شانه یخ‌زده زمانی رخ می‌دهد که بافت درون مفصل شانه ضخیم و سفت می‌شود و به مرور زمان شانه دچار گرفتگی می‌شود. این مشکل موجب بروز زخم و تشکیل بافت اضافه در جای زخم و محدود کردن دامنه حرکتی مفصل می‌شود. شانه یخ‌زده با نام کپسولیت چسبنده یا فروزن شولدر نیز شناخته می‌شود. مشکل شانه یخ‌زده برای بیمار ناتوان‌کننده است چرا که برای او محدودیت حرکتی ایجاد می‌کند. اگر دامنه حرکتی شانه محدود شود انجام کارهای روزمره مانند رانندگی یا خرید کردن مشکل می‌شود.
آیا مشکل شانه یخ‌زده دارید؟ اگر می‌خواهید درد خود را تسکین دهید، گذراندن یک دوره فیزیوتراپی می‌تواند درمانی ایمن و موثر برای شما باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی فیزیوتراپی شانه یخ‌زده و یا برای رزرو نوبت در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی امید، با شماره تلفن‌های 02188801800 تماس حاصل فرمایید.
علل بروز شانه یخ‌زده چیست؟
با توجه به اطلاعات موجود، علت اصلی بروز عارضه شانه یخ‌زده هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. برخی از تخصصی‌ها فرضیه مطرح کرده‌اند که سفت و ضخیم شدن بافت مفصلی ممکن است باعث زخم شدن در بافت کپسول شانه شده و سپس بافت جایگزین در محل زخم شکل می‌گیرد. کپسول شانه در واقع بافتی است که مفصل شانه را همراهی می‌کند. تشکیل بافت جایگزین در محل زخم کپسول شانه، باعث ضخیم و سفت شدن آن می‌شود و در نتیجه حرکت مفصل شانه محدود می‌شود. با این حال، هنوز تخصصی‌ها به طور دقیق نمی‌دانند چه عواملی ممکن است باعث تشکیل این بافت زخمی شوند.
علاوه بر این، عارضه شانه یخ‌زده ممکن است پس از یک آسیب به شانه رخ دهد. اگرچه این مورد کمتر رخ می‌دهد و در سایر موارد، علت اصلی بروز شانه یخ‌زده به طور دقیق مشخص نیست.
علائم و مراحل پیشروی شانه یخ‌زده
بیمار در ابتدا متوجه خشکی شانه و دردشانه می‌شود. این افراد متوجه می‌شوند که نمی‌توانند مانند قبل دست خود را آزادانه حرکت دهند. محدود شدن حرکت دست‌ها در انجام کارهای روزمره اختلال ایجاد می‌کند. خوابیدن، رانندگی کردن، و حتی لباس پوشیدن می‌تواند برای شخص تبدیل به چالش شود و ممکن است شخص در انجام کارهایش در محل کار دچار مشکل شود. در برخی مواد حتی حرکات ساده‌ای مانند بردن دست در جیب پشتی یا خاراندن کمر دردناک می‌شود.
علائم شانه یخ‌زده به تدریج بروز می‌کنند و کم کم برتر می‌شوند. سه مرحله برای تعیین شدت علائم شانه یخ‌زده وجود دارد. هر مرحله ممکن ست تا چند ماه طول بکشد:
- مرحله اول: آغاز یخ‌زدگی: در این مرحله، اولین نشانه درد است. خشکی و محدودیت دامنه حرکتی در حد خفیف وجود دارد اما در حال شدت گرفتن است. درد شانه در طول شب شدید‌تر است و ممکن است در خواب فرد اختلال ایجاد کند. این مرحله معمولا بین 2 تا 9 ماه طول می‌کشد.
- مرحله دوم: یخ‌زدگی کامل: در این مرحله درد کاهش پیدا می‌کند اما خشکی شانه و محدودیت حرکتی بسیار زیاد است. تمامی حرکات شانه در هر جهت خصوصا چرخش شانه به سمت خارج بسیار مشکل یا غیرممکن است. ممکن است بر اثر عدم حرکت دادن شانه برای مدت طولانی، عضلات این ناحیه ضعیف شده و تحلیل بروند. این مرحله ین 4 تا 12 ماه طول می‌کشد.
- مرحله سوم: ذوب شدن: در این مرحله درد باز هم کاهش پیدا می‌کند و خشکی شانه شروع به بهبود یافتن می‌کند. این مرحله به تدریج پیش می‌رود و دامنه حرکتی فرد رفته‌رفته به حالت عادی باز می‌گردد.
شدت علائم در هر یک از این مراحل و مدت زمان طول کشیدن هر مرحله برای هر یک از بیماران متفاوت است. در صورتی که بیمار برای درمان اقدام نکند ممکن است علائم حتی تا دو یا سه سال ادامه داشته باشند.
چه کسانی در معرض ابتلا به شانه یخ‌زده هستند؟
هرچند این عارضه ممکن است برای هر فردی پیش بیاید اما افراد خاصی بیش از دیگران در معرض ابتلا به شانه یخ‌زده هستند. اگر شما جزئی از این افراد هستید همیشه باید مراقب بروز علائم و نشانه‌های اولیه ی درد و خشکی شانه باشید وسعی کنید علت آن را بفهمید. فاکتورهای خطر برای بروز شانه یخ‌زده عبارتند از:
- تروما در گذشته نزدیک (انجام جراحی یا آسیب دیدگی در ناحیه شانه یا قفسه سینه)
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند سکته مغزی و دیابت
- ابتلا به التهاب مزمن مانند فیبرومالژی یا آرتروز
- سنین بین 40 تا 70 سال
- دوران پس از یائسگی در زنان
تشخیص
اگر شما مشکوک به بروز عارضه شانه یخ‌زده هستید، برای تشخیص دقیق حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. تشخیص شانه یخ‌زده معمولاً از طریق انجام معاینات بالینی در مطب امکان‌پذیر است. در صورتی که پزشک درباره تشخیص خود مطمئن نباشد، ممکن است توصیه کند عکسبرداری از شانه با استفاده از اشعه ایکس یا سایر روش‌های تصویربرداری دیگر انجام شود. با این حال، در بیشتر موارد نیاز به عکسبرداری وجود ندارد و تشخیص براساس معاینه بالینی قابل انجام است.
روش‌های درمانی
هدف از برنامه ی درمانی، کاهش درد و خشکی شانه است. در طول مدت زمانی که منتظر هستید مشکل شانه یخ‌زده شما رو به بهبودی برود، باید تا جایی که می‌توانید دامنه حرکتی مفصل شانه خود را حفظ کنید و آن را حرکت دهید.
توجه به حالت خوابیدن در شب
توجه داشته باشید که هرگز روی مفصلی که دچار خشکی شده است نخوابید. این کار موجب افزایش درد شما می‌شود. زمانی که دچار مشکل شانه یخ‌زده شده‌اید از پشتی و تشکی که بیشازحد نرم باشد استفاده نکنید.
درمان با رطوبت گرم
این روش ساده‌ترین درمان طبیعی برای شانه یخ‌زده است. یک حوله را با آب بسیار داغ خیس کنید. حوله را بچرخانید تا جایی که دیگر آب از آن نریزد. حالا حوله ی گرم را دور شانه خود بپیچید و بگذارید حداقل ده دقیقه در این حالت بماند یا تا زمانی صبر کنید که گرما به طور کامل جذب پوست شود. حوله را بردارید و سعی کنید شانه آسیب‌دیده خود را به آرامی و پیوسته حرکت دهید. این درمان باید حداقل پنج جلسه در یک روز انجام شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.
داروهای مسکن
اغلب پزشکان برای شانه یخ‌زده مسکن تجویز می‌کنند. ممکن است پزشک در ابتدا مسکن خفیفی تجویز کند تا ببیند آیا به تسکین درد بیمارکمکی می‌کند یا خیر. برای درد‌های شدید یا مداوم ممکن است کدوئین یا مسکن قوی‌تر تجویز شود. شما همچنین می‌توانید از مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب غیرتجویزی نیز استفاده کنید.
هرگونه دارویی عوارض جانبی دارد ، بنابراین حتماً اطلاعات مربوط به دارو را مطالعه کنید و به دستور و دوز توصیه شده توسط پزشک پایبند باشید.
تزریق استروئید
برخی موارد ممکن است پزشک تزریق استروئید را تجویز کند. این تزریق در خود مفصل شانه یا در نزدیکی آن انجام می‌شود و می‌تواند درد بیمار را برای چندین روز یا حتی چندین هفته تسکین دهد. هرچند تزریق استروئید به کاهش التهاب کمک می‌کند اما این یک درمان موقتی است و علائم بیمار پس از مدتی مجددا بازمیگردند. با ابن حال بسیاری از بیماران برای تسکین درد و خشکی شانه خواهان تزریق استروئید هستند.
فیزیوتراپی چگونه به درمان شانه یخ‌زده کمک می‌کند
متداول‌ترین درمان شانه یخ‌زده فیزیوتراپی است. انجام زودهنگام درمان می‌تواند از بدتر شدن وضعیت شانه یخ‌زده جلوگیری کند. در مقابل، اگر درمان شروع نشود ممکن است علائم شما همچنان در آینده وجود داشته باشند و بدتر شوند. اگر شخص برای درمان شانه یخ‌زده اقدام نکند، این وضعیت ممکن است ماه‌ها یا حتی سالها ادامه داشته باشد.
در اینجا برخی از روش‌هایی که فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به کنترل روند پیشروی شانه یخ‌زده و کاهش درد شما کمک کنند ، آمده است:
- جا اندازی مفصل – جااندازی مفصل نوعی درمان دستی است. در این روش متخصص فیزیوتراپی با دستان خود سعی می‌کند مفصلی که دچار خشکی شده را در مسیر دامنه حرکتی عادی مفصل حرکت دهد. این تکنیک کمک می‌کند که بافتهای درگیر شل شوند و در نتیجه انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مفصل بهبود پیدا کند. این درمان همچنین درد و تنش مفصلی را کاهش می‌دهد.
- تمرینات تقویت عضلات: فیزیوتراپیست شما برنامه‌ای شامل تمرینات درمانی و حرکات اصلاحی برای شما تنظیم می‌کند. هدف از انجام این تمرینات تقویت عضلات اطراف شانه است. این کار موجب می‌شود در هنگام انجام کارهای روزمره فشار کمتری به مفصل شانه وارد شود و در نتیجه درد ناشی از شانه یخ‌زده کاهش پیدا کند.
- با انجام روزمره حرکات کششی می‌تواند خشکی ناشی از شانه یخ‌زده کاهش دهید. انجام منظم حرکات کششی موجب افزایش دامنه حرکتی مفصل به مرور زمان می‌شود و در نتیجه درد شانه کاهش پیدا می‌کند. فیزیوتراپیست شما تمامی حرکات کششی مناسب برای شما را به شما آموزش می‌دهد.
سه تمرین اصلی برای بهبود شانه یخ‌زده
تمریناتی که در ادامه آمده برای درمان شانه یخ‌زده موثر هستند. این تمرینات عضلات گرفته را ریلکس می‌کند و حرکت آنها را سهیل می‌کند. البته همیشه قبل از انجام هر تمرینی با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید تا با متد صحیح انجام هر تمرین آشنا شوید. همیشه در وضعیتی راحت و منایب بدن خود را قرار دهید و هرگز شانه خود را بیش از حد تحت فشار قرار ندهید و نگذارید تمرین برای شما دردناک باشد. با حرکت‌های آرام و سبک شروع کنید و به تدریج دامنه حرکت را افزایش دهید. تمرینات نباید باعث ایجاد درد شدید شود ولی کمی احساس ناراحتی در شانه عادی است تا حدی که با کمی استراحت و درمان‌های خانگی بهبود پیدا کند.
تمرین حرکت پاندولی دست
یک صندل جلوی خود قرار دهید به طوری که تکیه گاه صندلی جلوی شما باشد. خم شوید و با یک دست خود (دستی که سالم است) پشت صندلی را بگیرید و بگذارید دست دیگر (دستی که دچار شانه یخ‌زده شده) حالت آویزان داشته باشد. حالا تنه‌ی خود را به آرامی به سمت عقب و جلو حرکت دهید به طوری که یک حالت پاندولی ملایم در دست ایجاد شود. دست خود را به حالت پاندول به سمت عقب و جلو، چپ و راست و حالت دایره‌ای حرکت دهید. حرکت دایره‌ای یکبار در جهت عقربه‌های ساعت و یکبار در خلاف جهت آن باشد. هرگز دست خود را بیشازحد و با شدت زیاد پاندول ندهید. پاها و کمر خود را محکم بگیرید. این تمرین را بین 20 تا 25 بار تکرار کنید. هر کدام از جهات حرکتی را چند بار اجام دهید. اگر انجام این کار شما را خسته می‌کند می‌تواند انجام تمرین را در ساعات مختلف در روز تقسیم کنید تا شانه خسته نشود.
بردن دست بالای سر با چوبدستی
روی یک تخت با کفی سخت یا روی یک مت یوگا دراز بکشید از یک چوبدستی یا به جای آن از یک تکه لوله پی‌وی‌سی یا دسته جارو استفاده کنید و آن ر با دو دست خود بگیرید. آرنج خود را صاف بگیرید و به آرامی دست خود را به سمت بالای سر ببرید. اگر دامنه حرکتی شما بسیار محدود شده باشد. ممکن است نتوانید دست خود را بالای سر ببرید. این موضوع اصلا هیچ ایرادی ندارد، به مرور زمان متوجه می‌شوید که دامنه حرکتی شما کم‌کم در حال افزایش است. چوبدستی را تا جایی ببرید که کشش ملایمی احساس کنید. این حالت را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس دست را به آرامی پایین بیاورید. در ابتدا این تمرین را 15 بار تکرار کنید اما سعی کنید به مرور زمان، دفعات تکرار تمرین را افزایش دهید.
چرخش داخلی و خارجی با چوبدستی
تمرین انتهایی بسیار شبیه به تمرین قبلی است. مانند قبل روی یک سطح دراز بکشید و زانوهای خود را صاف روی زمین بگذارید یا اگر می‌خواهید کمی زانوی خود را خم کنید. این بار یک حوله را رول کنید و آن را زیر شانه آسیب‌دیده، بالاتر از آرنج، قرار دهید. از یک چوبدستی استفاده کنید و انتهای آن را با دست آسیب دیده بگیرید. با دست دیگر جایی نزدیک به انتهایِ سرِ دیگرِ چوبدستی را بگیرید. به آرامی دست خود را به صورت چرخشی به سمت عقب و جلو حرکت دهید. زمانی که دست به سمت عقب چرخش می‌کند باید به نزدیکی سر برسد. این حالت را برای دو تا سه ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی فشار را از روی شانه بردارید و دست را به موقعیت ابتدایی برگردانید. این تمرین را 15 بار تکرار کنید. اگر احساس درد شدید در شانه کردید، سریعا تمرین را متوقف کنید.
سایر روش‌های درمانی ممکن
اگر روش‌های درمان معمول و محافظه‌کارانه موثر نباشند، ممکن است پزشک انجام جراحی را تجویز کند. یکی از روش‌های متداول برای جراحی، درمان دستی و جااندازی مفصل است. در این روش بیمار تحت بیهوشی قرار می‌گیرد و سپس جراح مفصل شانه را حرکت می‌دهد. روش جراحی دیگری که در آن بافت کپسول مفصلی رهاسازی می‌شود نیز انجام می‌شود.
روش‌های جراحی برای برخی بیماران موثر و برای برخی دیگر نیستند. اما خبر خوب این است که اغلب بیماران مبتلا به شانه یخ‌زده، حتی بدون انجام درمان نیز، روزی بهبود خواهند کرد و به روند عادی زندگی خود بازمیگردند.
