علائم آسیب‌دیدگی ستون فقرات: درد، ضعف و اسپاسم، عدم تعادل و …

علت و علائم آسیب‌دیدگی ستون فقرات چیست؟ طناب نخاعی یا ستون فقرات یک دسته‌ی ضخیم از اعصاب است که در خط وسط کمر قرار دارد و پالس‌ها را به جلو و عقب بین مغز و بدن منتقل می‌کند. آسیب‌دیدگی ستون فقرات هنگامی رخ می‌دهد که برخی از مکانیسم‌ها باعث بروز آسیب در نخاع می‌شوند که جریان این پالس‌ها را مختل می‌کند. وقتی تکه‌های مهره‌ها بر روی اعصاب فشار می‌آورند یا بافت طناب نخاعی را پاره می‌کنند، آسیب‌دیدگی ستون فقرات رخ می‌دهد. آسیب‌دیدگی ستون فقرات دو نوع اصلی دارد: کامل، ناقص. آسیب‌دیدگی کامل ستون فقرات هنگامی رخ می‌دهد که هیچ سیگنالی در زیر محل آسیب قابل انتقال نباشد. آسیب‌دیدگی ناقص ستون فقرات به اختلال در انتقال پالس در زیر محل آسیب اشاره دارد.

علائم آسیب‌دیدگی ستون فقرات معمولاً شامل درد، ضعف عضلانی، اسپاسم، عدم تعادل، اختلال در سیستم ادراری و بسیاری از موارد دیگر است که در ادامه‌ی مطلب به‌طور کامل آورده شده است.

بیشتر موارد آسیب‌دیدگی ستون فقرات در نتیجه یک تصادف با وسیله نقلیه، رفتارهای خشن و درگیری، بیماری یا آسیب ورزشی رخ می‌دهد. آسیب‌دیدگی ستون فقرات با معاینه فیزیکی، سی تی اسکن و MRI تشخیص داده می‌شود. درمان آن شامل جراحی، مشاوره، فیزیوتراپی، کاردرمانی و مصرف برخی داروها است.

علائم آسیب‌دیدگی ستون فقرات چیست؟

اکنون به بررسی علائم هشدار دهنده جدی آسیب‌دیدگی ستون فقرات می‌پردازیم:

از دست دادن یا تغییر در حواس اندام‌ها 

از دست دادن یا تغییر در حواس اندام‌ها، به عنوان یک نشانه‌ی حسی عملکردی محسوب می‌شود که شامل هر گونه علائمی می‌شود که بر اثر نارسایی و عملکرد ناقص سیستم عصبی رخ می‌دهند. از دست دادن حواس اندام‌ها، علامتی است که به ناتوانی در احساس کردن تغییرات دما یا درد در بخش آسیب دیده‌ای از بدن اشاره دارد. تغییر احساس در اندام به زمانی گفته می‌شود که فردی توانایی کافی برای احساس تغییرات دما یا درد را نداشته باشد، احساسی که ممکن است با احساس سوزن سوزن شدن غیرمعمولی همراه باشد یا نباشد. علائم تغییر احساس یا از دست دادن احساس می‌تواند نشانه‌ی آسیب به سلول‌های عصبی حسی درست در خارج از نخاع یا نرون‌های نخاعی در داخل نخاع باشد. از دست دادن یا تغییر احساس که در هر چهار اندام به طور هم‌زمان رخ می‌دهد، می‌تواند نشان‌دهنده آسیب‌دیدگی شدید در سطح گردنی نخاع باشد. از دست دادن احساس یا تغییر در تنه و بازوهای بالا می‌تواند نشان دهد که عصب‌های واقع در ناحیه ستون فقرات صدری (در ناحیه‌ی قفسه سینه) آسیب دیده‌اند. اگر فردی این علائم را در ناحیه لگن، پایین تنه و یا پاها تجربه کند، می‌تواند نشان‌دهنده ی صدمه‌ای به نخاع وی در سطح پایین کمر باشد.

اسپاسم های عضلانی 

هنگامی که اسپاسم عضلات رخ می‌دهد، پاهای فرد دچار سفتی و حرکات غیرقابل کنترل می‌شود. فردی که در اثر آسیب‌دیدگی ستون فقرات دچار اسپاسم عضلانی می‌شود، ممکن است با انقباض سریع عضلات، خم شدن غیر ارادی از پاها، افزایش تون و سفتی عضلانی، مفاصل ثابت یا رفلکس‌های عمیق و بیش‌ازحد تاندون‌ها روبرو شود. اسپاسم عضلانی در افرادی رخ می‌دهد که آسیب‌دیدگی شده ستون فقرات دارند زیرا اختلالی در جریان سالم پالس‌های عصبی در زیر نقطه آسیب دیده اتفاق می‌افتد. این پالس‌ها هرگز به مرکز کنترل رفلکس در مغز راه پیدا نمی‌کنند و این امر باعث تحریک نخاع برای جبران آن می‌شود. اگرچه نخاع به اندازه مغز در انجام این عملکرد مهارت ندارد، بنابراین پالس‌های ارسال شده به قسمت آسیب دیده بدن می‌توانند بیش ‌از حد فعال یا اغراق آمیز باشند. شایع‌ترین عضلاتی که به دلیل آسیب‌دیدگی ستون فقرات دچار اسپاسم می‌شوند شامل عضلاتی هستند که مسئول کشش پا و مسئول خم شدن مفصل آرنج هستند.

از دست دادن توانایی حرکت

فردی که دچار آسیب‌دیدگی ستون فقرات شده است ممکن است توانایی حرکتی خود را از دست بدهد، اگرچه میزان آن بستگی به آسیب‌دیدگی بخشی از نخاع دارد.

وارد آمدن صدماتی در نخاع ناحیه‌ی گردنی باعث می‌شود بیمار توانایی استفاده از تمام عضلات زیر قسمت آسیب، از جمله عضلات کمک‌کننده به آن‌ها برای تنفس را از دست بدهد.

اگر آسیب در قسمت پایین ستون فقرات گردنی رخ دهد، ممکن است عملکرد عضلات مورد نیاز برای تنفس و حرکت دادن شانه‌ها در بیمار حفظ شود. اگرچه، بیمار قادر به حرکت دادن هیچ یک از اندام‌های خود نخواهد بود.

صدماتی که در نخاع در سطح قفسه سینه اتفاق می‌افتد می‌تواند منجر به از دست دادن حرکت در عضلات شکم و پایین‌تر از آن به استثنای دست شود. صدمات نخاعی در پایین ناحیه صدری ممكن است برخی عملکردها را در عضلات شكم حفظ کند اما فرد ممکن است توانایی حرکتی را در لگن و پایین‌تر از آن از دست بدهد.

صدمات نخاعی در سطح پایین کمر اغلب باعث از دست رفتن کامل حرکت در همه پاها نمی‌شود، اما ممکن است باعث از دست دادن حرکت در زیر زانو یا نزدیک‌تر به پاها شود.

درد یا فشار شدید در کمر، سر یا گردن 

در برخی از افراد ستون فقرات به گونه‌ای آسیب می‌بیند که رشته‌های عصبی موجود در ستون فقرات آسیب دیده و یا حتی از بین می‌روند. این مکانیسم مشابه نحوه باز شدن یک بسته سیم کوچک در داخل سیم عایق پلاستیکی، هنگام قطع سیم است. رشته‌های عصبی بسیار حساس هستند و در اثر التهاب ناشی از یک بریدگی جزئی، درد قابل ‌توجهی در گردن، کمر و یا حتی پایین سر ایجاد می‌کنند. در اغلب اوقات استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها) به بافت نخاع وارد و باعث پارگی آن می‌شوند و باعث نوعی آسیب‌دیدگی ناقص نخاع در فرد مبتلا می‌شوند. وقتی یک ضربه‌ی ناگهانی باعث تماس غیرطبیعی استخوان‌ها با سایر بافت‌ها شود، استخوان‌ها می‌توانند به سایر بافت‌های بدن مانند اعصاب و رگ‌های خونی آسیب بزنند. به این ترتیب وقتی استخوان‌های ستون فقرات فرد بر اثر آسیب می‌شکند، باعث می‌شود لبه‌های تیز آن‌ها در تماس با بافت‌های نرم بدن قرار بگیرند و این آسیب‌دیدگی نخاعی را شدیدتر می‌کند. درصورتی که استخوان به جای قطع بافت نخاع، بافت‌های نخاع را فشرده کند، ممکن است فشار شدیدی در ناحیه گردن، کمر یا سر بیمار احساس شود.

مشکلاتی در حفظ تعادل 

 مشکلات مربوط به تعادل می‌تواند در افرادی که دچار ضایعه نخاعی آسیب شده‌اند، به عنوان تظاهر علائمی از صدمه‌ای که به اعصاب نخاعی خود وارد کرده است، رخ دهند. بخشی از عملکرد تعادلی فرد توسط قسمتی از مغز متصل به گوش داخلی مدیریت می‌شود. یکی دیگر از مؤلفه‌های ایجاد تعادل مناسب، عملکرد صحیح اعصاب محیطی، عضلات و استخوان‌ها برای همکاری در ایجاد ثبات در بدن است. افرادی که دچار آسیب نخاعی می‌شوند، در صورت از دست دادن احساس یا حرکت در پاها یا هر قسمت از بدن در بالای کف پاها، ممکن است دچار مشکلات تعادلی شوند.

اگر فرد به دلیل آسیب نخاعی دچار فلج شدن کف پاها یا پاها نشود، فقط می‌بایست دچار نقصی در حواس خود، حرکت یا هر دوی این موارد شود. اگر بیمار نتواند پاها یا کف پاهای خود را حرکت دهد، قادر به حفظ تعادل خود نیست و اگر نتواند پاها یا کف پاهای خود را احساس کند، مرکز تعادل در مغز او نمی‌تواند به حفظ تعادل او کمک کند. این مکانیسم شبیه به خواب رفتن پای یک فرد سالم است و این دسته از افراد سعی می‌کنند قبل از اینکه احساس در پا پیدا کنند از جای خود بلند شوند و راه بروند.

از دست دادن کنترل مثانه 

از دست دادن کنترل مثانه ممکن است بلافاصله پس از آسیب نخاعی ایجاد شود و بیشتر در مواردی رخ می‌دهد که آسیب به قسمت (L1-L5) ستون فقرات کمر باشد. آسیب‌های ستون فقرات کمر به طور کلی روی یک یا هر دو پا تأثیر می‌گذارد و بیماران مبتلا به این آسیب‌ها همچنین ممکن است کنترل روده‌شان را از دست بدهند.. وقتی فردی کنترل مثانه‌اش را از دست می‌دهد، ممکن است به طور ناخواسته ادرار کند و ممکن است ملافه یا لباس زیر مخصوصی به آن‌ها داده شود تا بهتر و آسان‌تر بتواند ادرار غیرارادی خود را مدیریت کند. برای برخی از بیماران آسیب نخاعی ممکن است در بیمارستان سوند وصل شود. بیمارانی که نگران از دست دادن کنترل مثانه یا روده هستند باید با تیم مراقبت و پزشکی خود در مورد پشتیبانی و منابع موجود برای کنار آمدن با این عارضه مشورت کنند.

سردرد شدید

بیماران مبتلا به ضایعات نخاعی ممکن است سردرد ناگهانی و شدیدی را در چند دقیقه و چند ساعت بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی تجربه کنند. اکثر افراد این نوع سردرد را به عنوان بدترین سردردی که تاکنون داشته‌اند توصیف می‌کنند و همچنین برخی از بیماران درد شدیدی در ناحیه کمر و گردن دارند. احساس فشار شدید ممکن است در مناطق آسیب دیده نیز وجود داشته باشد.

بیمارانی که پس از آسیب‌دیدگی دچار سر درد، گردن درد یا کمر درد می‌شوند، به طور معمول گردن بند طبی برای آن‌ها استفاده می‌شود. گردن بند طبی برای جلوگیری از آسیب بیشتر، حرکات سر و گردن را محدود می‌کند. برای ارزیابی شدت سردرد، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که درد خود را در مقیاس صفر تا ده ارزیابی کند.

را برای کاهش چنین سردرد شدیدی می‌توان داروهای مسکن مصرف کرد و بیماران تحت نظارت دقیق قرار خواهند گرفت. پزشک پیشانی، گردن و کمر بیمار را لمس می‌کند تا محل دقیق درد بیمار را تشخیص دهد و برای تعیین علت اصلی سردرد می‌توان از سی تی اسکن یا اسکن MRI درخواست کرد. بیمارانی که به هر نوع آسیب نخاعی دچار شده‌اند، در معرض خطر میگرن قرار دارند و آن‌ها باید مرتباً با پزشک خود وضعیت خود را پیگیری کنند و هرگونه تغییر در شدت سردرد، تعداد دفعات یا سایر علائم را گزارش دهند.

مشکلاتی در تنفس

بیمارانی که پس از آسیب‌دیدگی نخاع، دچار مشکل در تنفس می‌شوند باید سریعاً به صورت اورژانسی ویزیت شوند. بیمارانی که مشکل تنفسی دارند ممکن است نفس نفس بزنند و یا ممکن است احساس تنگی نفس یا احساس تنگی قفسه سینه کنند. پزشک یا پرستار میزان اشباع اکسیژن بیمار را بررسی می‌کنند و اکسیژن بیشتری را از طریق ماسک اکسیژنی که بر روی بینی و دهان قرار گرفته تجویز می‌شود.

قرارگیری گردن یا کمر در وضعیت ناجور

بعد از آسیب نخاعی، ممکن است گردن یا کمر در وضعیت عجیبی قرار بگیرند. این وضعیت ممکن است پس از سقوط از ارتفاع قابل توجه باشد و همچنین ممکن است پس از ضربه در اثر آسیب‌دیدگی ورزشی یا تصادف رانندگی ایجاد شود. اگر گردن یا کمر در وضعیتی ناجور قرار داشته باشد، می‌تواند منجر به درد بیشتر و ممکن است باعث آسیب بیشتر شود. برای حداقل رساندن این خطر، باید بیمار را پس از جراحت حتی‌الامکان ثابت نگه داشت. افراد اطراف بیمار نباید او را جابجا کنند. این کار فقط باید توسط امدادگران یا سایر پرسنل پزشکی آموزش دیده انجام شود. برای حداقل رساندن حرکت غیرضروری، امدادگران بیمار را در حین انتقال به بیمارستان گردن بند طبی می‌پوشانند و روی تخت مخصوص قرار می‌دهند. برای بررسی دررفتگی یا شکستگی از عکس‌برداری رادیولوژی و اسکن استفاده می‌شود و بیمار ممکن است فوراً به عمل جراحی نیاز داشته باشد.

برخی از شکستگی‌ها ممکن است به درمان محافظه‌کارانه‌ای مانند استفاده از بریس پاسخ دهند و دیگر به عمل جراحی نیازی نباشد. بسته به آسیب، ممکن است لازم باشد بیمار برای چند هفته در بیمارستان بستری شود و ممکن است برنامه توان‌بخشی برای بیمار در همان بیمارستان در زمان بستری توصیه شود. در طول توان‌بخشی، بیمار تحت درمان فیزیکی و کاردرمانی قرار می‌گیرد و تا حد امکان دامنه حرکت و عملکرد خود را بازیابی کند. ارائه‌دهندگان خدمات مراقبتی و پزشکان، انجام کارهای روزمره را با روش‌های اصلاح شده به بیمار آموزش می‌دهند و ابزارهای پشتیبانی و نکات مراقبتی را برای پس از بازگشت بیمار به خانه، به او ارائه می‌دهند.

فلج 

در هر نوع آسیب نخاعی، فلج (عدم توانایی حرکت) شدن بدن امکان‌پذیر است و می‌تواند دائمی باشد. برای به حداقل رساندن خطر فلج، کادر پزشکی هنگام جابجایی بیمار احتیاط زیادی می‌کنند و ارزیابی دقیقی را بر روی او انجام می‌دهند. بیماران مبتلا به فلج ممکن است از هر دو پا فلج شوند و برخی از افراد از گردن به پایین فلج قرار گیرند. بیماران با کنار آمدن با فلج، درمان گسترده‌ای خواهند داشت و راه‌حل‌های حرکتی مانند بالابر و رمپ برای آن‌ها فراهم می‌شود. یک تیم متخصص برای کمک به بیمار در داشتن استقلال در زندگی خود، توصیه‌هایی را برای اصلاحاتی مناسب در خانه ارائه می‌دهد. این موارد ممکن است شامل عریض‌تر کردن درهای ورودی برای ایجاد فضای مناسب برای صندلی چرخ‌دار یا نصب وان یا دوش قابل دسترسی باشد. بیماران مبتلا به فلج مراقبت پیگیری منظم خواهند داشت و ممکن است در کارهای روزانه به کمک و پشتیبانی نیاز داشته باشند. برخی از بیماران ممکن است واجد شرایط آزمایش‌های بالینی برای بررسی راه‌حل‌های ابتکاری برای افراد مبتلا به همه نوعی از فلج باشند.