراف ارگان‌های لگن تشکیل شده است. فیزیوتراپی کف لگن منجر به بهبود عملکرد طبیعی این منطقه عضلانی می‌شود. با انجام تمرینات مربوطه، عضلات مرتبط با کف لگن بهبود یافته و عملکرد طبیعی خود را بهبود می‌بخشند.

فیزیوتراپیست­های ماهر ما به کاهش درد و تقویت عضلات بیماران کمک می­کنند. در اولین جلسه، فیزیوتراپیست برای تهیه یک برنامه درمانی فردی عضلات بیمار را معاینه می­کند.

تکنیک­های درمانی کف لگن 

روش­های درمان کف لگن شامل درمان دستی خارجی و داخلی می­باشد. قبل از اینکه فیزیوتراپیست درمان داخلی عضلات کف لگن را انجام دهد، بیمار باید آمادگی ذهنی برای این درمان را کسب کرده باشد. تکنیک­های خارجی شامل درمان نقاط ماشه­ای، آزادسازی عصب، متحرک سازی مفصل، ماساژ بافت عمیق و رولینگ پوست می­باشد.

در درمان داخلی اختلالات کف لگن از یک وسیله یا انگشت استفاده می­شود. در این روش روی یک نقطه خاص فشار وارد می­شود. روش­های رایج درمان اختلالات کف لگن شامل این موارد می­باشد:

• ورزش­های کف لگن: ورزش­های کف لگن به انقباض و شل کردن عضلات کف لگن کمک می­کنند. همچنین این تمرینات، تکنیک های تنفس و زمان بندی را به شما آموزش می­دهد که آنها را موثرتر می کند. هدف از انجام این ورزشها تقویت عضلات ضعیف، کشش عضلات سفت شده و افزایش انعطاف پذیری است. ورزش کگل به رفع مشکلات بی اختیاری کمک می­کند. برای تقویت عضلات لگن می­توانید در خانه حرکات اسکات، سگ پرنده ، پل و اسپلیت تیبل تاپ (split tabletop) را انجام دهید.
• تحریک الکتریکی: در این روش درمانی پروب­های کوچکی که از واژن یا رکتوم وارد لگن می­شوند، عضلات لگن را تحریک می­کنند. با این کار عصب بی­حس شده یا حتی باعث انقباض و شل شدن عضلات این ناحیه می­شود. برای کاهش درد و اسپاسم می­توان الکترودهای تحریک کننده را روی بدن نصب کرد. این دستگاه­ها در خانه قابل استفاده هستند.
• سونوگرافی یا فراصوت : برای تصویربرداری یا درمان درد، امواج فرکانس بالا از طریق یک پروب یا قلم نوری روی پوست به اجزای داخلی بدن انتقال پیدا می­کند. با سونوگرافی به راحتی عملکرد عضلات کف لگن قابل مشاهده است و حتی به شما کمک می­کند شل کردن آنها را یاد بگیرید. از این روش درمانی برای گرم کردن عمقی عضلات جهت کاهش اسپاسم و افزایش جریان خون یا کاهش التهاب استفاده می­شود. دستگاه­های جدید سونوگرافی از امواج فرکانس پایین با شدت کم بهره می­برند و می­توانید در خانه از آنها استفاده نمایید.
• دیلاتور واژن: پزشک با استفاده از یک دستگاه پلاستیکی لوله­ای شکل به زنان بیمار نحوه شل کردن و آرام سازی عضلات لگن را آموزش می­دهد. این دستگاه با بازکردن بافت­های واژن  باعث می­شود درمان موثرتری انجام شود.
• آموزش: آموزش یکی دیگر از روش­های درمان اختلالات کف لگن است. در این روش اطلاعات جامعی در مورد کف لگن به بیماران آموزش داده می­شود. بیماران با آناتومی، نحوه عملکرد لگن و این که هر بخش آن چگونه کار می کند آشنایی پیدا می­کنند. همچنین در مورد نقش سبک زندگی و بهداشت در بروز علائم بیماریهای لگن اطلاعاتی کسب می­کنند.
• بیوفیدبک کف لگن: در این روش نحوه کار کردن عضلات مشاهده می­شود. پزشک یک پروب را وارد رکتوم مرد یا واژن زن کرده و نتایج را روی نمایشگر مشاهده میکند. این روش برای بازآموزی عضلات ضعیف یا بیش فعال مناسب است. بیمار می­تواند هنگام انجام فعالیت­ها عملکردی فعالسازی عضله را به راحتی کنترل کند.

همچنین به استفاده از استراتژی­های کاهش یا مقابله با درد کمک می­کند. اطلاعات روی نمایشگر میزان شل یا منقبض بودن عضلات کف لگن را نمایش می­دهد.

• درمان دستی: روش درمان دستی به حرکت دادن، شل کردن، آرام سازی، و بزرگ کردن عضلات کف لگن کمک می کند. هدف این روش، درمان عضلات، رباط­ها، تاندون­ها، عصب­ها و مفاصل می باشد. بعلاوه باعث بهبود گردش خون می­شود.
• لیزر سرد: برای بهبود التهاب، درد و زخم از نور لیرز کم شدت استفاده می شود. برخی از این دستگاهها برای درمان موقتی دردهای خفیف عضلات ، درد و خشکی مفاصل و برای رفع اسپاسم عضلات و افزایش گردش خون موضعی، دارای تاییدیه FDA هستند.