بیماری لگن در کودکان: درمان انواع مشکلات لگن بچه با طب فیزیکی

عجیب است که درد لگن در میان کودکان بسیار شایع است. این مشکل بیشتر اوقات، در اثر صدمات و آسیب دیدگی‌ها ایجاد می‌شود. در حالی که تشخیص این صدمات در کودکان و نوجوانان بزرگتر نسبتاً آسان است، در نوزادان، کودکان نوپا یا خردسال دچار صدمه می‌شوند بسیار سخت‌تر است. کودکان کوچک‌تر ممکن است نتوانند توضیح بدهند که صدمه‌ دیده‌اند و یا مدتی طول بکشد تا از درد لگنشان شکایت کنند، ممکن است تمایلی به راه رفتن نداشته باشند و یا در هنگام راه رفتن لنگ بزنند.

اگر فرزند شما دچار درد لگن شده، فیزیوتراپی می‌تواند به کنترل علائم و بهبود عملکرد کلی حرکتی او کمک کند. برنامه درمانی فیزیوتراپی باید بر کاهش یا رفع درد، بهبود دامنه حرکتی و قدرت لگن و بازگرداندن عملکرد طبیعی حرکتی کودک متمرکزباشد.

علت انواع مشکلات لگن در کودکان

• صدمات – معمولا شکستگی و کشیدگی عضلات و رگ به رگ شدن و پیچ‌ خوردگی‌ در نواحی نزدیک مفصل لگن، از جمله دلایل مشهود درد لگن در کودکان، به جز کودکان خردسال است.
• التهاب گذرای مفصل ران یا سینوویت گذرا – کلمه “سینوویا  synovia ” به مفصل، و “itis” به التهاب اشاره دارند، بنابراین منظور از سینوویت التهاب مفاصل است. یکی از دلایل بسیار شایع دردهای لگن در کودکان دبستانی و خردسال سینوویتیت گذرا است، که در آن اغلب علائمی چون لنگ زدن، درد لگن، امتناع از راه رفتن در کودکان بروز می‌کند اما تب یا علامت دیگری وجود ندارد. این مشکل اگرچه اغلب به دنبال یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما علت اصلی آن ناشناخته است و علائم طی چند روز بدون هیچ درمانی از بین می‌روند.
• عفونت مفصلی یا آرتریت سپتیک – یکی از دلایل شایع و در عین حال جدی درد لگن در کودکان آرتریت سپتیک (عفونی) است. منظور از آرتریت سپتیک لگن در کودکان، عفونت لگن است که ممکن است موجب درد لگنی که اغلب به طور ناگهانی بروز می‌کند، عدم تمایل کودک به راه رفتن، اغلب تب و علائم دیگری که حاکی از عفونت است شود. شایع‌ترین علت باکتریایی آرتریت سپتیک لگن در کودکان باکتری‌ استرپتوکوک گروه B است.
• استئومیلیت یا عفونت استخوان – علاوه بر آرتریت سپتیک، عفونت استخوان‌ها و ماهیچه‌های اطراف لگن نیز ممکن است باعث درد لگن شود. از آنجایی که خونرسانی در استخوان‌های کودکان بیشتر از بزرگسالان است، باکتری‌های موجود در خون (از جمله استافیلوکوک اورئوس) در استخوان‌های کودکان راحت‌تر از بزرگسالان پخش می‌شوند.
• دلایل دیگر – دیگر دلایل درد لگن در کودکان ممکن است شامل کیست استخوان و سرطان‌هایی مانند استئوسارکوما و سارکوم یوئینگ باشد.

لگن درد در کودکان بزرگتر ممکن است در اثر برخی از علل لگن درد در بزرگسالان نیز ایجاد شود.

بیماری لگ کالو پرتس

بیماری سیاه شدن سر استخوان ران، که به عنوان بیماری پرتس یا لگ کالو پرتس نیز شناخته می‌شود، معمولاً در کودکان چهار تا هشت سالگی رخ می‌دهد و در پسران بیشتری مشاهده می‌شود، به خصوص در پسرانی که فعالیت بدنی زیادی دارند و قد کوتاه‌تری نسبت به سن خود دارند. این کودکان معمولاً بدون درد لنگ می‌زنند، اما به تدریج علائم دیگری مانند درد در منطقه لگن و کاهش در حرکت و انعطاف‌پذیری مفصل ران یا خشکی مفصل ران تجربه می‌کنند. همچنین، ممکن است درد در کشاله ران یا زانو نیز در این کودکان وجود داشته باشد.

بیماری سیاه شدن سر استخوان ران نوعی استئونکروز یا آواسکولار نکروز (بیماری بافت استخوانی بی‌خونی) در سر استخوان ران است، یعنی قسمت بالای استخوان ران که در مفصل لگن قرار دارد. این بیماری معمولاً در تصاویر اشعه قابل تشخیص است. علت دقیق ایجاد این مشکل هنوز مشخص نیست، اما ایجاد قطع موقت جریان خون به مفصل ران و استخوان‌های اطراف آن دلایلی را دارد که هنوز به طور کامل مشخص نشده‌اند.

درمان بیماری سیاه شدن سر استخوان ران در موارد خفیف شامل فیزیوتراپی و محدود کردن فعالیت‌های شدید است، و در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به جراحی باشد.

لغزش اپی فیز سر استخوان ران 

لغزش اپی فیز سر استخوان ران (لغزش سر استخوان ران در ناحیه لگن) معمولاً در پسران با سن بین 10 تا 16 سال، به ویژه کسانی که اضافه وزن دارند، رخ می‌دهد. در این بیماری، گردن استخوان ران در طول فاصله رشد، از سر استخوان ران که همچنان در مفصل لگن قرار دارد، جدا می‌شود. این حالت معمولاً در تصاویر اشعه ایکس، که روش معمول تشخیص این بیماری است، قابل مشاهده است.

علائم لغزش اپی فیز سر استخوان ران ممکن است شامل درد در زانو، کشاله ران، ران یا لگن، خشکی مفصل لگن و لنگ زدن باشد. با پیشرفت بیشتر بیماری، ممکن است کودک قادر به راه رفتن نباشد.

لغزش اپی فیز سر استخوان ران با استفاده از جراحی قابل درمان است، در این جراحی استخوان ران در محل خود ثابت شده و از لغزش بیشتر جلوگیری می‌کند.

آرتریت جوانان 

آرتریت می‌تواند نیز عامل درد لگن در کودکان باشد؛ اما معمولاً مفصل ران اولین مفصلی نیست که در این بیماری درگیر می‌شود. کودکانی که به علت آرتریت جوانان درد لگن دارند، باید به یک روماتولوژیست کودکان مراجعه کنند تا برایشان آزمایشات لازم تجویز شود. در صورت تأیید وجود آرتریت جوانان، پزشک می‌تواند داروهایی که برای بزرگسالان مبتلا به آرتریت تجویز می‌شود را برای کودکان نیز تجویز کند. درمان آرتریت جوانان در کودکان شامل مراقبت‌های چشمی نیز است، زیرا ممکن است به التهاب چشم نیز مبتلا باشند و بنابراین باید معاینه چشم نیز انجام شود.

لگن تحریک پذیر 

لگن تحریک پذیر (یا التهاب گذرای مفصل ران) یکی از بیماری‌های شایع دوران کودکی است که باعث ایجاد علائمی مانند درد لگن و لنگ زدن می‌شود.

پزشکان گاهی اوقات عناوین سینوویت گذرا یا سینووییت سمی را نیز برای این بیماری به کار می‌برند.

در این بیماری درد لگن معمولاً شدید نیست، اما ممکن است متوجه شوید که کودک ترجیح می‌دهد وزن بدنش را روی پای آسیب دیده قرار ندهد.

در بعضی موارد ، بیماری التهاب گذرای مفصل ران ممکن است منجر به بروز علائم زیر هم بشود:

• درد در زانو یا ران
• محدودیت حرکتی در یکی از مفاصل لگن
• دمای بدن کمی بالاتر از حد معمول دمای معمولی بدن در حدود 37 درجه سانتی‌گراد است.

در کودکان کوچکتری که قادر به صحبت کردن نیستند، تنها علامت قابل توجه ممکن است گریه‌های شبانه باشد.

دیسپلازی لگن 

دیسپلازی پیشرونده لگن (DDH) اختلال شایعی است که در نوزادان و کودکان خردسال بروز می‌کند. این مشکل ممکن است از بدو تولد وجود داشته و یا در طول اولین سال زندگی نوزاد رخ دهد. همانطور که از نام این بیماری پیداست، این بیماری به دلیل رشد نامناسب مفصل ران در زمانی که جنین در رحم مادر است و یا در مراحل رشد کودک در اولین سال زندگی رخ می‌دهد.

در یک لگن طبیعی، سر استخوان ران (فمور) به خوبی داخل سوکت مفصل (حفره حقه‌ای یا استابولوم) قرار گرفته است. در حالی که در دیسپلازی لگن، سوکت و سر استخوان ران به دلیل رشد غیرطبیعی که دارند به خوبی با هم جفت نمی‌شوند و تناسب ندارند. علت دقیق دیسپلازی پیشرونده لگن مشخص نیست. با این حال، عواملی وجود دارد که ممکن است در ابتلای به این بیماری نقش داشته باشند از جمله:

• وضعیت غیر طبیعی سر استخوان ران
• استابولوم به جای شکل طبیعی فنجان مانند، عمق بسیار کمی دارد یا شیبدار است.
• سستی یا شل بودن رباط‌های اطراف مفصل
• وضعيت بریچ یا وارونه نوزاد هنگام زایمان، منجر به وارد آمدن فشار غير طبيعي بر مفصل ران مي‌شود
• پیچیدن یا قنداق کردن نوزاد به نحوی که پاها محکم در کنار یکدیگر بسته شده و مستقیم کشیده شوند.

دیسپلازی پیشرونده لگن ممکن است خفیف یا شدید بوده و یکی از مفاصل یا هر دو مفصل ران را درگیر کند. این مشکل در دختران شایع‌تر است و معمولاً مفصل ران سمت چپ را درگیر می‌کند. دیسپلازی پیشرونده لگن دردی ایجاد نمی‌کند و بنابراین ممکن است تا زمانی که کودک شروع به راه رفتن نکند، تشخیص داده نشود. كودكان مبتلا به دیسپلازی لگن ممكن است در هنگام راه رفتن لنگ بزنند (اگر يكی از مفاصل ران درگیر باشد) و یا (در صورتي كه هر دو مفصل ران درگیر باشند) اردک وار راه بروند. در صورتی که هر دو مفصل ران دچار دیسپلازی باشند تشخیص غیر طبیعی راه رفتن کودک دشوار است.

درد لگن در کدام مناطق احساس می‌شود

لگن به ناحیه پایین کمر نزدیک است و تشخیص اینکه آیا درد لگن کودک واقعاً از لگن ناشی می‌شود یا از کمر دشوار است. مکان بروز علائم در کودک اغلب  به حل این مساله کمک می‌کند.

• درد در کشاله ران یا جلوی لگن. دردی که کودک در جلوی لگن خود احساس می‌کند، ممکن است ناشی از آرتریت مفصل ران باشد. در افراد جوان‌تر، درد قدامی لگن و کشاله ران ممکن است ناشی از گیر افتادگی یا ایمپینجمنت مفصل ران (FAI) باشد. کشیدگی عضلات اطراف مفصل ران و لگن نیز ممکن است باعث بروز درد در این نواحی شود.
• درد در طرفین لگن. به طور معمول وجود درد در طرفین لگن حاکی از وجود مشکلی در عضلات یا ساختارهای اطراف لگن است. یکی از این مشکلات بورسیت لگن است. بورس کیسه‌ای پر از مایع سینوویال است که کمک می‌کند تا ماهیچه‌ها و استخوان‌ها به راحتی در کنار یکدیگر حرکت کنند. بیماری بورسیت در واقع به تحریک یا عفونت کیسه بورس گفته می‌شود. بورس بزرگی در کناره لگن قرار دارد که در اثر کشیدگی مکرر یا عدم تعادل عضلات ممکن است تحریک شود. درد ایلیوتیبیال باند (نوار خاصره‌ای درشت‌نی) نیز ممکن است باعث بروز درد در کناره لگن شود.
• درد در باسن یا پشت لگن. دردی که کودک در باسن خود احساس می‌کند، به احتمال زیاد از ناحیه پایین کمر ناشی می‌شود و نه لگن . یک آزمایش ساده برای تشخیص این مساله آن است که از کودک بخواهیم در حالی که پاهایش از هم فاصله دارند بدن خود را تا جایی که پایین کمر هم خم شود به جلو خم کند. حال از کودک بخواهید به حالت شروع برگردد و این خم و راست شدن را 5 یا 6 بار تکرار کند. اگر در هنگام خم شدن میزان درد تغییر قابل توجهی داشته باشد، احتمالاً منشاء درد لگن، ناحیه پایین کمر است و نه خود لگن.

اگر درد لگن بیش از دو یا سه هفته ادامه پیدا کند یا در اثر یک ضربه یا صدمه بزرگ ایجاد شود، توصیه می‌شود به یک پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید.

راه‌های تشخیص بیماری لگن در کودکان

اگر چه اکثر عللی که موجب درد لگن در کودکان می‌شوند خطرناک نیستند، اما عللی هم وجود دارند که ممکن است بسیار جدی و خطرناک باشند، به خصوص اگر به سرعت تشخیص داده نشوند.

برخی از آزمایشات و روش‌های تشخیصی که می‌توانند به تشخیص علت درد لگن کمک کنند عبارتند از :

• تصویربرداری با اشعه ایکس از لگن
• آزمایش شمارش کامل خون (CBC) و شمارش افتراقی سلول‌های خون
• ازمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR)
• ازمایش پروتئین واکنشی سی (CRP)
• ازمایش فاکتور روماتوئید (ANA)
• کشت خون

روش‌های تشخیصی دیگر برای تشخیص منشاء درد لگن ممکن است شامل سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی لگن یا اسکن استخوان باشد. محققان همچنان در حال انجام مطالعاتی برای پیدا کردن روش‌های تشخیص دقیق منشاء درد لگن در کودکان، بدون قرار گرفتن در معرض پرتوهای غیر ضروری هستند.

در صورتی که پزشک به بیماری آرتریت سپتیک مشکوک شود، ممکن است آسپیراسیون لگن نیز انجام دهد تا ببیند آیا عفونتی از ناحیه لگن خارج می‌شود یا خیر.

درمان‌های خانگی 

درمان‌های خانگی ممکن است به تسکین درد، تورم و خشکی لگن کودک کمک کنند. در صورتی که فرزندتان با شما همکاری کند،می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید. اما اگر فرزندتان اذیت می‌شود یا همکاری نمی‌کند، او را مجبور نکنید.

• استراحت. از کودک خود بخواهید که استراحت کند تا از لگن و مفصل دردناک ران محافظت شود. کاری کنید که کودک فعالیت‌هایی که ممکن است باعث درد یا ناراحتی لگنش شود را متوقف کرده، تغییر داده و یا برای مدتی انجام ندهد.
• برای خواب، فرزند خود را به سمتی بخوابانید که لگن دردناک نیست و مشکلی ندارد.
• برای تسکین درد و کمک به گردش خون، لگن کودک را به آرامی ماساژ دهید.
• در صورتی که تورم برطرف شده باشد، می‌توانید ناحیه لگن را گرم کنید. کودک شما به آرامی و با احتیاط می‌تواند فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرد. گرم کردن ناحیه لگن با یک بطری آب گرم یا حوله گرم ممکن است احساس خوبی به کودکتان بدهد.

دارو

برای درمان تب یا درد فرزندتان، می‌توانید یکی از داروهای بدون نیاز به نسخه زیر را امتحان کنید:

• استامینوفن
• ایبوپروفن

قبل از جابجا کردن مکرر داروهای استامینوفن و ایبوپروفن برای درمان تب، با پزشک فرزند خود صحبت کنید. در هنگام تغییر یک دارو به داروی دیگر، این احتمال وجود دارد که بیش از حد دارو به کودک داده شود.

هنگام استفاده از داروهای بدون نسخه، حتماً نکات ایمنی زیر را رعایت کنید:

• تمام برچسب‌های موجود در داخل یا روی بطری و جعبه داروها را با دقت بخوانید و دنبال کنید.
• شما می‌توانید حداکثر دوز توصیه شده را به کودکتان بدهید، اما از آن مقدار تجاوز نکنید.
• اگر کودکتان در گذشته واکنش آلرژیکی به یک دارو داشته است، آن دارو را به کودک خود ندهید.
• به افراد زیر 18 سال آسپرین ندهید، مگر اینکه پزشک آن را تجویز کرده باشد.
• به کودکانی زیر 12 سال ناپروکسن ندهید، مگر اینکه پزشک آن را تجویز کرده باشد.

طب فیزیکی برای درمان بیماری لگن در کودکان

شروع فیزیوتراپی برای درد لگن با ارزیابی اولیه است. جلسه ارزیابی برای اطمینان از تشخیص صحیح و مدیریت درست درمان اهمیت زیادی دارد. طی این جلسه، متخصص فیزیوتراپی با بیمار صحبت می‌کند تا اطلاعاتی در مورد تاریخچه بیماری، عوامل تشدید کننده و تسکین دهنده و هرگونه سابقه پزشکی قبلی که ممکن است به نحوی با مشکل مرتبط  باشد را جمع آوری کند. پس از آن فیزیوتراپیست بر اساس اطلاعات جمع آوری شده، ارزیابی دقیقی انجام خواهد داد.

این ارزیابی ممکن است شامل چندین بخش از جمله موارد زیر باشد:

• بررسی نحوه راه رفتن. متخصصین فیزیوتراپی نحوه راه رفتن بیمار را ارزیابی می‌کنند. آن‌ها به نحوی آموزش دیده‌اند تا در مراحل مختلف راه رفتن، متوجه تغییرات کوچک لگن شوند. این کار ممکن است به مدیریت صحیح درمان کمک کند. فیزیوتراپییست همچنین ممکن است یک روش تحلیل راه رفتن ویدیویی را به کار بگیرد تا تفاوت‌های ظریف در راه رفتن بیمار که ممکن است منجر به درد شود را تشخیص دهد.
• معاینه با دست و لمس. در این روش فیزیوتراپیست به کمک دست ساختارهای مختلف اطراف لگن بیمار را لمس می‌کند تا ببیند آیا ناهنجاری وجود دارد یا خیر و ارزیابی کند که آیا ساختاری در حین لمس دچار درد می‌شود یا نه.
• اندازه گیری دامنه حرکتی. منظور از دامنه حرکتی توانایی بیمار در خم کردن، صاف کردن یا چرخش لگن و مفصل ران است. در فیزیوتراپی ممکن است از ابزارهای ویژه‌ای برای اندازه‌ گیری دامنه حرکت مفصل ران برای کمک به درمان مناسب استفاده کنند.
• اندازه گیری قدرت عضلات. اتصالات عضلانی زیادی در اطراف لگن وجود دارند و اندازه گیری قدرت عضلات می‌تواند به تشخیص این که آیا ضعف یا عدم تعادل عضلانی باعث درد لگن شده یا خیر کمک کند.
• آزمایش‌های تحرک عملکردی. برای این کار پزشک ممکن است نحوه راه رفتن بیمار را بررسی کند، یا از او بخواهد از پله بالا برود یا بدود تا بفهمد درد لگن چطور بر تحرک کلی فرد تاثیر می‌گزارد.
• آزمون‌های خاص. آزمون‌های خاص مانورهای خاصی هستند که در نواحی اطراف لگن انجام می‌شود و به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد مشکلات کدام ساختار ممکن است باعث درد و ناراحتی شده باشد. طی این آزمون‌ها ممکن است آزمایش‌های کمر نیز انجام شود تا بفهمند آیا منشاء درد لگن از ستون فقرات است یا خیر.

پس از ارزیابی اولیه، فیزیوتراپیست و والدین کودک می‌توانند برنامه درمانی مناسبی برای مشکل لگن کودک آغاز کنند. فیزیوتراپیست ممکن است از عوامل فیزیکی مانند گرما یا یخ نیز برای درمان التهاب کمک بگیرد.

روش‌های غیرفعال فیزیوتراپی مانند استفاده از گرما یا یخ ممکن است احساس خوبی به بیمار بدهند، اما ثابت شده است که بهترین روش درمان دردهای لگن، روش‌های فعال و تمرینات درمانی ورزشی است.

فیزیوتراپیست ممکن است تمریناتی برای بهبود قدرت لگن یا تحرک مفصل ران تجویز کند. همچنین ممکن است لازم باشد کودک هر روز تمریناتی را در خانه به عنوان بخشی از یک برنامه ورزشی خانگی انجام دهد. مشارکت فعال کودک در فیزیوتراپی و پاسخ دهی به سوالات احتمالی او در این خصوص اهمیت زیادی دارد.

انجام تمرینات ورزشی که برای بهبود تحرک یا قدرت لگن کودک تجویز شده برای سالم نگه داشتن لگن اهمیت زیادی دارند. تمرینات ساده‌ای که یک بار در روز انجام می‌شوند، روش خوبی برای حفظ عملکرد مناسب لگن هستند. با بهتر شدن درد لگن، فیزیوتراپیست ممکن است برای به حداکثر رساندن عملکرد لگن، تمرینات تقویت لگن پیشرفته‌تری تجویز کند.

تحقیقات نشان داده‎اند که تکنیک‌های متحرک سازی مفصل نیز می‌توانند به بهبود کوتاه مدت و بلند مدت درد در بیماران مبتلا به آرتروز لگن کمک کنند. بهبود درد ممکن است با بهبود تحرک لگن نیز همراه باشد.