عوارض بیماری اسکولیوزیس در صورت عدم درمان چیست؟

اسکولیوز معمولاً در دوران نوجوانی تشخیص داده می‌شود و می‌تواند در آینده به عوارض متعددی دامن بزند، به ویژه اگر اقدام مناسب برای درمان آن انجام نشود. اکثر موارد انحراف ستون فقرات را می‌توان قبل از بروز عوارض جدی درمان کرد؛ اما اگر درمان انجام نشود، احتمال دارد که اسکولیوز مشکلات جدی‌تری را برای بیمار به وجود بیاورد. از این گذشته برخی بیمارانی که جراحی فیوژن یا خشک کردن مهره‌های ستون فقرات را انجام می‌دهند، در آینده با عوارض نامطلوبی روبه‌رو می‌شوند.

عوارض بیماری اسکولیوز

اکثر موارد اسکولیوز خفیف است و عوارض جدی انگشت‌شماری را به دنبال دارد، بااین حال بعضی موارد انحراف ستون فقرات عوارضی جدی از قبیل موارد زیر را به بیمار تحمیل می‌کند:

• آسیب قلبی و ریوی: اگر انحراف ستون فقرات شدید باشد، قفسه سینه به قلب و ریه‌ها فشار می‌آورد. در نتیجه نفس کشیدن برای بیمار سخت می‌شود و قلب نمی‌تواند خون را به خوبی پمپاژ کند و به این ترتیب آسیب قلبی و ریوی به وجود می‌آید.
• احساس درد در کمر و پشت بدن: چنانچه بیمار از دوران کودکی دچار انحراف ستون فقرات باشد، احتمال دارد که در سنین بالاتر دچار کمر درد مزمن بشود.
• ظاهر: به موازات پیشرفت اسکولیوز، تغییرات محسوسی در بدن ایجاد می‌شود. برای مثال شانه‌ها یا مفصل‌های ران نامتقارن می‌شود، دنده‌ها برآمده می‌شود یا کمر و بالاتنه به یک سمت متمایل می‌گردد. این تغییرات اعتماد به نفس بیمار را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود از شکل بدن خود خجالت بکشد.

تاثیر اسکولیوز بر استخوان‌ها

اسکولیوز می‌تواند به استئوپنی منجر شود، که نشانگر کاهش تراکم استخوان است. با این حال، در اسکولیوز، استئوپنی به طور شدیدی نیست که بتوان آن را به عنوان پوکی استخوان تشخیص داد. دختران نوجوان مبتلا به اسکولیوز ممکن است به استئوپنی مبتلا شوند. برخی پزشکان توصیه می‌کنند که در صورت ابتلا به اسکولیوز، آزمایش تراکم استخوان انجام شود. اندازه‌گیری کاهش تراکم استخوان می‌تواند به عنوان یک ابزار مفید برای پیش‌بینی پیشرفت انحراف ستون فقرات مورد استفاده قرار گیرد.

اگر استئوپنی درمان نشود، ممکن است پیشرفت کرده و به پوکی استخوان تبدیل شود. پوکی استخوان با کاهش شدید تراکم استخوان همراه است و در نهایت منجر به ضعف و شکنندگی استخوان‌ها می‌شود، به حدی که استخوان‌ها به سهولت شکسته می‌شوند. پوکی استخوان عموماً در خانم‌های پس از یائسگی دیده می‌شود. همچنین، نوجوانان مبتلا به اسکولیوز نیز در سنین بالاتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.

اگر اسکولیوز درمان نشود، چه عوارضی را در سنین بالاتر ایجاد می‌کند؟ 

چنانچه اسکولیوز برای مدتی طولانی درمان نشود، بیمار دچار درد مزمن و عوارض متعدد دیگر می‌گردد. اکثر علائمی که در ادامه به آنها اشاره می‌شود، صرفاً زمانی بروز می‌یابد که انحراف ستون فقرات به درجه معینی برسد؛ بنابراین با درمان به موقع می‌توان از بروز این عوارض جلوگیری کرد.

• مشکلات تنفسی: چنانچه اسکولیوز برای مدتی طولانی درمان نشود، افزایش انحراف ستون فقرات به قفسه سینه فشار می‌آورد و فضای ریه‌ها را محدود می‌کند. در نتیجه بیمار دچار تنگی نفس می‌شود.
• پا درد: موارد پیشرفته اسکولیوز و عدم تقارن لگن ناشی از آن باعث می‌شود که یک پا کوتاه‌تر از دیگری به نظر برسد. این ناهنجاری بر حالت اندامی بیمار و شیوه راه رفتن وی تاثیر می‌گذارد و به نوبه خود موجب می‌گردد که عضلات به دلیل تلاش بیش از حد برای حفظ تعادل زودتر خسته شود.
• مشکلات قلبی ـ عروقی: چنانچه انحراف ستون فقرات آن‌قدر شدید شود که به قفسه سینه فشار بیاورد، بیمار دچار مشکلات قلبی می‌شود. موارد شدیدتر حتی می‌تواند به نارسایی قلبی دامن بزند؛ البته این حالت بسیار نادر است.
• تنگی کانال نخاعی: بیماران در هر سنی که باشند، بعید است در اثر ابتلا به اسکولیوز دچار مشکلات عصبی شدید بشوند، بااین حال انحراف ستون فقرات باعث تنگی کانال نخاعی می‌شود که در نهایت مشکلات عصبی، ضعف یا درد پا را به دنبال دارد.

عوارض بعد از جراحی انحراف ستون فقرات 

همواره در جراحی‌هایی که بر روی ستون فقرات یا نزدیک به آن انجام می‌شود، احتمال بروز عوارض کوتاه مدت یا بلندمدت وجود دارد. جراحی فیوژن ستون فقرات که برای رفع انحراف ستون فقرات انجام می‌شود، گاهی باعث بروز عوارض زیر در آینده می‌شود:

• بدشکلی صاف شدن کمر: ممکن است بعد از جراحی اصلاحی انحراف ستون فقرات، انحنای C شکل کمر از بین برود. ازآنجایی که مهره‌های کمر در جراحی فیوژن به هم جوش داده می‌شود، امکان دارد قوس طبیعی کمر از دست برود. این بدشکلی معمولاً در سنین بالاتر، بین 30 تا 50 سالگی نمود پیدا می‌کند.
• سندرم انتقالی: در حالتی که ستون فقرات عملکرد عادی دارد، هر بخشی از آن سهمی در تحمل وزن و استرسی دارد که در اثر فعالیت‌ها و حرکات روزمره به ستون فقرات وارد می‌شود. اما وقتی عملکرد یک یا چند قسمت از ستون فقرات مختل می‌شود، بقیه بخش‌ها باید فشار و استرس بیشتری را تحمل کنند تا نقص عملکرد بخش‌های دیگر جبران شود. بنابراین وقتی مهره‌ها به هم جوش داده می‌شود، مهره‌های مجاور محل جراحی مجبور به تحمل فشار بیشتری می‌شوند و به مرور زمان آسیب می‌بینند.

با درمان اسکولیوز قبل از شدت گرفتن انحراف ستون فقرات، می‌توان عوارض مختلفی را که آن به دنبال دارد، بهبود بخشید و جلوی بروز آنها را گرفت. حائز اهمیت است که بدانید جراحی تنها یک روش برای اصلاح انحراف ستون فقرات نیست.

سوالات متداول 

عامل‌های خطر اسکولیوز چیست؟  

عامل‌های خطر شایع‌ترین نوع اسکولیوز، یعنی اسکولیوز ایدیوپاتیک یا بدون علت مشخص به شرح زیر است:

• سن: علائم معمولاً در دوران جهش رشد کودک و دقیقاً قبل از بلوغ، یعنی در بازه سنی 9 ـ 15 سال شروع می‌شود.
• جنسیت: دختران بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسکولیوز قرار دارند. هرچند نرخ ابتلای دخترها و پسرها به اسکولیوز خفیف تقریباً یکسان است، اما احتمال پیشرفت انحراف ستون فقرات و ضرورت یافتن انجام درمان‌های تهاجمی‌تر در دخترها بیشتر است.
• سابقه خانوادگی: به نظر می‌رسد که اسکولیوز ارثی است و سابقه وجود انحراف ستون فقرات در بستگان نسبی، احتمال ابتلا به اسکولیوز را افزایش می‌دهد.

آیا اسکولیوز باعث کمردرد می‌شود؟

انحراف ستون فقرات در نوجوانان معمولا با درد کمر و پشت بدن همراه نیست، هرچند انحراف‌های شدیدتر ممکن است باعث درد و ناراحتی بیمار بشود.

اگر دچار کمردرد شدید همراه با ضعف یا بی‌حسی اندام‌ها شدید، به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم برای تعیین منشأ درد انجام شود.

آیا امکان دارد انحراف ستون فقرات خود به خود به مرور زمان بهتر شود؟

در برخی موارد، اسکولیوز ایدیوپاتیک (نامشخص) بسیار خفیف و بدون درمان بهبود می‌یابد، اما این موارد باید به عنوان استثنا در نظر گرفته شوند. همچنین، در بسیاری از کودکان، انحراف ستون فقرات به صورت ملایم است و نیاز به درمان ندارد. این گروه از کودکان بدون مشکلات به زندگی روزمره خود ادامه می‌دهند، با این حال انحراف کمی همچنان باقی می‌ماند.

با این حال، اگر اقدام به درمان انحراف‌های شدیدتر نکنید، تنها امیدوار می‌توانید باشید که انحراف بیشتری رخ ندهد. پیشرفت انحراف وابسته به سال‌های باقیمانده از رشد کودک است. اگر رشد کودک تقریباً کامل شده باشد، انتظار می‌رود که انحراف بیشتری رخ ندهد. با این حال، اگر ستون فقرات کودک هنوز در حال رشد باشد، احتمال بروز انحراف بیشتر بسیار بالاتر خواهد بود.

برای جلوگیری از بیشتر شدن انحراف چه کاری می‌توانم انجام بدهم؟

تنها روش‌های درمانی که کارآمدی آنها در درمان انحراف ستون فقرات اثبات شده است، جراحی و بستن بریس است. هیچ گونه شواهدی در متون پزشکی فعلی وجود ندارد که نشان بدهد فیزیوتراپی، تحریک الکتریکی، درمان دستی یا روش‌های دیگر مزایای بلندمدتی برای اصلاح انحراف ستون فقرات دارد. ورزش درمانی خاص اسکولیوز (SSE) در کنار استفاده از بریس می‌تواند مفید باشد، البته پژوهشگران در حال بررسی سودمندی این روش هستند.

آیا اسکولیوز ارثی است؟

بله، تقریباً 30 درصد از بیماران نوجوان مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک فردی را در خانواده خود دارند که دچار انحراف ستون فقرات بوده است. در حال حاضر پژوهش‌های متعددی برای تعیین ارتباط ارثی یا ژنتیکی اسکولیوز در دست انجام است.

آیا می‌توان از انحراف ستون فقرات پیشگیری کرد؟

خیر، خطر ابتلا به اسکولیوز احتمالاً توسط آرایش ژنتیکی هر فرد تعیین می‌شود و آنچه شما انجام داده‌اید، تاثیری بر انحراف ستون فقرات خود یا فرزندتان نداشته است. چون علت اسکولیوز ایدیوپاتیک هنوز مشخص نیست، طبعاً نمی‌توان راهی را برای پیشگیری از آن توصیه کرد. در مواردی که اسکولیوز ارثی است، کار چندانی نمی‌توان برای غلبه بر استعداد ژنتیکی ابتلا به اسکولیوز انجام داد.