گودی کمر به افزایش انحنای طبیعی کمر گفته می‌شود. کمر در حالت طبیعی دارای انحنا می‌باشد. در صورتی که زاویه این انحنا کمتر یا بیشتر از حد طبیعی باشد، باعث ایجاد مشکلات مختلفی از جمله درد و ناهم‌راستایی ستون فقرات می‌شود. البته تعیین زاویه طبیعی گودی دشوار می‌باشد. طبق ارزیابی برخی از پزشک‌ها اندازه طبیعی گودی کمر بین 39 تا 53 درجه می‌باشد. البته زاویه گودی کمر از فردی تا فرد دیگر بسیار متفاوت است.
راه‌های تشخیص گودی کمر
ارزیابی گودی کمر
برای ارزیابی گودی کمر، استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس اولین قدم است. با این حال، بررسی گودی کمر با استفاده از این روش نیز دشوار است. تحقیقات نشان داده است که وضعیت بدن و تعداد مهره‌های ستون فقرات می‌توانند در نتیجه بررسی، تأثیرگذار باشند. علاوه بر این، عوامل دیگری نیز می‌توانند سنجش زاویه گودی کمر را دشوار کنند. این عوامل شامل موارد زیر می‌باشند:
- سن
- جنسیت
- قوم و نژاد
- فعالیت‌های ورزشی
- میزان فعالیت روزانه
- قدرت
- انعطاف‌پذیری
- شاخص توده بدنی (مقایسه وزن و قد شخص جهت سنجش سلامت وزنی)
تعیین زاویه گودی کمر
پزشک از روش‌های مختلفی برای بررسی تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس و تعیین زاویه گودی کمر استفاده می‌کند. این روش‌ها عبارتند از :
- تعیین زاویه کابِ (Cobb) انحنای کمر با توجه به تصویر گرفته شده با اشعه ایکس
- روش ارزیابی گودی کمر با استفاده از رادیولوژی
- استفاده از روش خط‌کشی خلفی هریسون
با توجه به تحقیقات انجام شده، تعیین زاویه کاب معمولاً دقیق‌ترین روش برای اندازه‌گیری گودی کمر می‌باشد.
از اندازه‌گیری گودی کمر در چه مواردی استفاده می‌شود؟
زاویه گودی کمر به جراحان در تعیین محل و روش انجام برش جراحی کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که بین زاویه گودی کمر و بیماری‌های مرتبط با ستون فقرات مانند اسپوندیلوز و لغزش مهره ارتباط وجود دارد. بنابراین، اندازه‌گیری زاویه گودی کمر برای ارزیابی احتمال بروز این بیماری‌ها استفاده می‌شود. همچنین، در صورت بروز این بیماری‌ها، دانستن زاویه گودی کمر در انتخاب و تعیین روش‌های درمانی مؤثر است.
مطالعات و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهند که رابطه مستقیمی بین درد کمر و کاهش زاویه گودی کمر وجود دارد. این رابطه به ویژه زمانی که کاهش زاویه گودی کمر با تخریب دیسک بین مهره‌ای یا فتق دیسک مرتبط باشد، بسیار مهم است.
کاهش و افزایش گودی کمر چه عوارضی به دنبال دارد؟
با توجه به دشواری اندازه‌گیری دقیق گودی کمر، تشخیص وضعیت طبیعی و سالم بدن نیازمند بررسی دقیق‌تری است. در وضعیت طبیعی، گودی کمر به مشکلی منجر نمی‌شود. اما اگر میزان گودی کمر از حد طبیعی بیشتر شود، ممکن است منجر به درد و فشار در عضلات شود. علاوه بر این، این موضوع می‌تواند احتمال بروز درد مفصل فاست یا آرتروز ستون فقرات را افزایش دهد.
به طور کلی، خمیده بودن پشت بدن در حالت نشسته بلندمدت باعث کاهش گودی کمر طبیعی می‌شود. در این حالت، احتمال آسیب دیدگی در دیسک‌های ستون فقرات افزایش می‌یابد.
بسیار نادر است که در زمان تولد، گودی کمر بیشتر یا کمتر از حد طبیعی باشد. در بیشتر موارد، عادت‌های نادرست در نحوه نشستن، ایستادن و دیگر وضعیت‌های بدنی مرتبط، علت اصلی افزایش یا کاهش گودی کمر محسوب می‌شوند.
دلایل شایع ایجاد گودی کمر
گودی کمر در اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شود. این عوامل عبارتند از :
لغزش مهره
در این عارضه یکی از دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقرات بر روی استخوان مهره پایینی می‌لغزد. این عارضه به کمک معالجات پزشکی و جراحی قابل درمان است.
آکندروپلازی
آکندروپلازی نوعی کوتاه‌قدی مادرزادی محسوب می‌شود. به علت کوتاه بودن طول اندام‌ها، بر ستون فقرات در قسمت کمر فشار زیادی وارد می‌شود و در نتیجه انحنای کمر افزایش پیدا می‌کند.
پوکی استخوان
پوکی استخوان یک عارضه تخریبی استخوان است که با افزایش سن مرتبط می‌باشد. در این عارضه تراکم استخوان به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرده و خطر شکستگی استخوان افزایش پیدا می‌کند. کاهش تراکم استخوان در ناحیه کمر، باعث افزایش احتمال ایجاد گودی کمر می‌شود.
استئوسارکوم
استئوسارکوم نوعی تومور بدخیم استخوانی است که معمولاً در استخوان تیبیا (درشت‌نی) نزدیک مفصل زانو ایجاد می‌شود. این بیماری همچنین ممکن است در اندام‌های فوقانی بدن نزدیک شانه نیز ایجاد شود. به علت بدخیم بودن استئوسارکوم، این بیماری می‌تواند بر ستون فقرات اثر گذاشته و باعث ایجاد گودی کمر بشود.
چاقی و اضافه‌وزن
احتمال ایجاد گودی کمر در افراد چاق بیشتر است. وزن اضافی فشار زیادی بر ستون فقرات وارد می‌کند و منجر به افزایش خمیدگی ستون فقرات در ناحیه کمر می‌شود.
وضعیت نادرست بدنی
یکی از شایع‌ترین عوامل افزایش گودی کمر وضعیت نادرست بدنی می‌باشد. عضلات کمر باعث ثبات و محافظت از ستون فقرات می‌شوند و نشستن در حالت نامناسب باعث سفتی بیش از حد این عضلات می‌شود. در نتیجه راستای ستون فقرات از حالت عادی خارج شده و انحنای ستون فقرات افزایش پیدا می‌کند. احتمال ایجاد گودی کمر در افرادی که دارای مشاغل اداری هستند بیشتر است.
عدم تحرک
احتمال ایجاد گودی کمر در افرادی که در زندگی خود تحرک کافی ندارند بیشتر است. ورزش نکردن باعث ضعیف شدن عضلات بالاتنه و اطراف لگن می‌شود. عضلات ضعیف قادر به حفاظت از ستون فقرات نیستند و در نتیجه گودی کمر ایجاد می‌شود.
علائم گودی کمر
علائم شایع گودی کمر عبارتند از :
افزایش خمیدگی کمر
افزایش انحنا در قسمت کمر نیاز به بررسی پزشکی دارد. در بیشتر موارد افزایش خمیدگی باعث ایجاد گودی کمر می‌شود. در این صورت بایستی سریعاً به پزشک مراجعه شود.
کمردرد
کمردرد متداول‌ترین نشانه گودی کمر می‌باشد. حتی در صورتی که گودی کمر شدید نباشد نیز امکان دارد کمردرد ایجاد شود. بنابراین در صورت ایجاد کمردرد بایستی از تصویربرداری با اشعه ایکس جهت تشخیص عارضه استفاده شود.
احساس گزگز و بی‌حسی
بی‌حسی و احساس گزگز (سوزن سوزن شدن) در دست‌ها، باسن، پشت ران‌ها و پاها ایجاد می‌شود. این حس‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که اعصاب در این قسمت‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند. در این صورت بایستی سریعاً به پزشک مراجعه شود.
اختلال در عملکرد روده و مثانه
در صورت که گودی کمر شدید باشد، امکان دارد بی‌اختیاری ادرار و مدفوع ایجاد شود.
راه‌های درمان گودی کمر
افرادی که دارای گودی کمر خفیف هستند، به معالجات پزشکی نیاز ندارند. ولی چنانچه میزان گودی کمر شدید باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. برخی از گزینه‌های درمانی جهت بهبود گودی کمر عبارتند از :
- استفاده از داروهای مُسکن جهت کاهش درد ناشی از گودی کمر
- مصرف داروهای ضد التهاب برای کاهش ورم بافت‌های نرم
- فیزیوتراپی جهت تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکتی
- چنانچه وزن فرد بیش از حد طبیعی میزان شاخص توده بدنی است، کاهش وزن می‌تواند باعث بهبود گودی کمر شود.
- استفاده از بریس در کودکان و نوجوانان برای رفع گودی کمر مؤثر است.
- در موارد شدید، جهت رفع گودی کمر بایستی از جراحی استفاده شود.
- مصرف مکمل‌های غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D
- اصلاح وضعیت بدنی جهت بهبود گودی کمر الزامی است.
بهترین راه جهت حفظ انحنای طبیعی کمر انجام ورزش می‌باشد. صرف نظر از میزان گودی کمر، داشتن عضلات قوی در قسمت مرکزی بدن باعث حفظ گودی کمر در حالت طبیعی می‌باشد. در صورتی که میزان گودی کمر بیش از حد طبیعی باشد، ورزش می‌تواند باعث بهبود این عارضه شود.
چشم‌انداز درمان و احتمال بهبودی
در بیشتر موارد گودی کمر باعث ایجاد مشکلات جدی نمی‌شود؛ ولی جهت انجام صحیح حرکات و بهبود انعطاف‌پذیری، مراقبت از ستون فقرات اهمیت زیادی دارد. عدم درمان گودی کمر باعث ایجاد درد دائمی و عارضه‌های مرتبط با ستون فقرات، لگن و اعضای داخلی بدن می‌شود.
