ستون فقرات به طور طبیعی دارای چندین خمیدگی است. در صورتی که خمیدگی خلـفی ستون فـقرات توراسـیک (در قسمت قفسه سینه) بیش از حد طبیعی باشد، کیفوز توراکولومبار ایجاد می‌شود . در اثر این نوع کیفوز، قسمت فوقانی پشت بدن بیشتر از حد عادی خمیده به نظر می‌رسد.
خمیدگی ستون فقرات توراسیک در حالت عادی بین ۲۰ تا ۴۰ درجه است. در صورتی که این میزان از ۴۰ درجه بیشتر شود، خمیدگی غیر طبیعی محسوب می‌شود. امکان دارد کیفوز در هر سنی در مردان و زنان ایجاد شود؛ ولی این عارضه در زنان زودتر بروز می‌کند.
انواع مختلف کیفوز و دلایل ایجاد کیفوز توراکولومبار
انواع متداول کیفوز توراکولومبار و دلایل ایجاد آن عبارتند از :
- کیفوز وضعیتی : کیفوز وضعیتی شایع‌ترین نوع کیفوز می‌باشد و در اثر وضعیت نادرست بدنی ایجاد می‌شود. در نوع خفیف کیفوز وضعیتی، عضلات به مرور زمان سفت و ضعیف می‌شوند و باعث ایجاد خمیدگی غیرطبیعی ستون فقرات می‌شوند. این حالت بیشتر در نوجوانان و جوانان ایجاد می‌شود.
- کیفوز شوئرمن : این نوع کیفوز در اثر نقص صفحه رشد بدنه مهره در دوره نوجوانی ایجاد می‌شود و باعث می‌شود تا ارتفاع مهره در قسمت جلو کمتر از قسمت عقب بشود. عدم درمان سبب تشدید عارضه می‌شود. این نوع کیفوز بیشتر در پسران رایج است.
- کیفوز مادرزادی : این نوع کیفوز زمانی که جنین در رحم است ایجاد می‌شود. در این حالت ستون فقرات به درستی تشکیل نمی‌شود و باعث ایجاد انحنای غیر طبیعی ستون فقرات می‌شود.
- کیفوز عصبی-عضلانی : این نوع کیفوز با بیماری‌های عصبی-عضلانی دیگر مانند فلج مغزی، اسپینا بیفیدا (مهره شکاف‌دار)، فلج اطفال و دیستروفی عضلانی مرتبط است.
- کیفوز مرتبط با افزایش سن : تخریب ستون فقرات در اثر افزایش سن باعث کاهش ارتفاع دیسک‌های ستون مهره می‌شود و بر انحنای طبیعی ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. عارضه‌هایی مانند پوکی استخوان منجر به ضعیف شدن استخوان‌ها شده و می‌تواند باعث ایجاد کیفوز نیز بشود.
- دلایل دیگر : شکستگی مهره‌ها، عفونت ستون فقرات، اسپوندیلیت آنکیلوزان، تومورهای ستون فقرات یا کوتاه‌قامتی می‌توانند باعث ایجاد کیفوز بشوند.
علائم کیفوز توراکولومبار
بسته به نوع و شدت کیفوز توراکولومبار، علائم شامل موارد زیر می‌باشند :
- خمیدگی یا برجستگی پشت بدن
- درد خفیف تا شدید در کمر و شانه‌ها
- خستگی
- کاهش قدرت و توانایی حرکتی
- سفتی و احساس درد هنگام لمس در ستون فقرات
علائم در موارد شدید عبارتند از :
- دشواری در تنفس، درد در قفسه سینه
- علائم عصبی مانند از دست دادن حس‌ها، از دست دادن کنترل روده و مثانه
بهترین درمان برای کیفوز توراکولومبار چگونه انتخاب می‌شود؟
درمان کیفوز توراکولومبار به وضعیت و شدت عارضه بستگی دارد. عواملی که در انتخاب گزینه درمانی مناسب تأثیر دارند عبارتند از:
- شدت خمیدگی در پشت بدن
- میزان انعطاف‌پذیری در قسمت دارای خمیدگی
- ادامه یا توقف رشد جسمانی فرد
- اهمیتی که فرد به ظاهر خود می‌دهد
- توقعات و انتظارات بیمار
جهت درمان کیفوز توراکولومبار، درک ساختار بخش فوقانی پشت بدن (ستون فقرات توراسیک) از اهمیت زیادی برخوردار است. ستون فقرات انسان در حالت طبیعی دارای خمیدگی می‌باشد، ولی چنانچه این میزان از ۴۵ درجه بیشتر شود، خمیدگی غیر طبیعی محسوب می‌شود. عدم درمان این خمیدگی غیر طبیعی به مرور زمان باعث ایجاد درد شدید و تغییر شکل شدید ستون فقرات می‌شود.
راه‌های درمان کیفوز توراکولومبار
انتخاب روش درمانی مناسب به دلیل ایجاد عارضه، نوع و شدت کیفوز بستگی دارد. در موارد خفیف تا شدید به جراحی نیازی نمی‌باشد؛ در این موارد جهت بهبود علائم از داروهای مُسکن و ضد التهاب استفاده می‌شود.
علائم مرتبط با کیفوز وضعیتی با گذشت زمان تشدید نمی‌شوند. فیزیوتراپی شامل درمان دستی، ورزش و نوارهای درمانی از اقدامات اولیه درمانی جهت بهبود کیفوز وضعیتی به شمار می‌آیند.
در مورد کیفوز شوئرمن، ورزش و استفاده از بریس برای جلوگیری از پیشرفت بیماری توصیه می‌شود. در موارد شدید، از روش‌های جراحی شامل فیوژن ستون فقرات استفاده می‌شود.
استفاده از بریس
در مواردی که خمیدگی ملایم باشد و فرد همچنان در حال رشد باشد، خمیدگی تشدید نشده باشد و یا درد خفیف باشد به دخالت پزشکی نیازی نمی‌باشد. در این حالت برای نظارت مداوم بر خمیدگی، بایستی به طور مرتب از تصویربرداری با اشعه ایکس یا آزمایش‌های دیگر استفاده شود. در صورت تشدید خمیدگی از روش‌های درمانی دیگری استفاده خواهد شد.
در صورت وجود خمیدگی شدیدتر و در صورتی که بیش از یک سال از زمان رشد باقی مانده باشد، از روش‌های درمانی تهاجمی‌تری استفاده می‌شود. در این حالت از بریس استفاده می‌شود. بریس می‌تواند در طول سال‌های رشد، خمیدگی بیش از حد را رفع یا متوقف کند. در نتیجه درد نیز کاهش پیدا می‌کند.
برای تأثیر بیشتر (خصوصاً در اوایل دوره درمان) بریس بایستی تقریباً در تمام طول روز استفاده شود. بسته به شدت و پیشرفت خمیدگی، بایستی برای یک یا دو سال از بریس استفاده شود. استفاده از بریس جهت بهبود خمیدگی‌های تا بیش از ۷۵ درصد مؤثر است. سابق بر این تصور می‌شد که به علت توقف رشد ستون فقرات، استفاده از بریس بی‌تأثیر است؛ ولی تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که پس از پایان رشد نیز احتمال بهبودی وجود دارد. همچنین امروزه بریس‌ها با ظاهری مناسب‌تر و با وزن کمتری تولید می‌شوند. به طوری که فرد می‌تواند بریس را زیر لباس خود بسته و در انواع فعالیت‌ها شرکت کند.
بسیاری از پزشک‌ها استفاده از بریس‌هایی مانند بریس بوستون به جای بریس میلواکی که قدیمی‌تر و بزرگ‌تر هستند را توصیه می‌کنند.
فیزیوتراپی
همزمان با استفاده از بریس، برنامه فیزیوتراپی شامل ورزش‌های تقویتی و کشش عضله همسترینگ نیز به کار برده می‌شود. البته ورزش باعث رفع ناهنجاری نمی‌شود؛ ولی در بهبود انعطاف‌پذیری و تسکین کمردرد و خستگی مؤثر است.
بهتر است از ورزش‌های کم‌برخورد مانند ایروبیک، شنا و دوچرخه‌سواری استفاده شود. از انجام ورزش‌هایی که شامل پرش و برخوردهای شدید هستند و باعث استفاده بیش از حد و وارد آمدن فشار شدید بر کمر می‌شوند بایستی اجتناب شود.
فیزیوتراپی همچنین می‌تواند باعث افزایش آگاهی افراد در مورد عارضه مورد نظر نیز بشود. در مورد کیفوز شوئرمن، فیزیوتراپی بر تغییر در نحوه انجام فعالیت‌ها جهت کاهش احتمال کمردرد مزمن در دوران بزرگسالی تاکید دارد.
در صورتی که درد شدید باشد، مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و استفاده از پدهای حرارتی باعث تسکین درد می‌شوند. افرادی که در خوابیدن دچار مشکل هستند می‌توانند از بالش اضافی در قسمت کمر استفاده کنند.
تمرین ورزشی
ورزش جهت اصلاح وضعیت بدنی و تقویت عضلات در بهبود کیفوز توراکولومبار بسیار مؤثر است. قدرت بدنی و انعطاف‌پذیری ناشی از ورزش منظم در بهبود کیفوز، خصوصاً کیفوز شوئرمن تأثیر به سزایی دارد.
کشش و تقویت عضلات در قسمت گردن و قفسه سینه اهمیت زیادی دارد. عضلات مرکزی بدن، عضلات باسن و همسترینگ جزو گروه عضلات مؤثر در کیفوز ناشی از وضعیت نادرست بدنی محسوب می‌شوند و تقویت این عضلات از اهمیت زیادی برخوردار است.
انقباض گردن در حالت خوابیده
به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوها را خم کنید، کف پا روی زمین قرار داده شود. چانه خود را به سمت بدن خود، پایین بیاورید به طوری که سر به سمت عقب روی زمین کشیده شود. این وضعیت را برای مدت ۱۰ ثانیه حفظ کنید و سپس به حالت اول برگردید. این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
حرکت دست روی دیوار
پشت به دیوار قرار بگیرید و پاها به اندازه ۱۸ تا ۲۰ اینچ از دیوار فاصله داشته باشند. قسمت فوقانی پشت بدن، شانه‌ها و باسن بایستی به دیوار تکیه داده شوند. دستان خود را به دو طرف خود برده و از قسمت آرنج خم کنید به طوری که بازوها با زمین موازی باشند و ساعدها به دیوار فشار داده شوند. همراه با تنفس دستان خود را به سمت بالا روی دیوار حرکت دهید، سپس همراه با بازدم به حالت اول بازگردید. موقع انجام این حرکت با استفاده از عضلات مرکزی بدن از ایجاد قوس در کمر جلوگیری کنید.
حرکت کبری
به روی زمین دراز بکشید به شکلی که صورت به سمت زمین باشد؛ دست‌ها در دو طرف بدن قرار داده شوند و کف دست به سمت بالا باشد. سر و سینه خود را از زمین بلند کنید. دست‌ها را از بدن خود دور کنید و انگشت شست هر دوست به سمت بالا باشد. چانه را به سمت بدن خود به پایین بیاورید. برای مدت ۱۵ تا ۲۰ ثانیه در همین حالت بمانید و سپس به حالت اول بازگردید. این حرکت را ۶ بار تکرار کنید.
حرکت سوپرمن
به روی شکم روی زمین دراز بکشید و هر دو دست را به سمت جلو در حالت کشیده قرار دهید. دست‌ها و پاهای خود را از زمین بلند کنید. سپس دست و پای خود را در حالت کشیده قرار دهید. هنگام انجام این حرکت از عضلات مرکزی بدن و باسن استفاده کنید. این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
کشش قدرتی
یک عدد کش ورزشی را به دستگیره در ببندید. انتهای کش را در دست بگیرید؛ پاها به اندازه عرض شانه از هم فاصله داشته باشند. آرنج‌های خود را خم کنید و شانه‌های خود را از عقب به هم نزدیک کنید. سپس به آرامی به حالت اول بازگردید و این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید. پیش از انجام این تمارین ورزشی و در صورتی که هر یک از این تمارین باعث تشدید درد می‌شوند با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید.
جراحی
به ندرت از جراحی برای درمان کیفوز توراکولومبار استفاده می‌شود و معمولاً پیش از جراحی، گزینه‌های درمانی غیر جراحی در نظر گرفته می‌شوند.
امکان دارد در موارد ناهنجاری شدید مانند خمیدگی بیش از ۷۵ درجه در کیفوز توراسیک، وجود اختلالات عصبی و بروز درد ناشی از ناهنجاری از جراحی استفاده شود.
هدف از انجام جراحی کاهش ناهنجاری و تسکین درد و علائم عصبی است. جراحی معمولاً شامل موارد زیر می‌باشد :
- توراکوتومی قدامی برای آزاد کردن بافت‌ها، برداشتن دیسک‌ها و پیوند استخوان جهت فیوژن ستون فقرات توراسیک.
- استفاده از ابزاری مانند میله، سیم و پیچ برای مستقیم نگه داشتن ستون فقرات در حین فیوژن
در جراحی فیوژن از افزایش خمیدگی جلوگیری می‌شود. کیفوز توراکولومبار معمولاً در ستون فقرات توراسیک یا قفسه سینه ایجاد می‌شود. در این قسمت تقریباً هیچ حرکتی وجود ندارد و به همین علت فیوژن در این قسمت بر حرکت طبیعی ستون فقرات اثر نمی‌گذارد و بعد از جراحی باعث ایجاد درد نمی‌شود.
روش‌های جلوگیری از کیفوز توراکولومبار
با اصلاح وضعیت بدنی و مراقبت از کمر می‌توان از کیفوز توراکولومبار جلوگیری کرد. رعایت موارد زیر در جلوگیری از ایجاد کیفوز توراکولومبار مؤثر است :
- از کج نشستن و خمیده کردن بدن خود خودداری کنید.
- وضعیت صحیح بدنی هنگام نشستن را رعایت کنید؛ پشت بدن بایستی صاف باشد. از یک بالش در قسمت گودی کمر استفاده کنید.
- از حمل کیف مدرسه سنگین خودداری کنید؛ چرا که بر عضلات و رباط‌های پشت بدن فشار وارد می‌کند. بهتر است از کوله‌پشتی سبک استفاده شود.
- جهت تقویت عضلات کمر و حفظ انعطاف‌پذیری، به طور منظم ورزش کنید. ورزش‌هایی مانند شنا، دو، پیاده‌روی و یوگا برای جلوگیری از کیفوز توراکولومبار مؤثر هستند.
