اسکولیوز دژنراتیو (کژپشتی – Degenerative disease) گروهی از بیماری ها مثل بیماری آلزایمر، پارکینسون و هانتینگتون بوده که نتیجه تخریب تدریجی سلول های عصبی در دستگاه مرکزی هستند و مشخصه این اختلالات، تباهی و تخریب تدریجی و افزایش اختلال در رفتارها یا کارکردها است)، که به عنوان اسکولیوز حیطه بزرگسالان نیز شناخته می شود، انحنای ستون فقرات را به پهلو و یا کناره ها توصیف می کند که ناشی از تحلیل رفتن مفاصل فاست (آپوفیزیال یا مفاصل بین مهره ای پشتی) و دیسک های بین مهره ای بوده که قسمت های متحرک ستون فقرات هستند. این انحطاط و عدم تقارن ستون فقرات می تواند با گذشت زمان و با افزایش سن به آرامی رخ دهد. شکل گیری این نوع اسکولیوز کاملاً با اسکولیوز استاندارد افراد نوجوان متفاوت است. اگر اسکولیوز دژنراتیو نشانه بیماری شود، درد آن می تواند از کمردرد گرفته تا احساس دردناکی که تا قسمت پا نیز می‌رود و معمولاً به عنوان سیاتیک شناخته می شود، باشد و راه رفتن را دشوار یا غیرممکن کند.
متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید بعد از انجام عکسبرداری های لازم، براساس سن بیمار و شدت انحراف ستون فقرات بهترین برنامه درمانی با رویکرد پلکانی را تجویز می کنند. درمان از روش های ساده مانند بریس، ورزش، ماساژ و فیزیوتراپی آغاز میشود و در صورت لزوم درمان های پیپیده تر تجویز خواهد شد.
چگونه اسکولیوز دژنراتیو ایجاد میشود؟
در صورتی که فرد سالم باشد، مفاصل فاست (فاصله بین مهره‌ها) مانند لولاهایی عمل می‌کنند که به خم شدن نرم ستون فقرات کمک می‌کنند و دیسک‌های بین مهره‌ای نقش بالشتک‌هایی را دارند که شوک و فشار بین استخوان‌های مهره‌ای را جذب می‌کنند. با تقدم سن، تخریب طبیعی این مفاصل و دیسک‌ها رخ می‌دهد، که با عملکردهایی نظیر آرتروز (ساییدگی مفصل) و بیماری دژنراتیوی دیسک (تخریب دیسک) همراه است. با این حال، برای برخی افراد، این فرایندهای تخریب ممکن است سرعت بیشتری داشته باشند یا علائم بیشتری ایجاد کنند.
وجود تخریب در یک طرف ستون فقرات می‌تواند منجر به بروز اسکولیوز دژنراتیو شود. اسکولیوز دژنراتیو به طور عمومی در ناحیه پشت (ستون فقرات کمر) رخ می‌دهد و باعث ایجاد یک خمیدگی به شکل حرف “C” در ستون فقرات میشود، به طوری که ستون فقرات به طور غیرطبیعی در یک سمت یا جهت دیگر خم میشود. وقتی خمیدگی بیش از ۱۰ درجه است و با استفاده از زاویه کیفیت در تصاویر رادیوگرافی (اشعه ایکس) ستون فقرات اندازه‌گیری میشود، به عنوان اسکولیوز شناخته میشود.
علائم مرسوم اسکولیوز دژنراتیو
علائم و نشانه های معمول اسکولیوز دژنراتیو شامل موارد زیر می گردد:
- درد به تدریج بروز می کند. کمر درد ناشی از اسکولیوز دژنراتیو به طور ناگهانی شروع نمی شود. بلکه با گذشت زمان به همراه فعالیت های روزانه فرد به آرامی بدتر می شود. درد اولیه می تواند به صورت یک درد مبهم یا سفتی شروع شده و معمولاً در ناحیه پایینی کمر یا در معدود موارد در وسط کمر وجود دارد.
- درد صبحگاهی بدتر است. این درد اولین چیزی است که هنگام صبح بطور شدیدتری احساس می شود، بعد از اینکه فرد بلند شده و در طول روز شروع به تحرک می کند، درد بهبود می یابد. با این حال، درد می تواند در اواخر روز یا پس از فعالیت های شدید یا سنگین دوباره بدتر شود.
- نشستن از ایستادن یا راه رفتن احساس بهتری برای تان دارد. مفاصل فاست در بیشتری را ایجاد می کنند و وزن (فشار) بیشتری در حالت ایستاده ایجاد می کنند. نشستن، استرس و فشار این مفاصل را از بین می برد.
- تغییرات موقعیتی بدن. به دلیل پیشرفت انحنای و تحلیل رفتن ستون فقرات، شانه ها و یا باسن ممکن است ناهموار شده و می تواند منجر به کوتاه قد شدن فرد گردد. گاهی اوقات ممکن است درد در یک پا احساس شود اما در پای دیگر درد را احساس نکنید. با این حال، به نظر نمی رسد جهت قوس اسکولیوز با این که در کدام پا ممکن است درد احساس شود، ربطی داشته باشد.
چه زمانی اسکولیوز دژنراتیو را باید جدی گرفت؟
در صورتی که اسکولیوز دژنراتیو منجر به فشردگی نخاع یا ریشه عصبی، تنگی کانال نخاع یا خمیدگی شدید ستون فقرات شود، می‌تواند عملکرد عصبی را تهدید کند. در ابتدا، این وضعیت معمولاً با درد شدید یا حس شوک‌زننده در منطقه پشتی جسم تجربه میشود، که ممکن است به سمت پایین در باسن یا به سمت داخل پا گسترش یابد. همچنین، می‌تواند همراه با علائم گزگزی و کاهش حس در پا همراه باشد که به سمت پا منتقل میشود. این وضعیت را معمولاً به عنوان سیاتیک یا درد سیاتیک شناخته میشود. در لغت پزشکی، این نوع درد به عنوان رادیکولوپاتی یا بیماری ریشه عصبی شناخته میشود. اگرچه کمی نادر به نظر می‌رسد، اما اسکولیوز دژنراتیو ممکن است باعث ضعف دائمی در پا یا مشکلات در کنترل مثانه و روده شود.
تشخیص اسکولیوز دژنراتیو
برای تشخیص دقیق و تدوین یک برنامه درمانی موثر، پزشک معمولاً این روند را دنبال می کند:
- شرح حال بیمار را از وی می پرسد. سابقه پزشکی کامل بیمار مانند بیماری های گذشته یا جراحات، داروها، عادت های سبک زندگی، سابقه خانوادگی بیماری و زمان شروع علایم فعلی جمع آوری می شود. این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا علائم یا شرایطی را که ممکن است نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد، بطور تخصصی تشخیص دهد.
- معاینه بدنی انجام می دهد. با در نظر گرفتن سابقه بیمار، احتمالاً معاینه فیزیکی در مطب انجام شده تا دقیقا مشخص شود که چه شرایطی می تواند دلیل اصلی علائم بیمار باشد. پزشک ممکن است ستون فقرات را معاینه کند (لمس کند) و همچنین بیمار را در موقعیت های مختلف بررسی کند. معاینه فیزیکی می تواند قدرت، انعطاف پذیری و رفلکس های بیمار را بررسی کند. اگر علائم عصبی مانند درد شوک مانند، احساس گزگز، بی حسی یا ضعف در یک یا هر دو پا پیدا شود، احتمالاً یک تصویربرداری پزشکی نیز درخواست می شود.
- درخواست تصویربرداری پزشکی کند. MRI، سی تی اسکن یا اشعه ایکس می تواند تحلیل رفتن ستون فقرات را نشان دهد. به عنوان مثال، یافته های رادیولوژیک از فضای دیسک باریک شده یا خارهای استخوانی در مهره ها می تواند نشانه های آرتروز باشد. علاوه بر این، می توان از اشعه ایکس ستون فقرات برای اندازه گیری زاویه Cobb، که انحنای جانبی ستون فقرات است، استفاده کرد. زاویه کاب 10 درجه یا بیشتر اسکولیوز را تأیید می کند.
درمان کجی ستون فقرات ناشی از پیری
هدف اصلی درمان اسکولیوز دژنراتیو، کاهش درد و علائم عصبی مرتبط با آن است، زیرا این علائم معمولاً مشکل اصلی بیماری هستند. در روش درمان، تمرکز بر اصلاح خمیدگی ستون فقرات قرار نمی‌گیرد زیرا این خمیدگی به تنهایی دلیل درد نیست و همچنین قدرت تغییر شکل آن محدود است.
بیشتر موارد اسکولیوز دژنراتیو می‌توانند بدون نیاز به جراحی با توجه به علائم بیمار و مراقبت از خود و یا راهنمایی پزشک متخصص درمان شوند. در صورتی که درد بیمار به طور قابل توجهی بر روی فعالیت‌های روزمره تأثیر بگذارد و تحت درمان معمولی کنترل نشود، ممکن است به جراحی روی آورده شود. زمان بهبودی بعد از جراحی متغیر است و ممکن است بین ۳ تا ۱۲ ماه طول بکشد، بنابراین علائم بیمار باید به حدی شدید باشند که نیاز به جراحی را ضروری کنند.
کاهش وزن
کاهش وزن به کاهش فشار در مفاصل فاست کمک می کند.
مهاربندی
به ندرت، ممکن است یک بریس پشت/شکم بند برای کمک به از بین بردن حرکت در پشت، که به کاهش استرس در مفاصل فاست کمک می کند، توصیه شود. از آنجا که احتمال بدتر شدن قوس در بیماران مبتلا به اسکولیوز دژنراتیو بعید به نظر می رسد، هدف از بریس محدود کردن حرکت برای تسکین درد به اندازه کافی برای انجام دادن فعالیت های روزانه و در حالت ایده آل، شرطی سازی بدن است.
همچنین باید توجه داشت که مهاربندی با بریس برای اسکولیوز ناشناخته افراد نوجوان متفاوت بوده و بر جلوگیری از پیشرفت قوس متمرکز است، در حالی که مهاربندی برای اسکولیوز دژنراتیو صرفاً برای کاهش کمر درد می باشد.
مهاربندی دستی
تنظیمات ستون فقرات توسط یک فرد متخصص کایروپراکتیک (chiropractic – درمان از طریق دستکاری در ستون مهره ای، نوعی روش درمانی بر این مبنا که بیماری بر اثر اختلال عملی اعصاب ایجاد میشود و این درمان از راه دستکاری ستون مهره ای انجام میگیرد) یا متخصص بیماری های استخوانی می تواند مفاصل فاست را متحرک نگه داشته و به کاهش درد کمک کند. با این حال، همه افرادی که ازین روش درمانی استفاده کرده اند، مزایای مهاربندی دستی را گزارش نکرده اند. اگر به تحلیل ستون فقرات خود مشکوک هستید، باید یک عکس برداری با اشعه ایکس ستون فقرات یا روش تصویربرداری دیگری انجام داده تا قبل از اقدام به مهاربندی، درک بهتری از وضعیت ستون فقرات خود داشته باشید.
تغذیه
غذاهای ضد التهاب و یا مکمل های غذایی ممکن است به رفع التهاب کمک کنند. به عنوان مثال، زردچوبه و زنجبیل به عنوان یک غذا و یا به عنوان یک مکمل دارای ویژگی های ضد التهابی هستند. نوشیدن منظم آب مانند 8 لیوان آب در طول روز نیز مهم است زیرا به هیدراته شدن دیسک‌های ستون فقرات کمک می کند.
یخ گذاشتن و یا گرما دادن
همانطور که برای کنترل علائم لازم بوده، استفاده از بسته های سرمایی و یا بسته های گرمایی می تواند به التیام درد موضعی کمک کند. به طور خاص، بسته های سرمایی در کاهش التهاب، مانند التهابی که پس از فعالیت افزایش می یابد، مفید است. بسته های گرمایی در ایجاد تسکین درد عضلات سفت شده و افزایش جریان خون در ناحیه مورد نظر مفید است.
درمانی فیزیکی (فیزیوتراپی)
برای اکثر کمردردها، افزایش قدرت و تحرک هم می تواند درد را تسکین دهد و هم باعث کاهش خطر عود درد در آینده شود. درمان هایی که می توانند به تقویت کمر و یا انعطاف پذیری آن کمک کنند، شامل فیزیوتراپی هستند.
یک فیزیوتراپیست یا یک متخصص پزشک واجد شرایط می تواند به منظور ایجاد نیازهای خاص بیمار به ایجاد و اجرای یک تمرین ورزشی و کششی کمک کند. فیزیوتراپی می تواند به حفظ بافت نرم و مفاصل و همچنین تقویت عضلات مورد هدف کمک کند. برخی از افراد ممکن است درمان های دیگری مانند ماساژ درمانی را برای کمک به تقویت گردش خون و شل شدن عضلات و مفاصل نیز انتخاب کنند.
استخر درمانی
برخی از تمرینات مانند آب درمانی را می توان در استخر انجام داد. شناور بودن طبیعی بدن در آب به خنثی کردن اثرات جاذبه کمک می کند و بیماران را قادر می سازد تا عضلات را حالت داده و در عین حال فشار کمتری بر روی مفاصل بدن وارد کنند.
تسکین دهنده های درد
گاهی اوقات داروها می توانند به از بین بردن درد کمک کرده یا حداقل درد را به اندازه کافی کاهش دهند تا یک برنامه درمان فیزیکی بتواند موثر واقع گشته و از خود پیشرفت نشان دهد.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا داروهایی که التهاب ناشی از آرتروز را درمان می کنند (به عنوان مثال Celebrex) می توانند به کاهش درد کمک کنند. استامینوفن (به عنوان مثال تایلنول) یکی دیگر از گزینه های رایج است. به طور کلی توصیه می شود از مصرف داروهای مسکن اجتناب شود، مگر در شرایط نادر که سایر موارد درمانی در کاهش علائم ناکام مانده اند.
تزریقات
تزریق استروئید اپیدورال می تواند التهاب را کاهش دهد، یا تزریق بلوک مفصل فاست می تواند از رسیدن سیگنال های درد به مغز جلوگیری به عمل آورد. این نوع تزریق ها از طریق هدایت سوزن و اشعه ایکس، داروهای ضد التهاب را مستقیماً به ناحیه آسیب دیده در پشت فرد انتقال می دهند.
لازم به ذکر است که داروها نمی توانند باعث ازبین بردن عامل دردناک شدن اسکولیوز تحلیل برنده ستون فقرات شوند، اما ممکن است به طور موقت درد را کاهش دهند، بنابراین فرد بیمار می تواند با یک برنامه درمان فیزیکی که می تواند مزایای طولانی مدت با کمر قوی تر و انعطاف پذیری برای وی داشته باشد، فعالیت های روزمره را انجام داده و بهبود پیدا کند.
جراحی
اگر روش های درمانی غیر جراحی در مدیریت اسکولیوز تحلیل برنده فرد بی اثر بوده است، ممکن است روش جراحی در نظر گرفته شود.
اگر جراح اسکولیوز تحلیل برنده (دژنراتیو) توسط جراح توصیه گردد، این عمل به یکی از دلایل زیر انجام خواهد گرفت:
- برای اینکه عملکرد عصب را حفظ کند. اگر نخاع یا ریشه های عصبی با باریک شدن کانال نخاعی یا مجرا تحریک شود، ممکن است برای جلوگیری از از دست دادن عملکرد های بدن مانند راه رفتن یا کنترل مثانه و روده، پروسه جراحی لازم باشد.
- درد آزار دهنده را تسکین می دهد. گاهی اوقات درد شدید بیمار از اسکولیوز دژنراتیو با درمان های غیر جراحی قابل کنترل نیست، در این حالت ممکن است جراحی آخرین روش ممکن برای تسکین درد باشد.
در حالیکه امری نادر می باشد اما گاهی اوقات قوس اسکولیوز دژنراتیو به 50 درجه می رسد و بنابراین ممکن است به یک انحنای شدید منجر شود. اگر شکل انحنای اسکولیوز بدتر شود می تواند علاوه بر درد بیشتر و تغییر شکل قابل توجه، مشکلات تعادلی و همچنین عوارض قلبی ریوی به همراه داشته باشد. با این حال، به طور کلی انجام عمل جراحی اسکولیوز صرفا به دلایل زیبایی به هیچ وجه توصیه نمی شود.
همه جراحی ها حداقل برخی از خطرها را با خود دارند، مانند خونریزی یا عفونت. با این حال، جمعیت افرادی که ممکن است روندهای جراحی اسکولیوز دژنراتیو را در سنین بالاتر مثلا دهه 60 تا 70 یا حتی 80 – در نظر بگیرند، خطرات مرتبط با این جراحی برای آنها بیشتر خواهد بود.
در این گروه سنی، افراد به احتمال زیاد علاوه بر اسکولیوز، ملاحظات پزشکی دیگری مانند دیابت، پوکی استخوان، بیماری قلبی یا سایر بیماری های مربوط به افزایش سن و پیری را نیز دارا هستند.
