زخم پای افرادی که دچار دیابت هستند خود به خود بهبود نمی یابد. در افراد مبتلا به دیابت حتی یک آسیب جزئی میتواند به سرعت به یک عفونت مزمن تبدیل شود. متاسفانه به دلیل تاثیر قند خون بالا بر روند طبیعی بهبود یافتن بدن، تشخیص و درمان زخم های دیابتی بسیار دشوار است.
اگر بیماری دیابت دارید قبل از وخیم شدن زخم پای دیابتی حتما مناسب ترین درمان ها را انجام دهید.
زخم پای دیابتی چیست؟
زخم پا در افراد دیابتی، همانند هر زخم دیگری، ناشی از آسیب‌هایی مانند بریدگی، خراشیدگی، تاول و سایر آسیب‌های جزئی می‌باشد. در حالی که زخم‌های معمولی در چند روز به طور طبیعی بهبود می‌یابند، زخم پا در افراد دیابتی به دلیل کاهش گردش خون و آسیب عصبی ناشی از بیماری دیابت، با دشواری بهبود می‌یابد. زخم پا در افراد دیابتی عموماً به عفونت مبتلا میشود و این عفونت به لایه‌های عمیق‌تر پوست گسترش می‌یابد. به همین دلیل، زخم‌های پا در افراد دیابتی معمولاً باعث ورم‌های عفونی، عفونت استخوان و سایر مشکلات جدی میشوند.
چرا افراد مبتلا به دیابت معمولا دچار زخم پا میشوند؟
دیابت باعث محدود شدن فعالیت بدن و کاهش سرعت فرایند بهبودی آن میشود. سطح بالای قند خون به صورت مزمن باعث اختلال در عملکرد گلبول‌های سفید خون میشود و تعداد آنها را کاهش می‌دهد. بدون وجود گلبول‌های سفید خون، بدن به آسانی عفونت می‌گیرد و هر زخمی قابلیت گسترش عفونت را دارد. علاوه بر این، دیابت باعث کاهش جریان خون و در نتیجه تشدید زخم میشود. جریان خون سریع و مداوم برای تأمین نیازهای زخم به مواد مورد نیاز از طریق گلبول‌های قرمز ضروری است. بیماران دیابتی به دلیل کاهش سرعت جریان خون، زخم‌ها راحت‌تر قابل عفونت میشوند.
به علاوه، دیابت باعث آسیب عصبی شدید هم میشود. بنابراین، بیمار ممکن است نتواند زخم‌های عفونی که به تأخیر درمانی رسیده‌اند را روی بدنش احساس کند، حتی اگر آن زخم به بدن بیمار آسیب جدی وارد کرده باشد. با توجه به اینکه پاها به طور مداوم تحت فشار قرار می‌گیرند و به دلیل استفاده از کفش‌ها و جوراب‌های تنگ و مرطوب، اولین مناطقی هستند که زخم‌های دیابتی بروز می‌کنند.
انواع زخم های دیابتی
انواع مختلفی از زخم های دیابتی وجود دارد:
- زخم های نوروپاتیک: این زخم ها درجایی ایجاد میشوند که عصب محیطی دیابتی وجود دارد اما ایسکمی ناشی از بیماری شریان محیطی وجود ندارد.
- زخم های ایسکمیک: این زخم ها در جایی ایجاد میشوند که بیماری شریان محیطی بدون دخالت نوروپاتی محیطی دیابتی وجود داشته باشد.
- زخم های عصبی: این زخم ها در جایی ایجاد میشوند که که فرد هم نوروپاتی محیطی و هم ایسکمی ناشی از بیماری سریان محیطی داشته باشد.
تشخیص صحیح علت زخم دیابتی تاثیر مهمی بر روند درمان آن دارد.
علائم شایع زخم پای دیابتی
زخم ها ممکن است در قسمت های مختلف بدن ایجاد شوند اما بیماران مبتلا به دیابت در برابر بریدگی ها، خراش ها و زخم های روی پا آسیب پذیرتر هستند. در واقع آسیب پای بیماران دیابتی شایع ترین علت بستری شدن این افراد در بیمارستان است. هر بیمار مبتلا به دیابت باید بداند که چگونه زخم پای دیابتی را تشخیص دهد تا روند پیشرفت آن قبل از نیاز به قطع عضو متوقف شود.
آیا شما دچار زخم پای دیابتی هستید؟
ممکن است شما به دلیل آسیب عصبی و گردش خون ضعیف قادر به تشخیص زخم پای خود نباشید. بهترین روش برای تشخیص زخم های دیابتی این است که هر روز پاهایتان را بررسی کنید. مخصوصا امتداد پاشنه پا، پایین انگشت شست پا و پنجه پا.
در صورت مشاهده ی هر یک از علائم زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:
- خارج شدن آب و عفونت از پا که باعث لکه شدن جوراب یا کفش شما میشود
- تورم غیر عادی
- تحریک و قرمزی
- بوی بد یک یا هر دو پا
- بافت سیاه اطراف زخم روی پا
- پینه گسترده در اطراف یا داخل زخم
اقدام فوری برای درمان میتواند باعث کاهش زمان و هزینه درمان زخم پا و کاهش دوران بستری در بیمارستان شود. درمان زخم پای دیابتی را حتما تا زمانی که به طور کامل بهبود یابد ادامه دهید چون عفونت ناشی از زخم پای دیابتی به بافت ها و استخوان های اطراف سرایت میکند و در صورت عدم درمان میتواند باعث قطع عضو شود.
بهترین روشهای درمان زخم پای دیابتی
درمان معمولا شامل موارد زیر است:
- کنترل مطلوب گلوکز
- دبریدمان برداشتن تمام پوست هایپرکراتوز (ضخیم شده)، عفونی و غیر قابل درمان، از جمله بافت های نکروز شده (مرده)، پوسته پوسته شده، بقایای خارجی و مواد باقیمانده از پانسمان.
- مصرف آنتی بیوتیک های سیستمیک باری رفع عفونت عمیق، ترشحات و سلولیت.
- برداشتن بار و کاهش فشار از نواحی زخمی پا با استفاده از وسایل مخصوص پا، بریس، قالب های مخصوص و استفاده از ویلچر یا عصا.
- ایجاد محیط مرطوب اطراف زخم.
- درمان با فاکتورهای رشد یا سلول درمانی (در صورت عدم بهبود زخم)
بررسی زخم با معاینه کامل آن
برای رسیدن بهترین درمان به معاینه و بررسی کامل زخم نیاز دارد. به طور کلی این کار با روشی به نام دبیردمان شروع میشود که شامل برداشتن تمام پوست مرده پا است. بسیاری از زخم های پا زیر پوست پینه بسته پنهان میشوند بنابراین فقط دبیردمان میتواند زخم های واقعی را نشان دهد و به پزشک برای بررسی دقیق میزان آسیب کمک میکند.
برای انجام دبیردمان، اگر شما گردش خون ضعیفی داشته باشد ابتدا باید پزشک عروق، دلیلی گردش خون ضعیف شما مانند انسداد شدید رگ های خونی را تشخیص داده و درمان یا جراحی لازم برای تقویت مجدد گردش خون را انجام دهد سپس پزشک شما میتواند درمان دبیردمان را شروع کند.
بعد از انجام دبیردمان لبه های تمیزی در اطراف زخم پای دیابتی ایجاد میشود و بافت سالم را تحریک به رشد میکند.
پانسمان مناسب، کنترل و تخلیه عفونت
استفاده از پانسمان های مناسب زخم، کنترل و تخلیه عفونت برای جلوگیری از پیشرفت زخم دیابتی شما در حین درمان یا بعد از آن ضروری است.
ایجاد مقدار مناسب رطوبت روی پا برای تشکیل محیط درمانی مناسب زخم. با توجه به مرحله و شدت زخم باید حداقل یک یا دو بار در روز پانسمان را تعویض کنید. پانسمان زخم مانند آنتی بیوتیک ها به کنترل عفونت کمک میکند.
کاهش فشار هم یک روش بسیار مهم برای درمان زخم پای دیابتی است که معمولا نادیده گرفته میشود. برداشتن فشار از روی پای آسیب دیده به سلول های جدید و سالم فرصت رشد میدهید. فشار دادن، استفاده از اسکوتر زانو و صندلی چرخدار همگی باعث کاهش فشار میشوند.
مراقبت های هایپربریک زخم برای زخم های دیابتی
اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) هم یک روش درمانی موفق برای زخم پای دیابتی است. در این روش از اکسیژن تحت فشار برای درمان کردن قسمت های تخلیه شده بدن استفاده میشود. با توجه به اینکه اکسیژن نقش مهمی در ترمیم زخم دارد، HBOT باعث ترمیم مداوم زخم هایی که قبلا ترمیم نشده بودند، میشود.
اکسژن فقط از طریق خون و در گلبول های قرمز منتقل شود. با توجه به اینکه مشکلات گردش خون مرتبط با دیابت باعث کاهش حرکت گلبول های قرمز میشوند، خون به بافت های مهم بدن نمیرسد.
بدون اکسیژن کافی، سلول ها برای تولید مواد مورد نیاز جهت از بین بردن باکتری ها، ترکیب کلاژن های جدید و بازسازی یا ترمیم پس از آسیب دچار مشکل میشوند. به همین دلیل روند درمان کامل زخم دیابتی آهسته پیش میرود.
استنشاق اکسیژن قوی از طریق درمان های منظم HBOT باعث بر طرف شدن کمبود اکسیژن و سرعت بخشیدن به روند درمان میشود.
با توجه به شرایط زیر روند بهبودی ممکن است از چند هفته تا چند ماه متغیر باشد:
- اندازه و محل زخم
- فشار ناشی از راه رفتن یا ایستادن روی زخم
- میزان تورم
- مشکلات مربوط به گردش خون
- سطح گلوکز خون
- نوع روش درمان
کفش و کفی مخصوص پای دیابتی
هر گونه آسیب یا تغییر در پوست یا شکل پا میتواند باعث از بین رفتن پوست سطح پا و ایجاد زخم پا شود.
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت میتوانند از هر نوع کفشی استفاده کنند؛ اما افرادی که دارای ناهنجاری های پا مانند انحراف شست پا، انگشت چکشی یا مفصل شارکو (نوعی شکستکی مفصل) هستند ممکن است به کفی های مخصوص یا کفش های درمانی مناسب نیاز داشته باشند. علاوه بر این افرادی که دچار عوارض خاصی ناشی از دیابت مانند سابقه زخم معده هستند ممکن است نیاز به استفاده از کفش های درمانی داشته باشند. برای اطمینان از اینکه آیا به کفش های درمانی یا کفی های مخصوص نیاز دارید یا خیر با پزشک خود مشورت کنید.
انتخاب کفش مناسب بسیار مهم است. کفش شما باید به اندازه کافی بلند و پهن باشد اما خیلی گشاد نباشد. توجه داشته باشید که اگر نوروپاتی دارید ممکن است متوجه نشوید که کفش هایتان مناسبند یا باعث آسیب میشوند؛ بنابراین باید هر روز پاهای خود را خود را برای هر گونه آسیب یا تغییر چک کنید.
پیشگیری
با رعایت نکات زیر میتوانید خطر ابتلا به زخم پا را کاهش دهید:
- ترک سیگار
- کاهش مصرف الکل
- کاهش کلسترول بالا
- کنترل سطح گلوکز خون
- پوشیدن کفش و جوراب مناسب
- بررسی هر روز پاها، به خصوص کف پا و بین انگشتان پا برای پی بردن به هرگونه بریدگی، کبودی، ترک، تاول، قرمزی، زخم و سایر علائم و ناهنجاری ها.
