دررفتگی مادرزادی لگن (DDH) عارضه‌ای است که مفصل “گوی و کاسه” لگن در نوزادان و کودکان خردسال به درستی شکل نمی‌گیرد. گاهی اوقات دررفتگی مادرزادی لگن، دیسپلازی مفصل ران نامیده می‌شود.
مفصل لگن استخوان ران (استخوان فمور) را به لگن وصل می‌کند. قسمت بالای استخوان ران (سر استخوان فمور) مانند گوی گرد است و درون کاسه مفصل ران که به شکل فنجان است قرار دارد. در دررفتگی مادرزادی لگن، کاسه مفصل ران کم عمق است و سر استخوان ران محکم در آن قرار نمی‌گیرد، بنابراین مفصل لگن شل می‌شود. در موارد شدید، استخوان ران می‌تواند از کاسه خارج شود(دررفتگی).
دررفتگی مادرزادی لگن ممکن است بر 1 یا هر دو مفصل تأثیر بگذارد، اما در لگن چپ شایع‌تر است. همچنین در دختران و فرزندان اول نیز بیشتر است. از هر 1000 کودک حدود 1 یا 2 نفر مبتلا به دررفتگی مادرزادی لگن هستند که باید تحت درمان قرار گیرند.
آناتومی مفصل ران
برای درک دررفتگی مفصل ران، ابتدا باید ساختار مفصل ران را درک کنیم. مفصل ران شامل یک گوی و یک کاسه است. گوی قسمت بالای استخوان ران است که به آن سر فمور نیز گفته می‌شود. کاسه نیز بخشی از لگن ما است که به آن حفره استابولوم می‌گویند. در مفصل ران، گوی درون کاسه حرکت می‌کند و به شما اجازه می‌دهد پا به جلو، عقب و پهلو حرکت کند.
در مفصل ران سالم، غضروفی به نام غضروف گوی و کاسه وجود دارد که آنها را پوشش می‌دهد و به آنها کمک می‌کند تا به صورت هماهنگ حرکت کنند. اگر این غضروف به طور کامل یا جزئی از بین برود یا آسیب ببیند، استخوان‌ها تماس مستقیم با یکدیگر دارند و سطح آنها زبر می‌شود، که منجر به درد و مشکلات در راه رفتن می‌شود.
شدت دررفتگی مفصل ران به شدت‌های مختلفی اتفاق می‌افتد. برخی موارد خفیف ممکن است تا بزرگسالی تشخیص داده نشود. اما موارد شدیدتر عموماً در دوره‌های پری ناتال (قبل یا بعد از تولد) تشخیص داده می‌شود. عوامل خطر متعددی وجود دارند که احتمال دررفتگی مفصل ران در کودکان یا نوزادان تازه متولد را افزایش می‌دهند. برای کودکانی که یک یا چند عامل خطر را دارند، توصیه می‌شود که در حدود چهار تا شش هفته پس از تولد، سونوگرافی انجام شود تا ببینیم آیا باسن به طور طبیعی در حال رشد است یا خیر.
انواع دررفتگی لگن
در کلیه موارد دررفتگی مادرزادی لگن، کاسه (حفره استابولوم) کم عمق است. به این معنی که گوی استخوان فمور (استخوان ران) نمی‌تواند محکم در کاسه قرار بگیرد. گاهی اوقات، رباط‌هایی که به نگه داشتن مفصل در جای خود کمک می‌کنند، کشیده می‌شوند. میزان شل شدن مفصل ران یا بی‌ثباتی لگندر کودکان مبتلا به دررفتگی مادرزادی لگن متفاوت است.
- دررفتگی. در شدیدترین موارد دررفتگی مادرزادی لگن، سر استخوان ران به طور کامل از کاسه خارج می‌شود.
- دررفتگی قابل جابجایی. در این موارد سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم قرار دارد، اما به راحتی می‌تواند در طی معاینه فیزیکی از کاسه خارج شود.
- دررفتگی خفیف. در موارد خفیف دررفتگی مادرزادی لگن، سر استخوان ران در کاسه سست است. استخوان ممکن است در طی معاینه فیزیکی درون کاسه جابجا شود اما دررفتگی کامل افاق نمی‌افتد.
عوامل خطر دررفتگی مادرزادی لگن (کودک)
چندین عامل خطر می‌تواند کودک شما را در معرض ابتلا به دررفتگی مادرزادی لگن قرار دهد. این عوامل شامل وضعیت بریچ کودک در رحم است، به ویژه اگر کودک به دلیل تحرک محدود در رحم، به طور مداوم و برای مدت طولانی در وضعیت بریچ با پاهای صاف قرار بگیرد. همچنین سابقه خانوادگی دررفتگی مادرزادی لگن نیز خطر ابتلا به این وضعیت را در فرزند شما افزایش می‌دهد.
علائم آخرین مرحله دررفتگی مادرزادی لگن
هدف از معاینه جسمی نوزاد و بررسی معمول در 6 تا 8 هفته اول بعد از تولد، تشخیص به موقع دررفتگی مادرزادی لگن است. اما گاهی اوقات مشکلات لگن پس از این بررسی‌ها ایجاد می‌شود. مهم است که اگر متوجه هر یک از علائم زیر در فرزند خود شدید، در اسرع وقت با پزشک تماس بگیرید:
- هنگام تغییر حالت کودک، متوجه حرکات محدود در یک پا شده‌اید
- کودک شما هنگام چهار دست و پا رفتن یک پا را به دنبال خود می‌کشد
- یک پا درازتر از پای دیگر به نظر می‌رسد
- چین‌های ناهموار پوست در باسن یا ران‌ها دیده می‌شود
- لنگ زدن، راه رفتن روی انگشتان پا مثل اردک راه رفتن
اگر پزشک فکر کند مشکلی در لگن وجود دارد، کودک شما را برای اسکن سونوگرافی یا اشعه ایکس به یک متخصص ارتوپدی در بیمارستان ارجاع خواهد داد.
عوارض درمان نکردن دررفتگی مادرزادی لگن نوزاد
درمان نکردن دررفتگی مادرزادی لگن نوزاد ممکن است بعداً مشکلاتی را در زندگی او ایجاد کند، از جمله:
- لنگ زدن
- درد لگن، خصوصاً در سال‌های نوجوانی
- مفاصل دردناک و سفت (آرتروز)
با تشخیص و درمان به موقع، اکثر کودکان قادرند به طور طبیعی رشد کنند و دامنه حرکتی کاملی در مفصل ران داشته باشند.
تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن
لگن کودک شما 72 ساعت پس از تولد به عنوان بخشی از معاینه جسمی نوزاد بررسی می‌شود.
معاینه شامل حرکت آرام مفصل ران کودک شماست تا از نظر وجود مشکل بررسی شود. این معاینه نباید باعث ناراحتی کودک شما شود.
اگر پزشک، ماما یا پرستار احساس کند که مفصل ران ناپایدار است، کودک شما باید قبل از 2 هفتگی از سونوگرافی از لگن استفاده کند.
نوزادان همچنین قبل از 6 هفتگی باید اسکن سونوگرافی از لگن خود انجام دهند اگر:
- اعضای خانواده شما در کودکی مشکلات مربوط به لگن داشته‌اند (والدین، برادران یا خواهران)
- کودک شما در آخرین ماه بارداری در وضعیت بریچ (پا یا پایین بدن به سمت پایین) قرار داشت
- کودک شما در وضعیت بریچ متولد شده است
اگر کودکان شما دوقلو یا چندقلو هستند، این خود یک عامل خطر محسوب می‌شود و هریک از کودکان شما باید تا 6 سالگی سونوگرافی از لگن خود انجام دهد.
گاهی اوقات لگن کودک قبل از شروع اسکن، خود به خود تثبیت می‌شود اما هنوز برای اطمینان باید بررسی انجام شود.
درمان دررفتگی مادرزادی لگن
پاولیک هارنس
نوزادانی که در اوایل زندگی دچار دررفتگی مادرزادی لگن می‌شوند معمولاً با یک اسپلینت پارچه‌ای به نام پاولیک هارنس تحت درمان قرار می‌گیرند. این اسپلینت هر دو لگن کودک شما را در وضعیت پایدار حفظ می‌کند و به آنها امکان می‌دهد که به طور طبیعی رشد کنند.
این اسپلینت باید چندین هفته به طور مداوم پوشیده شود و به جز یک پزشک متخصص نباید توسط کس دیگری برداشته شود.
اسپلینت ممکن است در طول ویزیت‌های پیگیری تنظیم شود. پزشک شما درباره پیشرفت کودک شما با شما صحبت خواهد کرد.
بیمارستان دستورالعمل‌های دقیقی در مورد نحوه مراقبت از کودک در هنگام پوشیدن پاولیک هارنس به شما ارائه می‌دهد.
این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- چگونه لباس کودک خود را بدون درآوردن اسپلینت عوض کنید. پوشک را می‌توان به طور عادی ببندید
- تمیز کردن اسپلینت در صورت خیس شد. نباید آن را دربیاورید اما می‌توانید آن را با مواد شوینده و یک مسواک قدیمی یا قلم مو تمیز کنید.
- کودک خود را هنگام خواب در وضعیت مناسب قرار دهید. باید در پشت بخوابد و نباید به پهلو قرار بگیرد
- نحوه جلوگیری از سوزش پوست در اطراف بندها. ممکن است به شما توصیه شود مقداری مواد بهداشتی نرم و بهداشتی را در اطراف بندها بپیچید.
درنهایت، ممکن است در مورد حذف و تعویض اسپلینت برای مدت زمان کوتاه، توصیه‌ای به شما داده شود تا زمانی که بتواند به طور دائم آن را بردارید. از شما خواسته می‌شود زمانی که اسپلینت را درآورده‌اید به کودک اجازه دهید آزادانه حرکت کند. شنا اغلب توصیه می‌شود.
جراحی
ممکن است بعد از 6 ماهگی دررفتگی مادرزادی لگن کودک شما تشخیص داده شود. یا اگر پاولیک هارنس کمکی نکرد، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
رایج‌ترین عمل جراحی، ریداکشن نامیده می‌شود. در این عمل سر استخوان گوی در داخل کاسه قرار داده می‌شود.
جراحی ریداکشن تحت بیهوشی عمومی انجام شده و ممکن است به صورت زیر انجام شود:
- ریداکشن بسته – سر استخوان ران بدون ایجاد برش‌های بزرگ در کاسه لگن قرار می‌گیرد
- ریداکشن باز – برش در کشاله ران انجام می‌شود تا جراح بتواند سر استخوان ران را در کاسه لگن قرار دهد
ممکن است کودک شما حداقل 12 هفته بعد از عمل نیاز به گچ گرفتن داشته باشد. پس از 6 هفته دوباره لگن آنها تحت بیهوشی عمومی بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که لگن پایدار بوده و به خوبی بهبود می‌یابد. بعد از این بررسی، گچ احتمالاً حداقل 6 هفته دیگر نیز برداشته نخواهد شد تا لگن به طور کامل تثبیت شود.
بعضي از كودكان ممكن است در طول عمل ریداکشن باز يا بعداً براي ترمیم هرگونه ناهنجاري استخوان به عمل استخوان (استئوتومي) نياز داشته باشند.
جلوگیری از دررفتگی مادرزادی لگن
مهم است که به یاد داشته باشید که نمی‌توان از دررفتگی مادرزادی لگن جلوگیری کرد و این به هیچ عنوان تقصیر کسی نیست.
لگن کودک پس از تولد برای مدت کوتاهی به طور طبیعی بسیار انعطاف‌پذیر است. اما اگر کودک شما برای مدت طولانی در وضعیت قنداق قرار گیرد و پاهایش به صورت صاف و محکم به هم بسته شوند، این می‌تواند بر رشد لگن او تأثیر بگذارد.
استفاده از تکنیک‌های ماساژ برای حفظ سلامتی مفصل ران می‌تواند این خطر را کاهش دهد. اطمینان حاصل کنید که کودک شما قادر است به آزادی لگن و زانوهای خود حرکت دهد و تمرین‌هایی مانند لگد زدن را انجام دهد.
