در زانوهای ما مقدار بسیار کمی مایع وجود دارد. این سیستم لغزنده از اصطکاک استخوانهای زانو روی یکدیگر جلوگیری می کند و به چرخش بهتر آنها کمک می نماید. آب آوردن زانو زمانی رخ می دهد که مقدار بسیار زیادی مایع در اطراف زانو تجمع پیدا کند و باعث تورم آن شود. تورم زانو به علت آسیب دیدگی، استفاده بیش از حد یا برخی بیماری‌های زمینه ای به وجود می‌آید. خارج کردن مقداری از آب اطراف زانو به کاهش درد و سفتی ناشی از تورم کمک می کند. پس از آن که پزشک توانست علت اصلی بروز تورم زانو را مشخص کند برنامه درمانی مناسبی را آغاز خواهد کرد. برای درمان آب آوردن زانو باید به یک پزشک با تجربه مراجعه کنید.
علائم
صرف نظر از علت آب آوردن زانو، این اختلال با علائم یکسانی همراه اول اما شدت آنها متفاوت خواهد بود. برخی از علائم کلاسیک آب آوردن زانو به شرح زیر می باشند:
- تورم زانو
- درد زانو
- ناتوانی در تکان دادن زانو
- تب
- احساس سنگینی مفصل
- قرمزی
- سفتی
- داغی پوست
- کبودی و خونریزی در فضای زانو ناشی از آسیب دیدگی
- تب، لرز، بی قراری و ضعف در صورت بروز عفونت
- تحلیل رفتگی پیشرونده عضله ناشی از آرتروز طی مدت طولانی
این علائم ممکن است نشانه‌های بیماری‌ها و اختلالات مختلف باشند. یکی از عوارض شایع آب آوردن زانو، تشکیل توده‌های پر از مایع در فضای زانو است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که مقدار آب موجود در مفصل زانو بسیار زیاد باشد و بدن نتواند به جذب مجدد آن پرداخته و آب را در فضای زانو نگه دارد. اگرچه این توده‌های کوچک ممکن است علائم چندان آشکاری ایجاد نکنند، اما گاهی اوقات در لمس قابل تشخیص باشند و هنگام راه رفتن، ممکن است درد زانو را تجربه کنید.
علل
آب آوردن زانو یکی از علائم التهاب است و به طور گسترده می تواند نشانه عفونت یا اختلالات غیر عفونی باشد. در صورتی که آب آوردن زانو به علت عفونت ایجاد شود به آن آرتروز عفونی می گویند. آب آوردن زانو به دلایل غیر عفونی می تواند به علت آرتروز یا آسیب دیدگی به وجود بیاید.
عفونت
آرتروز عفونی به طور اصلی به دلیل بروز عفونت در زانو ایجاد میشود. عفونت ممکن است ناشی از زخم‌های عمیق مانند آسیب دیدگی شدید یا عمل جراحی باشد. حضور عفونت در خون می‌تواند به درگیر شدن زانو و تورم و تجمع مایع منجر شود. در صورتی که آب آوردن زانو به دلیل عفونت رخ دهد، علائم بیماری به سرعت ظاهر خواهند شد. آب آوردن زانو همراه با درد شدید، به ویژه در هنگام حرکت، همراه است. برخی از بیماری‌های خاص می‌توانند احتمال بروز آرتروز عفونی را افزایش دهند، از جمله بالا رفتن سن، دیابت، مصرف داروهای وریدی، تعویض زانو، جراحی زانو، آرتروز و ضعف سیستم ایمنی بدن. عفونت‌های قارچی، ویروسی و انگلیسی نیز به عنوان علل رایج آب آوردن زانو به دلیل ضعف و سرکوب سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شوند.
آسیب دیدگی
آسیب دیدگی زانو ناشی از ورزش یکی از علل شایع آب آوردن مفصل به ویژه زانو محسوب می شود. برخی از انواع آسیب دیدگی از قبیل آسیب دیدگی ناشی از تصادفات خودرویی، سقوط از ارتفاع و وارد شدن ضربه به زانو می‌تواند باعث آب آوردن زانو شود. این آسیب دیدگی باعث درگیر شدن استخوان، بافت های همبند از قبیل تاندون و رباط یا غضروف مفصل خواهد شد. این نوع آسیب دیدگی به علت انجام دادن حرکات تکراری به صورت مداوم ایجاد میشود و اغلب به نوع فعالیت کاری و ورزشی ارتباط دارد. درد، تورم، سفتی و اختلال در کشش یا چرخاندن زانو از علائم شایع آب آوردن زانو ناشی از آسیب دیدگی هستند.
آرتروز
در افراد مبتلا به آرتروز با مشکلاتی نظیر آب آوردن و متورم شدن زانو مواجه می‌شوند. آرتروز می‌تواند به صورت مزمن یا شدید ایجاد شود و با التهاب و در نهایت تورم همراه گردد. در مواردی که فرد دچار استئوآرتریت شده است، عمدتاً مفصل زانو آب می آورد و با آسیب دیدگی گسترده زانو همراه می شود. در مواردی که آرتروز به دلایل مشکلات سیستم ایمنی ایجاد می شود، آب آوردن زانو می‌تواند با التهاب مزمن یا شعله ور شدگی بیماری همراه گردد. این مشکلات در افراد مبتلا به نقرس و اختلالات سیستم ایمنی که با متابولیسم نامناسب اوریک اسید در زانو همراه است شایع می باشد. علائم نقرس می توانند سرعت شدید ایجاد شوند و منجر به تجمع مایع در اطراف زانو شوند.
تشخیص
پزشک برای تشخیص آب آوردن زانو از معاینات جسمانی، تست های تشخیصی و نمونه برداری از مایع اطراف زانو استفاده میکند. به علاوه پزشک به بررسی سابقه پزشکی بیمار، سطح عمومی سلامت بیمار و سایر علائم می پردازد.
انجام معاینات جسمانی
پزشک به طور کامل به ارزیابی زانو می پردازد و زانوی بیمار را لمس می کند و از او می خواهد آن را خم کند تا اطلاعات بیشتری در خصوص علت آب آوردن زانو به دست بیاورد. به عنوان مثال:
- بافت لغزنده بین زانو در افراد مبتلا به آرتروز، متورم و گره دار به نظر می رسد. به غیر از مواردی که بیمار دچار نقرس شده است تورم ناشی از برخی از انواع خاص آرتروز به صورت تدریجی ایجاد می گردد.
- عفونت زانو می‌تواند به سرعت ایجاد شود و منجر به درد و قرمزی گسترده شود.
- تورم شدید که با ناتوانی در راه رفتن و تحمل وزن بدن همراه شود می تواند نشانه پارگی رباط یا شکستگی زانو باشد.
عکس های تشخیصی
پزشک پس از معاینه زانو درخواست انجام تست های عکس برداری را می دهد تا علت اصلی آب آوردن زانو مشخص شود. هر یک از تست های تشخیصی با مزایا و محدودیت هایی همراه هستند. برخی از این تست ها به شرح زیر می باشند:
- سونوگرافی روشی است که از امواج صدا برای مشاهده استخوان و بافت های همبند استفاده می کند. می توان از این روش برای تایید آرتروز یا التهاب تاندون و رباط استفاده کرد با این حال در مقایسه با سایر روشهای عکسبرداری با توانایی کمتری در نشان دادن بافت نرم همراه است.
- عکسبرداری توسط اشعه ایکس و سی تی اسکن از امواج یونیزه کننده استفاده میکنند تا شکستگی استخوان و آرتروز را نشان دهند.
- اسکن ام آر آی از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای مشاهده بافت نرم، غضروف و ساختارهای زانو استفاده می کند. گاهی اوقات پزشک از عکسبرداری با تزریق برای مشاهده بهتر برخی بافت های خاص استفاده می نماید.
آنالیز مایع مفصلی
عکس از چپ:
طبیعی
غیر التهابی
التهابی
عفونی
حاوی خون
گاهی اوقات پزشک اقدام به نمونه برداری از مایع اطراف زانو می کند تا از میزان فشار و درد کاسته شود. پزشک به ارزیابی مایع می پردازد و آن را با آزمایشگاه ارسال می کند تا مطالعات بیشتری بر روی آن انجام گردد. معمولاً مایع اطراف زانو شفاف است و غلظت آن شبیه سفیده تخم مرغ می باشد بروز هر گونه تغییری در ظاهر، بافت و ترکیب سلولی آن می تواند اطلاعات مناسبی را در خصوص علت آب آوردن زانو در اختیار پزشک قرار دهد. نمونه برداری از مایع مفصلی اطلاعاتی که به شرح زیر می باشند را در اختیار پزشک قرار خواهد داد:
- در صورتی که مایع مفصلی شیری رنگ باشد نشان دهنده ابتلای بیمار به آرتریت روماتوئید ناشی از افزایش گلبولهای سفید است.
- در صورتی که رنگ مایع مفصلی و سبز و یا زرد باشد نشان دهنده وجود عفونت است به ویژه اگر تعداد گلبولهای سفید افزایش پیدا کند. همچنین ممکن است پزشک مقادیر قابل توجهی از عفونت را در مایع به دست آمده مشاهده کند.
- طلایی بودن رنگ مایع مفصلی و نشان دهنده ابتلاء بیمار به نقرس است. ارزیابی های میکروسکوپی می تواند کریستال های بسیار ریز اوریک اسید را نشان دهد.
- در صورتی که مایع مفصلی به رنگ قرمز یا صورتی دیده شود نشان دهنده خونریزی و از علائم شایع آسیب دیدگی زانو است.
- شفاف بودن رنگ مایع مفصلی با بروز آرتروز ارتباط دارد زیرا فاقد علائم التهاب است و معمولاً تعداد گلبول های سفید زیر ۲۰۰۰ است.
خطرات
احتمال آسیب دیدگی زانو و تحت فشار قرار گرفتن این اندام در همه افراد وجود دارد اما برخی فاکتورهای خاص ریسک بروز این اختلال را افزایش می دهند که به شرح زیر می باشند:
- با بالا رفتن سن احتمال بروز مشکلات زانو افزایش پیدا میکند.
- برخی فعالیت های ورزشی خاص نظیر کشتی، بسکتبال و فوتبال فشار زیادی را به زانو وارد میکنند.
- افرادی که به مشاغل خاصی نظیر باغبانی، نجاری و تعمیرات سقف مبادرت دارند بیشتر از دیگران در معرض بروز مشکلات مرتبط با تجمع مایع اطراف مفصل زانو مواجه قرار می گیرند.
- افزایش وزن بدن فشار زیادی را به مفصل زانو وارد میکند و باعث تحلیل رفتگی آن خواهد شد.
- برخی بیماری‌ها از قبیل آرتروز و روماتیسم مفصلی احتمال بروز مشکلات زانو را افزایش می دهند.
درمان
اولین روش هایی که برای درمان آب آوردن زانو مورد استفاده قرار می گیرند به شرح زیر می باشند:
- استراحت دادن به زانو
- استفاده از کمپرس یخ
- تکان ندادن زانو
- استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
درمان نهایی و تخصصی آب آوردن زانو به نوع علائم و علت بروز مشکل بیماری بستگی دارد. برخی از این روشهای درمانی به شرح زیر می باشند:
- در صورتی که بیمار دچار تورم شدید زانو شده باشد پزشک به عنوان بخشی از برنامه درمان به تخلیه مایع خواهد پرداخت. پس از آن ممکن است به تزریق کورتیزون بپردازد که به سرعت به کاهش درد و التهاب کمک می‌نماید به ویژه در مواردی که بیمار دچار آسیب دیدگی شدید زانو ناشی از آرتروز شده است.
- معمولاً عفونت طی مدت ۱۴ روز پس از مصرف داروهای آنتی بیوتیک خوراکی نظیر سیپروفلوکساسین بهبود پیدا میکند.
- در صورتی که آب آوردن زانو به علت گنوره سیستمیک یا استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین ایجاد شده باشد بیمار به ۲ تا ۴ هفته درمان با آنتی بیوتیک وریدی نیاز خواهد داشت.
- در صورتی که بیمار دچار روماتیسم مفصلی یا سایر انواع آرتروز سیستم خود ایمنی شده باشد پزشک از روشهای مختلف برای کمک به بهبود شرایط بیمار استفاده خواهد کرد. در این روش پزشک از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن نظیر متوترکسات و آدالیمومب به منظور کاهش عملکرد غیر طبیعی سیستم ایمنی استفاده میکند.
- در مواردی که بیمار دچار آسیب دیدگی شدید زانو شده یا به علت آرتروز و به جراحی ترمیمی زانو نیاز دارد پزشک عمل جراحی زانو را توصیه خواهد کرد.
روش های درمانی خانگی
علاوه بر روش های درمانی پزشکی می‌توان از روش های خانگی نیز برای بهبود آب آوردن زانو استفاده کرد که برخی از آنها به شرح زیر می باشند:
- استراحت دادن به پا
- قرار دادن پا در ارتفاع
- قرار دادن کمپرس یخ روی زانو
- استفاده از محافظ مخصوص زانو
- استفاده از وسایل مخصوص راه رفتن نظیر عصا
- کاهش وزن اضافی بدن به منظور کاهش فشار از روی مفصل زانو در افراد مبتلا به آرتروز
- انجام دادن تمرینات ورزشی سبک نظیر تای چی، شنا و یوگا به ویژه در افراد مبتلا به آرتروز
دوران بهبود
دوران بهبود پس از آب آوردن زانو به علت بروز این مشکل و برنامه درمان بستگی دارد. متخصصان معمولاً برنامه درمان را طی مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از شروع علائم آغاز میکنند تا از بروز عوارض جلوگیری گردد اما برنامه درمان و دوران بهبود به علت بروز مشکل و عوامل دیگری نظیر سن بیمار و سطح سلامت او بستگی دارد. در اکثر موارد آب آوردن زانو به کمک روشهای درمانی مناسب بهبود پیدا میکند. اما در صورتی که به علت یک بیماری مزمن نظیر آرتروز به وجود آمده باشد احتمال عود بیماری وجود دارد.
پیشگیری
اگر چه نمی توان همیشه از آب آوردن زانو جلوگیری کرد با رعایت برخی موارد احتمال بروز این اختلال به حداقل می رسد:
- کاهش وزن اضافی بدن باعث میشود فشار کمتری به لگن و اندام های تحتانی وارد شود.
- انجام دادن فعالیت های ورزشی سبک باعث می شود از میزان آب آوردن زانو کاسته شود. در صورتی که شما دچار درد زانو هستید باید از انجام دادن فعالیت های سنگین نظیر وزنه برداری یا اسکوات عمیق خودداری کنید.
- از تمرینات ورزشی مقاومتی برای تقویت عضلات زانو و عضلات اطراف آن استفاده کنید. بدین منظور می توانید از دستگاه کشنده زانو بهره بگیرید.
- در طول روز به انجام دادن حرکات کششی زانو بپردازد به ویژه اگر به مدت طولانی پشت میز می نشینید.
- برای انجام دادن برخی از فعالیت‌های ورزشی نظیر حاکی و تمرینات مشابه از محافظ زانو استفاده کنید.
- از فعالیت ورزشی بیش از حد خودداری کنید به ویژه هنگامی که سن شما بالاتر می رود. بدین ترتیب از انجام دادن فعالیت هایی که فشار زیادی به زانو وارد می کنند اجتناب کنید و برای برداشتن اجسامی که در ارتفاع بالا قرار دارند از چهار پایه بهره بگیرید.
- به بدن خود توجه کنید به ویژه اگر دچار درد ناگهانی یا مداوم زانو شده اید حتماً به پزشک مراجعه نمایید.
سوالات متداول
آیا آب آوردن مفصل دردناک است؟
گاهی اوقات آب آوردن زانو با احساس درد همراه می شود و بیمار دچار حساسیت خفیف یا درد عمیق خواهد شد. شما می توانید به پزشک مراجعه کنید تا برای تسکین درد و کاهش تورم به شما کمک کند.
چقدر طول میکشد تا آب آوردن زانو درمان شود؟
مدت زمان مورد نیاز برای درمان آب آوردن زانو به دلیل بروز این مشکل، بستگی به علت آن دارد. اگر یکی از استخوانهای زانو شکسته باشد، ممکن است بهبود آن تا چند هفته تا چند ماه طول بکشد. اگر آب آوردن زانو به علت آرتروز رخ داده باشد، بیمار ممکن است برای مدت طولانی با این مشکل روبرو شود. روشهای مختلف درمانی وجود دارند که می‌توانند به کاهش شدت علائم و کمک به شما کنند، اما باید توجه داشت که این روش‌ها نباید فعالیت‌های روزمره شما را مختل کنند.
آب آوردن زانو چقدر طول میکشد؟
معمولاً تورم ایجاد شده طی مدت یک تا سه روز بهبود پیدا میکند در غیر این صورت باید از روشهای خانگی مانند استراحت کردن، استفاده از کمپرس یخ، استفاده از بانداژ فشاری و قرار دادن پا در ارتفاع بالا استفاده کنید و در صورتی که تورم یا درد تشدید شد به پزشک مراجعه نمایید.
در صورتی که آب آوردن زانو درمان نشود چه باید کرد؟
آب آوردن زانو باعث محدود شدن دامنه حرکات زانو خواهد شد و عضلات محافظ آن ضعیف شده و دچار آتروفی می شوند. در صورت که علیرغم پیروی از روش های درمانی خانگی، تورم زانو طی مدت یک یا دو بهبود پیدا نکرد باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا پیاده روی به بهبود آب آوردن زانو کمک می کند؟
شاید تصور کنید که پیاده روی فشار زیادی را به مفاصل شما وارد می کند و باعث تشدید درد میشود اما واقعیت این است که پیاده روی باعث میشود خون و مواد مغذی بیشتری به مفاصل زانو ارسال شود و احساس بهتری پیدا کنید.
سریع ترین روش برای درمان آب آوردن زانو چیست؟
استراحت کردن، استفاده از کمپرس یخ، استفاده از بانداژ فشاری و قرار دادن پا بالاتر از سطح قلب در کنار مصرف داروهای ضد التهاب، استفاده از کمپرس گرم و ماساژ درمانی و تمرینات مخصوص زانو می تواند به درمان آب آوردن زانو کمک کند.
آیا آب آوردن زانو یک مشکل جدی است؟
در اکثر موارد آب آوردن زانو یک مشکل جدی نیست و به کمک روشهای درمانی خود مراقبتی بهبود پیدا میکند اما در موارد شدید بیمار به تخلیه مایع اطراف زانو توسط سرنگ مخصوص و درمان با آنتی بیوتیک نیاز خواهد داشت.
آیا استفاده از بریس زانو به درمان آب آوردن زانو کمک می کند؟
پس از آن که متخصص ارتوپد به ارزیابی نیازها و شرایط خاص بیمار پرداخت ممکن است استفاده از بریس زانو را به منظور پایداری و محافظت از پا توصیه کند. بیمار باید هنگامی که قصد خوابیدن دارد از بریس زانو استفاده کند و زانوی خود را روی بالش قرار دهد تا درد او بهبود پیدا کند.
در صورت تورم زانو باید چگونه خوابید؟
سعی کنید در بهترین حالت ممکن بخوابید و اگر به پشت می خوابید یک عدد بالش را زیر نقاط دردناک زانوی خود بگذارد. در صورتی که به پهلو خوابید می‌توانید بالش را بین زانو های خود قرار دهید.
کمپرس گرم بهتر است یا کمپرس سرد؟
در صورتی که دچار تورم زانو شده اید حداقل به مدت ۷۲ ساعت از کمپرس سرد استفاده کنید تا تورم زانوی شما بهبود پیدا کند. پس از آن به سراغ کمپرس گرم بروید تا دامنه حرکات زانو افزایش یابد. اگر از سفتی و حساسیت مفصل زانو رنج می برید کمپرس گرم به بهبود مشکلتان کمک خواهد کرد.
