خار استخوانی (استئوفیت) چیست؟ درمان با روش‌های فیزیوتراپی

خار استخوان‌ها، رایج‌ترین یافته‌ها در معاینات تصویربرداری، به‌ویژه در افراد بالای 50 سال هستند. به بسیاری از بیماران گفته می‌شود که خار استخوانی در کمر و گردن دارند، با این مفهوم که خار استخوان علت کمر درد آن‌ها است. اگرچه خارهای استخوانی ممکن است باعث درد شوند، اما بسیاری از آن‌ها موجی درد و ناراحتی نمی‌شوند و باید یک تشخیص بالینی دقیقی برای علت اصلی درد صورت بگیرد تا یک برنامه درمانی مؤثر در نظر گرفته شود.

خار استخوانی چیست؟ 

اصطلاح “خار استخوان” کمی به غلط نام‌گذاری شده است. کلمه”خار” به این معنی است که این رشد استخوانی تیز است و با فشار دادن قسمت دیگری از آناتومی ستون فقرات باعث درد می‌شود. خارهای استخوان برخلاف نامشان، معمولاً گرد و صاف هستند.

اصطلاحات پزشکی برای خار استخوانی عبارت‌اند از استئوفیت (osteophytes) و انتزوفیت (enthesophytes). هم استئوفیت‌ها و هم انتزوفیت‌ها، برآمدگی‌هایی بر روی استخوان هستند که در آن بافت اضافی استخوان رشد کرده است که معمولاً به عنوان واکنشی نسبت به روند آرتروزی که روی به پیشروی است می‌باشد. (با وجود این که استخوان‌ها سفت هستند، اما به طور مداوم در حال تجدید بوده و مانند ناخن‌ها و موها رشد می‌کنند) استخوان بافت اضافی را به عنوان راهی برای امتحان و عادی‌سازی یک عدم تعادل نیروها در یک مفصل تولید می‌کند.

هم استئوفیت‌ها و هم انتوزوفیت‌ها، یک واکنش استخوانی در برابر فشار و استرس محسوب می‌شوند:

• استئوفیت‌ها معمولاً درنتیجه‌ی ایجاد اصطکاک بیش‌ازحد هستند. در ستون فقرات، استئوفیت‌ها اغلب در جاهایی قرار می‌گیرند که استخوان‌های مهره‌ای به هم می‌پیوندند تا مفصل (مفاصل فاست) تشکیل شود.
• انتزوفیت‌ها خارهای استخوانی هستند که در محل اتصال رباط‌ها و تاندون‌ها به استخوان ایجاد می‌شوند (نقطه‌ای به نام انتزیس). کشیدگی، آسیب دیدگی یا بیماری مزمن باعث آسیب دیدگی و ملتهب شدن رباط یا تاندون می‌شود. اگر التهاب در یک نقطه اتصال ایجاد شود، خار استخوان ایجاد می‌شود.

استئوفیت‌ها و انتزوفیت‌ها با یکدیگر مرتبط هستند. به این معنی که افرادی که دارای استئوفیت هستند احتمالاً دچار انتزوفیت نیز می‌شوند.

چه عواملی باعث تشکیل خار استخوانی می‌شود؟

فعالیت‌هایی مانند سایش و پارگی، بیماری دژنراتیو دیسک، آرتروز ستون فقرات (اسپوندیلوز) و تنگی نخاع می‌توانند منجر به شکل‌گیری خارهای استخوانی در ستون فقرات شوند. استئوفیت (تشکیل استخوان جدید) در واقع نشان از تلاش بدن برای ترمیم خود است و می‌تواند به دلیل تغییرات طبیعی و روندهای التهابی تحریک شود. این فرایند می‌تواند بر ساختارهای مختلف ستون فقرات تأثیر بگذارد و مشکلاتی ایجاد کند، از جمله تغییر در ساختار دیسک (مانند رقیق شدن، ضعیف شدن و صاف شدن دیسک)، ضخیم شدن رباط‌های ستون فقرات و بزرگ شدن مفصل. این تغییرات یا ترکیبی از آن‌ها می‌تواند تأثیراتی بر روی حرکت طبیعی ستون فقرات داشته باشد.

علاوه بر عوامل مرتبط با پیری و اختلالات دژنراتیو، ضربه و صدمات به ستون فقرات نیز می‌توانند منجر به شکل‌گیری خارهای استخوانی شوند. همچنین، قرار گیری بدن در وضعیت نامناسب نیز به عنوان یک عامل محتمل برای بروز خارهای استخوانی در نظر گرفته می‌شود.

علائم 

انگشت

در بیشتر اوقات خارهای استخوانی کوچک هستند و علائم دردناکی را ایجاد نمی‌کنند. اگر خار استخوانی در اطراف مفاصل انگشتتان ایجاد شود، ممکن است متوجه آن‌ها شوید، زیرا ممکن است انگشتان شما کمی برآمده به نظر برسد. تنها در حدود 40 درصد افراد سنین بالاتر از 60 سال علائم خار استخوان را به قدر زیادی دردناک تجربه می‌کنند و نیاز به مراقبت پزشکی دارند.

زانو 

هنگامی که خارهای استخوانی که به آن‌ها استئوفیت نیز گفته می‌شود، در زانو ایجاد می‌شود، ممکن است صاف کردن پا برای شما دردناک باشد.

شانه 

خارهای استخوانی می‌توانند در ناحیه‌ی شانه نیز ایجاد شوند که می‌تواند رتاتور کاف (عضلات چرخاننده‌ی بازو) واقع در شانه‌تان را تحریک کند و باعث درد و تورم آن قسمت شوند. در لگن نیز، خار استخوانی نیز می‌تواند موجی درد و ناراحتی شود و حرکت را محدود کند.

خار استخوانی در گردن (ستون فقرات گردنی) 

بسته به محل تشکیل خارهای استخوانی در ناحیه‌ی گردن، افراد ممکن است متوجه علائم زیر شوند:

• درد مبهم و آزار دهنده در گردن که با استراحت بهتر می‌شود
• کشیده شدن درد به یک یا هر دو شانه
• درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در یک یا هر دو بازو
• ضعف اندام فوقانی
• سردردهایی که با یک درد مبهم در پشت یا یک طرف گردن ایجاد می‌شوند و از پشت سر بالا می‌روند

بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در هر دو شانه، بازوها و یا دست‌ها ممکن است نشانه‌هایی از تنگی نخاع باشد که معمولاً ناشی از خار استخوان است.

خار استخوانی در ناحیه‌ی پایین کمر (ستون فقرات لومبار) 

وقتی خار استخوان باعث تنگی کانال نخاعی در قسمت پایین ستون فقرات شود، ممکن است افراد دچار علائم زیر شوند:

• درد مبهم در قسمت پایین کمر در هنگام ایستادن یا راه رفتن
• درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در باسن و پشت ران (ها)
• ضعف در یک یا هر دو پا
• کاهش یافتن درد در هنگام خم شدن به جلو و خم شدن از کمر، مانند خم شدن به روی یک چرخ خرید یا روی عصا
• در موارد نادر، تنگی ستون فقرات می‌تواند باعث بی اختیاری عملکرد روده و مثانه نیز شود.

خارهای استخوانی در ستون فقرات چگونه می‌توانند باعث کمر درد شوند 

خار استخوانی معمولاً از طریق یکی از این سه راه، باعث ایجاد کمر درد می‌شود:

• التهاب مفصل. خارهای استخوانی ایجاد شده در مفاصل ستون فقرات (مفاصل فاست) می‌توانند باعث ساییده شدن مهره‌های مجاور بر روی یکدیگر شوند و درنتیجه اصطکاک و التهابی ایجاد شود. این التهاب می‌تواند منجر به درد، خشکی و سایر علائم گردد.
• فشرده‌سازی ریشه عصب. تشکیل خارهای استخوانی می‌تواند باعث تنگ شدن سوراخ عصبی شود، جایی که ریشه‌های عصبی از ستون فقرات خارج می‌شوند. با کم شدن این فضا، ریشه‌های عصبی ممکن است فشرده شوند. در صورت بروز فشرده‌سازی ریشه عصبی، وقتی این عصب‌ها فشرده شوند، می‌تواند باعث پارستزی (احساس سوزن سوزن شدن) شود. اگر ریشه عصب ملتهب شود، ممکن است درد ایجاد شود.
• فشرده‌سازی نخاع. خارهای استخوانی می‌توانند به کانال نخاعی، جایی که نخاع در آن جریان دارد، رشد کنند و فضای کمتری برای نخاع باقی بگذارند. فشرده‌سازی کانال نخاعی می‌تواند باعث ضعف، کاهش قدرت، درد و سایر علائم شود.

هنگامی که خارهای استخوانی باعث کم شدن فضایی در ستون فقرات شود، به آن تنگی (stenosis) گفته می‌شود. افرادی که به دلیل ایجاد خارهای استخوانی دچار فشردگی ریشه عصبی یا تنگی کانال نخاعی می‌شوند، معمولاً در 60 تا 70 سالگی می‌باشند.

گرچه این مورد خیلی شایع نیست، اما امکان دارد که خارهای استخوانی به طور مستقیم باعث تحریک عضلات و تاندون‌ها شوند.

تشخیص 

هنگامی که خارهای استخوانی باعث کمر درد می‌شوند، علائم می‌تواند مانند آرتروز کلی، روماتیسم، کشیدگی عضلات کمر و خستگی عضلات و همچنین پارگی حاد دیسک با فشرده‌سازی عصب باشند. تنها راه برای تشخیص دقیق، و توصیه‌های مناسب درمانی مراجعه و مشورت با یک پزشک متخصص است.

سابقه‌ی پزشکی و معاینه‌ی بالینی 

وقتی بیمار از کمر درد خود شکایت دارد، پزشک با بررسی شرح‌حال و سابقه‌ی پزشکی و انجام معاینه بالینی کار خود را شروع می‌کند.

پزشک ممکن است برای آزمایش دامنه حرکتی ستون فقرات و ارزیابی عملکرد عصب و قدرت عضلات در پاها یا بازوها، از بیمار بخواهد که حرکات خاصی را انجام دهد. این معاینات بالینی می‌تواند به شما کمک کند تا مشخص شود که آیا این علائم به خاطر فشار وارد بر عصب نخاعی و یا خود نخاع است یا چیز دیگری.

تصویربرداری پزشکی 

تصویربرداری‌های تشخیصی نیز ممکن است توصیه شوند، از جمله:

• عکس‌برداری رادیولوژی از ستون فقرات می‌تواند تشکیل خار استخوانی و علائم تحلیل رفتن ستون فقرات را نشان دهد. رادیولوژی همچنین می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد آیا به تصویربرداری‌های تشخیصی دیگری مانند سی‌تی‌اسکن یا ام آر آی نیز نیاز است یا خیر.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی‌اسکن) یک معاینه‌ی ارجح برای ارزیابی دقیق آناتومی استخوانی، به‌ویژه برای ستون فقراتی است که قبلاً جراحی بر روی آن انجام شده است. سی‌تی‌اسکن چندین تصویر رادیولوژی مقطعی از بدن را ارائه می‌دهد. هنگامی که برای انجام سی‌تی‌اسکن، ماده‌ی حاجب یا کنتراست در مایعی که ستون فقرات را احاطه کرده است، یعنی مایع مغزی – نخاعی (واقع در فضای داخل نخاعی) تزریق می‌شود، این اسکن می‌تواند علاوه بر استخوان‌ها، عصب‌ها و بافت نرم را بهتر نشان دهد. سی‌تی‌اسکنی که با تزریق ماده‌ی حاجب انجام می‌گیرد را سی تی میلوگرام می‌نامند.
• اسکن MRI معاینه‌ای است که بیشتر برای مشاهده بافت‌های نرم مانند دیسک‌ها، ریشه‌های عصبی، رباط‌ها، عضلات، تاندون‌ها و غضروف‌ها ترجیح داده می‌شود. برخلاف رادیولوژی و سی‌تی‌اسکن، در ام آر آی از پرتویی استفاده نمی‌شود. انجام اسکن MRI زمان بیشتری می برد و گران‌تر از رادیولوژی و سی‌تی‌اسکن است.

خار استخوانی ممکن است در این آزمایش‌های تصویربرداری نشان داده شود، اما این به این معنا نیست که خار استخوانی علت بروز درد در بیمار است. بلکه نتایج آزمایش‌های تصویربرداری سرنخ‌های بیشتری را برای مشکل اصلی فراهم می‌کند و به پزشک اجازه می‌دهد تا تشخیص‌های خاص را بررسی یا رد کند.

آزمایش‌های الکترودیاگنوستیک 

علاوه بر اسکن‌های تصویری تشخیصی، در برخی موارد آزمایشات الکترودیاگنوستیک نیز در نظر گرفته می‌شود. این آزمایشات برای تأیید مکان و اندازه آسیب عصبی استفاده می‌شوند.

آزمایشات هدایت عصبی و آموزش الکترومیوگرافی (EMG/NCV) ممکن است به تشخیص اینکه آیا علائم ناشی از فشرده‌سازی عصب نخاعی یا عصب محیطی هستند کمک کنند. به عنوان مثال، این آزمایش می‌تواند نشان دهد که آیا علائمی که دست را تحت تأثیر قرار داده‌اند، ناشی از مشکلات در ستون فقرات گردنی هستند یا از فشرده‌سازی اعصاب محیطی در مچ دست ناشی شده‌اند.

درمان خار استخوانی 

اگر مشخص شود که خارهای استخوانی ایجاد شده در ستون فقرات، علت احتمالی کمر درد و سایر علائم می‌باشد، گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارد. اکثر بیمارانی که دچار فشار عصبی خفیف یا متوسط ​​و تحریک ناشی از خار استخوان می‌باشند، می‌توانند علائم خود را بدون جراحی و به طور مؤثری کنترل کنند. هدف از درمان غیر جراحی، متوقف کردن چرخه التهاب و درد است. این درمان شامل موارد زیر می‌باشد:

دارو 

داروهایی مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) و داروهای شل کننده عضلات ممکن است برای این بیماران توصیه شود. به دلیل خطر بروز عوارض جانبی ناشی از این داروها، مصرف طولانی‌مدت آن‌ها، باید با احتیاط صورت بگیرید.

استراحت در دوره‌های زمانی کوتاه 

فعالیت ممکن است باعث تجدید التهاب مفاصل شود. استراحت برای مدتی کوتاه می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.

کاهش وزن 

کاهش دادن وزن اضافی می‌تواند فشار را از روی ستون فقرات بردارد، اصطکاک بین مفصل‌های مهره‌ای و درنتیجه احتمال درد را کاهش دهد. رسیدن به وزن مناسب به‌ویژه برای برداشتن فشار از روی کمر بسیار مؤثر است.

فیزیوتراپی و ورزش 

فیزیوتراپی، ورزش و درمان دستی (که توسط متخصصان درمان دستی و کایروپراکتیک، متخصصان استئوپات و فیزیوتراپیست ها انجام می‌گیرد) ممکن است کمر درد مرتبط با خار استخوان را تسکین دهد.

مانوپولاسیون ستون فقرات 

اگر درد و التهاب ناشی از خار استخوانی، مربوط به تراز و حرکت غیر طبیعی ستون فقرات باشد، تنظیم و تغییراتی در ستون فقرات می‌تواند به تسکین علائم کمک کند. متخصصان درمان دستی و کایروپراکتیک، استئوپات ها و فیزیوتراپیست ها با استفاده از دست‌های خود یا ابزارهای کوچکی، به پوست روی مهره‌ها فشار وارد می‌کنند و ستون فقرات را دست‌کاری می‌کنند. هدف از این کار افزایش دامنه حرکتی، کاهش تحریک‌پذیری عصب و بهبود عملکرد ستون فقرات است. دست‌کاری ستون فقرات برای همه مناسب نیست. قبل از اقدام برای این نوع درمان باید یک بررسی سابقه پزشکی دقیق، معاینه فیزیکی و بحث در مورد خطرات و مزایای این درمان دستی بر روی شما انجام شود.

تزریق‌ها 

روش‌های تزریق ستون فقرات با هدایت فلوروسکوپی که با کنتراست تقویت شده‌اند و منبع احتمالی درد در ستون فقرات را هدف قرار می‌دهند، می‌توانند به کاهش درد و التهاب در این ناحیه کمک کنند. علاوه بر این، بسته به اینکه آیا از بی‌حسی موضعی به عنوان بخشی از تزریق در ستون فقرات استفاده می‌شود یا خیر، این روش می‌تواند به یک پزشک متخصص کمک کند تا منبع درد بیمار را شناسایی یا محدود کند.

تزریق در ستون فقرات ممکن است درد بیمار را به طور کامل تسکین ندهد، اما ممکن است به اندازه کافی تسکین بخشد تا بتواند برنامه‌های توان‌بخشی خود را به خوبی پیش ببرد. بیماران باید از دریافت بیش از 3 آمپول به هر مفصل در مدت زمان کوتاه خودداری کنند. علاوه بر این، اگر تزریق اول هیچ گونه تسکینی نداشته باشد، هیچ مدرکی وجود ندارد که تزریق‌های بیشتر در همان ناحیه ممکن است نتیجه بهتری داشته باشد.

اگر این درمان‌های غیر جراحی در درمان درد ناشی از خار استخوان موفق عمل نکنند، ممکن است بیمار به جراح ستون فقرات ارجاع داده شود.

جراحی ستون فقرات برای خارهای استخوان 

اگر فشرده‌سازی عصب یا کانال نخاعی، باعث درد بی‌امان و یا از دست دادن عملکرد حرکتی / حسی شود، ممکن است جراحی ستون فقرات توصیه شود. جراحی خار استخوان شامل برداشتن بافت خار استخوان برای کاهش فشار از روی نخاع و یا ریشه اعصاب می‌باشد.