مفصل ساکروایلیاک تحت عنوان مفصل SI نیز شناخته می‌شود. این مفصل بین استخوان خارجی و لگن واقع شده است. مفصل ساکروایلیاک از وزن بالاتنه پشتیبانی کرده و استخوان‌های ایلیوم (استخوان تهیگاهی) چپ و راست لگن را به هم متصل می‌کند. همان‌طور که از نام آن پیداست، علامت اصلی درد مفصل ساکروایلیاک، دردی است که اغلب به صورت تیز، تیرکشنده یا مبهم در ناحیه کمر یا پشت ناحیه ران گزارش می‌شود. گاهی اوقات درد در کشاله ران، ران، زیر زانو یا باسن نیز احساس می‌شود. انجام حرکات یا قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که به این مفصل فشار می‌آورند، می‌تواند باعث بدتر شدن این درد شوند، حرکاتی مانند بلند شدن و سرپا ایستادن از حالت نشسته، بالا رفتن از پله‌ها، چرخاندن لگن در هنگام خواب یا خم شدن یا پیچ خوردن.
فیزیوتراپی یک درمان عالی برای تسکین درد مفصل ساکروایلیاک است. این درمان ممکن است شامل تمرینات کششی و تمرینات پایدار کننده برای کاهش درد باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی فیزیوتراپی مفصل ساکروایلیاک و یا برای رزرو نوبت در کلینیک توان‌بخشی امید با شماره تلفن‌های 02188898444–02188801800 تماس حاصل فرمایید.
علت
درد مفصل ساکروایلیاک از طریق عوامل متعددی ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علت آن، آسیب‌دیدگی یا فرسودگی غضروف پوشاننده روی استخوان می‌باشد.
این باعث می‌شود استخوان‌ها بر روی یکدیگر ساییده شوند و آرتروز تحلیل برنده (دژنراتیو) ایجاد شود. علت‌های دیگر این عارضه عبارت‌اند از:
- بارداری. در دوران بارداری، رباط‌هایی که مفصل ساکروایلیاک را نگه می‌دارند، جهت آماده‌سازی بدن برای روند زایمان شل می‌شوند. این باعث ایجاد حرکت اضافی در مفاصل می‌شود که استرس و سایش غیرطبیعی را در این مفصل ایجاد می‌کند.
زنان باردار، وزن اضافه می‌کنند و الگوی راه رفتن شان تغییر می‌کند که این باعث ایجاد فشار اضافی بر روی مفاصل ساکروایلیاک می‌شود.
- مشکلات و اختلالات التهابی موجود. این مشکلات ممکن است شامل چندین نوع آرتروز مانند آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی، آرتریت پسوریازیس، آرتریت واکنشی یا ری اکتیو و اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) باشد.
- مشکلاتی در راه رفتن. برای بیماران مبتلا به اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) یا اختلاف طول پا، وارد شدن فشار نامساوی بر روی ناحیه لگن می‌تواند باعث درد مفصل ساکروایلیاک شود.
- جراحی قبلی کمر یک مطالعه در مورد عوامل خطر برای درد مفصل ساکروایلیاک نشان می‌دهد که جراحی فیوژن (جوش دادن مهره‌ها)، منجر به تغییراتی در فشار بر مفاصل شود. جراحی تعویض مفصل ران و پیوند استخوان نیز باعث درد مفصل ساکروایلیاک می‌شود.
- آسیب‌های ورزشی. فعالیت‌هایی که به طور مکرر به مفاصل فشار وارد می‌کنند، می‌توانند منجر به درد مفصل ساکروایلیاک شوند، مانند ورزش‌های تماسی، وزنه‌برداری یا مشاغل پرکار و سنگین.
- پوستچر یا وضعیت قرارگیری بدنی نامناسب. وضعیت قرارگیری بدن نقش بسزایی در سلامت استخوان‌ها و مفاصل ما دارد. قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب برای سال‌ها می‌تواند ستون فقرات و مفاصل را دچار درد و التهاب کند.
علائم
شایع‌ترین علامت از درد مفصل ساکروایلیاک “کمردرد ” است. این درد به صورت حالت‌های زیر ظاهر می‌شود:
- درد شدید و ناگهانی در کشاله ران، ران‌ها و باسن. این نوع درد به صورت درد سیاتیک مانند و گرم شدن پا توصیف می‌شود. همچنین احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی در این مناطق وجود دارد.
- سفتی و خشک شدن. این شرایط باعث کمتر شدن حرکت در پایین کمر می‌شود و راه رفتن و بالا رفتن از پله‌ها یا خم شدن را دشوار می‌کند.
- دردی که با فعالیت بدتر می‌شود. فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله‌ها، آهسته دویدن، پیاده‌روی یا انداختن وزن روی یک طرف بدن می‌تواند باعث ایجاد درد در مفصل ساکروایلیاک شود.
- احساس بی‌ثباتی در لگن و یا کمر. افرادی که به این مشکل مبتلا هستند احساس می‌کنند که هنگام ایستادن، راه رفتن یا حرکت از حالت ایستاده به حالت نشسته، لگنشان تاب می‌خورد.
تشخیص
تشخیص اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک ممکن است مشکل باشد، زیرا پیدا کردن مفصل ساکروایلیاک در یک معاینه فیزیکی ممکن است چالش‌برانگیز و دشوار باشد. همچنین، حس درد در ناحیه مفصل ساکروایلیاک، تنها به تأیید تشخیص نمی‌انجامد. دلیل این امر این است که شرایط دیگری نیز وجود دارند که ممکن است باعث درد مفصل ساکروایلیاک شوند، مانند فتق دیسک در بخش پایینی ستون فقرات، تنگی نخاع یا آرتروز یا بورسیت مفصل ران.
علاوه بر این، اگرچه آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیولوژی، سی‌تی‌اسکن، یا اسکن ام آر آی (MRI)، می‌توانند در روند تشخیص مفید باشند، اما در صورتی که فرد مشکلی در مفصل ساکروایلیاک داشته باشد، تصاویر حاصله ممکن است به نظر “طبیعی” بیایند.
اگرچه این روش هنوز در حال بررسی و بحث است، اما برخی از متخصصان تزریق ماده بی‌حسی به مفصل را به عنوان یک “مدل استاندارد” برای آزمایش تشخیصی اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک می‌پذیرند. اگر فردی با انجام این تزریق، حداقل 75 درصد بهبودی در درد را تجربه کند، نتیجه آزمایش به عنوان “مثبت” ارزیابی می‌شود.
نکته مثبت این آزمایش این است که پس از تزریق ماده بی‌حسی (در صورت تسکین درد)، می‌توان یک کورتیکواستروئید به مفصل ساکروایلیاک تزریق کرد تا درد به طور طولانی‌تری کنترل شود.
راه‌های درمان درد مفصل ساکروایلیاک
درمان‌های مربوط به اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک (درد مفصل SI) معمولاً محافظه کارانه (یعنی غیر جراحی) هستند و تلاششان برای بازیابی‌حرکت طبیعی مفصل می‌باشد.
درمان‌های معمول برای اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک عبارت‌اند از:
استفاده از یخ، گرما و استراحت
توصیه‌های اولیه درمانی معمولاً شامل استفاده از کیسه یخ است که در صورت لزوم برای کاهش التهاب در ناحیه باید در فواصل 15 تا 20 دقیقه‌ای، همراه با استراحت برای کاهش تحریک استفاده می‌شود. بسته به مدت زمانی که دچار درد شدید می‌شوید، می‌توانید استفاده از یخ را در هر ناحیه‌ای، بین 2 روز تا 2 هفته ادامه دهید. هنگامی که التهاب کمتر شد، ممکن است به شما توصیه شود که به تدریج به فعالیت‌های طبیعی خود بازگردید. استفاده از گرما (مانند کیسه‌های حرارتی یا حمام گرم) ممکن است به روند بهبودی کمک کند، اما نه به مدت زمان درد حاد و شدید کمکی نمی‌کند.
داروها
خط اول درمان اغلب ممکن است شامل مصرف داروهای مسکن (مانند استامینوفن) و همچنین داروهای ضدالتهاب (مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن) برای کاهش تورم باشد که معمولاً در کاهش درد بیمار نقش دارد.
مانیپولاسیون (درمان دستی)
مانیپولاسیون یا درمان دستی که توسط متخصص درمان دستی (کایروپراکتیست)، پزشک استیوپاتی یا سایر پزشکان متخصص مربوطه ارائه می‌شود، می‌تواند به کاهش این درد کمک کند. وقتی مفصل ساکروایلیاک ثابت مانده یا به اصطلاح گیر کرده باشد، این درمان می‌تواند بسیار مؤثر باشد. اگر مفصل ساکروایلیاک بیش از حد تحرک داشته باشد ممکن است آزار دهنده یا تحریک کننده باشد. این درمان با تعدادی از متدها از جمله: مانیپولاسیون در وضعیت قرار گرفته به پهلو، تکنیک دراپ (drop technique)، تکنیک‌های مسدود کردن و روش‌هایی به کمک ابزار انجام می‌شود (البته تنها به این روش‌ها محدود نیستند). پزشک شما روشی را انتخاب می‌کند که احساس می‌کند مناسب‌ترین راه برای مورد خاص شما است.
ماساژ درمانی، شکل دیگری از درمان دستی است. نقش آن در درمان اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک، آزاد کردن تنش عضلانی مزمن است که ممکن است درد در این مفصل را کاهش دهد. ماساژ همچنین می‌تواند دامنه حرکات را به‌طورکلی افزایش دهد که ممکن است ورزش را راحت‌تر، لذت‌بخش‌تر و تأثیرگذارتر کند.
استفاده از نگه‌دارنده‌ها و بریس ها
بسیاری از افراد نتایج خوبی را با استفاده از بریس برای کمک به ایجاد ثبات در مفصل ساکروایلیاک ناپایدار گزارش می‌دهند. در این خصوص، پزشکان اغلب کمربند طبی برای لگن را به بیماران خود توصیه می‌کنند.
محققان تغییر در عضله و سایر فعالیت‌های مربوط به مفصل ساکروایلیاک را هنگام استفاده از کمربند لگنی در بیماران اندازه‌گیری کردند. آن‌ها نتیجه گرفتند که کمربندهای لگنی کیفیت زندگی و سلامتی افراد مبتلا را بهبود می‌بخشد و ممکن است به کاهش درد مفصل ساکروایلیاک کمک کند. برخی از بهبودی‌های ذکرشده شامل کاهش فعالیت عضلات چهار سر ران (به‌ویژه عضلات رکتوس فموریس) و همچنین ثبات بهتر در هنگام راه رفتن است.
کمربندهای لگنی ممکن است به عنوان یک درمان کم خطر و مقرون به صرفه برای درد مفصل ساکروایلیاک در نظر گرفته شود؛ اما کنار گذاشتن بریس به صورت تدریجی پس از برطرف شدن علائم، برای کاهش ضعف یا خشکی لگن مهم است.
فیزیوتراپی و ورزش
متخصصان فیزیوتراپی، آموزش‌های لازم را برای کار با بیماران برای بهینه‌سازی و بازیابی‌حرکتی دیده‌اند. برای این منظور، به شما ممکن است یک برنامه تمرینی خانگی بدهند که به شما کمک می‌کند لگن، باسن و عضلات هسته خود را تقویت کنید. این کار، به نوبه خود، ممکن است به ثبات مفصل ساکروایلیاک شما کمک کند.
تمرینات داده شده در برنامه خانگی شما ممکن است به شما در ایجاد تعادل عضلانی نیز کمک کند. از آنجا که مفاصل ساکروایلیاک در دو طرف ستون فقرات شما قرار دارند، (در استخوان‌های خاجی و مفصل ران) دستیابی به قدرت و انعطاف‌پذیری برابر بین عضلات واقع در هر دو طرف بدن شما ممکن است یکی از روش‌های عالی برای بازیابی تقارن و تراز بندی لگنتان باشد.
تزریق مفصل ساکروایلیاک
تزریق در مفصل ساکروایلیاک دردناک شما می‌تواند به عنوان یک ابزار تشخیصی و هم به عنوان یک درمان برای تسکین درد نقش داشته باشد. تزریق تقریباً نزدیک‌ترین چیزی است که پزشکان و کارشناسان برای تشخیص قطعی اینکه که درد واقعاً از مفصل ساکروایلیاک ناشی می‌شود یا خیر، در اختیار دارند.
عصب زدایی (denervation) رادیوفرکوئنسی
همان‌طور که از نام آن پیداست، عصب زدایی رادیوفرکوئنسی روشی است که با استفاده از فرکانس رادیویی، عصبی را که باعث درد در مفصل ساکروایلیاک شما می‌شود، از کار می‌اندازد.
عمل فیوژن (همجوشی) ساکروایلیاک یا آرترودز
کلمه آرترودز (arthrodesis) به بی‌حرکت کردن یا خشک کردن مفصل با استفاده از جراحی اشاره دارد. در این مورد، این عمل همان عمل فیوژن یا همجوشی مفصل ساکروایلیاک می‌باشد. در گذاشته انجام عمل جراحی در مفصل ساکروایلیاک بسیار پیچیده بوده است و نتایج آن ضعیف بود و میزان عوارض بالایی داشته است. بسیاری از بیماران بعد از انجام عمل فیوژن مفصل ساکروایلیاک، به جراحی‌های دیگری نیاز داشتند.
اما حتی با افزایش روش‌های کم تهاجم در جراحی ستون فقرات، انجام یک عمل فیوژن (همجوشی) ساکروایلیاک می‌تواند یک تصمیم دشوار باشد. دلیل آن به فرایند تشخیص برمی‌گردد.
