آیا شنا برای درمان اسکولیوز (کجی ستون فقرات) مفید است؟

اسکولیوز یا انحنای غیر طبیعی ستون فقرات، معمولاً در اواخر دوران کودکی و یا اوایل دوره نوجوانی ایجاد می‌شود. در برخی از موارد میزان این انحراف خفیف است و به درمان نیاز ندارد؛ ولی در موارد شدید امکان دارد جهت کاهش خمیدگی ستون فقرات به درمان نیاز باشد. طبق نظر متخصصین، انواع ورزش از جمله شنا در بهبود اسکولیوز مؤثر هستند.

با قرار گرفتن در آب استخر و شناور ماندن بدن در آب، نیروی‌های وارد بر بدن کاهش پیدا می‌کنند. آب در برابر بدن مقاومت ایجاد می‌کند و سبب تقویت عضلات و بهبود استقامت و انعطاف‌پذیری بدن می‌شود. شنا سبب تقویت عضلات دست، پا و کمر شده و در نهایت باعث بهبود کلی تعادل و قدرت عضلانی می‌شود.

انواع اسکولیوز 

اسکولیوز باعث ایجاد خمیدگی غیر طبیعی به شکل S یا C در ستون فقرات می‌شود و می‌تواند سبب ایجاد درد مداوم شود. اسکولیوز دارای دو نوع است: اسکولیوز ساختاری و عملکردی (غیر ساختاری). انحراف ساختاری در اثر تغییر دائمی در شکل استخوان‌ها ایجاد شده و انحراف غیر ساختاری در اثر عدم تعادل عضلانی ایجاد می‌شود. امکان دارد انحراف عملکردی یا غیر ساختاری موقتی باشد و با گذشت زمان رفع شود. همچنین ممکن است این نوع خمیدگی مزمن باشد و باعث ایجاد تغییرات ساختاری شود.

به طور کلی امکان دارد اسکولیوز در هر سنی ایجاد شود. ولی آغاز بروز این عارضه می‌تواند در نوجوانان پیش از دوره بلوغ مشاهده شود (گروه سنی 10 تا 12 سال).

علت کج بودن ستون فقرات 

اگرچه علت دقیق بروز اسکولیوز و تغییر غیر طبیعی شکل ستون فقرات مشخص نمی‌باشد، بر طبق تحقیقات انجام شده این عارضه می‌تواند در اثر وجود بیماری‌های مادرزادی، عدم تعادل سرعت رشد استخوان‌ها و قرارگیری در وضعیت نامناسب بدنی ایجاد شود. به طور کلی کجی ستون فقرات هیچ‌گاه به طور کامل رفع نمی‌شود و معمولاً با گذشت زمان تشدید می‌شود. زاویه انحراف ستون فقرات در برخی از افراد در سنین سالخوردگی شدید می‌باشد. سرعت و شدت تغییر زاویه انحراف ستون فقرات را می‌توان بوسیله تغییر در شیوه زندگی مانند حفظ وزن متناسب، تقویت عضلات و انجام حرکات در جهت مخالف زاویه خمیدگی کنترل کرد.

علائم اسکولیوز 

علائم اسکولیوز بسته به نوع و شدت این عارضه متفاوت می‌باشد؛ علائم متداول اسکولیوز شامل موارد زیر می‌باشند:

• تقارن غیر طبیعی استخوان‌های کتف (استخوان کتف در یک طرف بدن، بالاتر از طرف دیگر قرار می‌گیرد)
• عدم تقارن لگن
• چرخش ستون فقرات
• مشکلات تنفسی ناشی از فشار به قفسه سینه و محدود شدن فضای ریه‌ها
• کمردرد شدید ناشی از عدم تعادل عضلانی

عاملی که بیش از هر چیز باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره فرد می‌شود، درد عضلانی و خستگی ناشی از مستقیم نگه داشتن بدن می‌باشد.

تشخیص اسکولیوز 

پزشک متخصص پس از معاینه بدنی، جهت تشخیص اسکولیوز وجود علائم زیر را در بیمار بررسی می‌کند:

• ارزیابی میزان خمیدگی ستون فقرات
• بررسی هر گونه عدم تقارن غیر طبیعی بین شانه و کمر
• بررسی انحراف در قسمت بالا و پایین کمر در زمان خم شدن به سمت جلو

پس از معاینه بدنی از آزمایش‌های تصویربرداری جهت ارزیابی دقیق‌تر عارضه استفاده می‌شود. آزمایش‌های تصویربرداری شامل موارد زیر می‌باشند:

• تصویربرداری با اشعه ایکس: در این روش از اشعه ایکس جهت ایجاد تصویر از ستون فقرات استفاده می‌شود.
• تصویرسازی تشدید مغناطیسی (ام آر آی): در این روش از امواج مغناطیسی و رادیویی به منظور ایجاد تصاویر دقیق از استخوان‌ها و بافت‌های مجاور استفاده می‌شود.
• سی تی اسکن : در این روش با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر سه بعدی از بدن در زوایای مختلف تهیه می‌شود.
• اسکن استخوان: در روش اسکن استخوان، محلول رادیو اکتیو وارد جریان خون بیمار می‌شود. در قسمت‌هایی با جریان خون بیشتر، ماده رادیو اکتیو بیشتری جمع شده و موارد غیر طبیعی در ستون فقرات را مشخص می‌کند.

پیشگیری و درمان اسکولیوز 

جهت درمان و جراحی اسکولیوز، میله‌های بلندی به استخوان‌های ستون فقرات پیچ شده و آن‌ها را صاف و مستقیم نگه می‌دارند. این میله‌ها باعث بهبود کجی ستون فقرات شده و در عین حال سبب محدودیت حرکتی نیز می‌شوند. البته تنها در موارد شدید از جراحی استفاده می‌شود. در موارد خفیف، تقویت عضلات به بیمار توصیه می‌شود.  عضلات می‌توانند راستای استخوان‌ها را کنترل کنند و تقویت عضلات باعث بهبود درد و خستگی می‌شود. دیگر روش‌های کاهش کمردرد ناشی از اسکولیوز شامل ورزش، درمان دستی و استفاده از بریس می‌باشند.

درمان اسکولیوز با شنا و ورزش در آب 

پزشک جهت بهبود اسکولیوز معمولاً استفاده از ورزش شنا را به بیمار توصیه می‌کند چرا که باعث افزایش انعطاف‌پذیری بدن می‌شود.

بسیاری از ورزش‌های دیگر مانند وزنه‌برداری باعث افزایش فشار وارد بر ستون فقرات و تشدید درد می‌شوند. در زمان شنا در آب، نیروی جاذبه تاثیری بر بدن ندارد. شنا باعث تقویت و افزایش مقاومت عضلات و همچنین بهبود جریان خون و انعطاف‌پذیری بدن می‌شود. در زمان شنا کردن، حرکت در سمت چپ و راست بدن به طور مساوی و متناسب صورت می‌گیرد و در نتیجه به بهبود تقارن بدن کمک می‌کند. شنا روش بسیار موثری در بهبود تدریجی علائم اسکولیوز محسوب می‌شود.

شنا همچنین باعث کاهش استرس می‌شود و در بیماران مبتلا به اسکولیوز به میزان قابل توجهی می‌تواند سبب رفع درد مزمن شود.

بیماران مبتلا به اسکولیوز در زمان شنا کردن با چه مشکلاتی روبرو هستند؟ 

اگرچه ورزش شنا برای افراد مبتلا به اسکولیوز و به منظور رفع درد ناشی از این عارضه بسیار مفید و مؤثر می‌باشد، توانایی بیمار در انجام این ورزش به شدت عارضه و همچنین وضعیت کلی سلامتی بیمار و آمادگی جسمانی و تناسب اندام او بستگی دارد. انجام برخی از حرکات شنا برای بعضی از بیماران مبتلا به اسکولیوز دشوار می‌باشد. افرادی که دارای محدودیت حرکتی و درد در عضلات خود هستند، می‌توانند از حرکات آرام و ملایم که در حد توانشان است جهت آماده‌سازی بدن خود استفاده کنند. حتی قرار گرفتن در آب استخر بدون انجام هیچ ورزشی نیز دارای خاصیت درمانی می‌باشد.

آیا علاوه بر شنا و حرکات اصلاحی، ماساژ در رفع اسکولیوز تاثیری دارد؟

اگرچه حرکات کششی و ورزش‌هایی مانند شنا روش درمانی مناسبی جهت بهبود علائم اسکولیوز محسوب می‌شوند، ولی تنها بخشی از برنامه درمانی جهت کنترل و کاهش کمردرد به شمار می‌روند. در برنامه درمانی می‌توان از فیزیوتراپی و ماساژ عصبی – عضلانی و میوفاسیال نیز استفاده کرد. در بیشتر مواقع کجی ستون فقرات ناشی از اسکولیوز به طور کامل قابل رفع نمی‌باشد ولی بیمار می‌تواند با تقویت و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات، درد ناشی از این عارضه را کنترل کرده و عدم تقارن ایجاد شده در بدن را کاهش دهد.

جهت رفع کمردرد ناشی از اسکولیوز، متخصص فیزیوتراپی از ماساژ بافت عمیق یا ماساژ میوفاسیال و یا حرکات کششی مخصوص جهت بازیابی تعادل بدن استفاده می‌کند  در صورتی که شدت انحراف ستون فقرات ناشی از اسکولیوز خفیف یا متوسط باشد، روش‌های جلوگیری از تشدید این عارضه تأثیر بیشتری دارند و از افزایش خمیدگی ستون فقرات در آینده پیشگیری خواهد شد. متخصص فیزیوتراپی قسمت‌هایی از ستون فقرات که دارای کم‌ترین میزان تحرک هستند را مد نظر قرار داده و به بازیابی حرکتی بدن کمک می‌کند.

در چه صورت روش‌های طبیعی جهت درمان اسکولیوز از بیشترین تأثیر برخوردار هستند؟ 

روش‌های پیشگیری از تشدید علائم اسکولیوز باعث می‌شوند که بیمار بتواند میزان خمیدگی ستون فقرات را کنترل کند ولی جلوگیری از تغییر شکل ستون فقرات به طور کامل امکان‌پذیر نمی‌باشد. بنابر این در صورت ابتلا به اسکولیوز، بیمار می‌تواند به منظور کنترل علائم این عارضه و جلوگیری از افزایش انحراف ستون فقرات به متخصص ماساژ درمانی و یا متخصص فیزیوتراپی مراجعه کند.